به گزارش خبرگزاری ایمنا، صنایع دستی به‌عنوان بخشی مهم از فرهنگ و هویت ملی، نقش قابل توجهی در رونق گردشگری ایفا می‌کند؛ این صنایع نه‌تنها بازتابی از هنر و تاریخ یک منطقه است، بلکه به‌عنوان جاذبه‌ای منحصربه‌فرد، گردشگران را به سوی خود جذب می‌کند و در این راستا به‌ویژه در نوروز بسیاری از مسافران به دنبال خرید سوغات اصیل و دست‌ساز هستند که نشان‌دهنده فرهنگ مقصد باشد؛ همین امر سبب رونق بازار صنایع دستی و افزایش درآمد جوامع محلی می‌شود.
از سوی دیگر، صنایع دستی می‌توانند به توسعه گردشگری پایدار کمک کنند؛ با توجه به اینکه تولید این محصولات به‌طور معمول به منابع طبیعی کمتری نیاز دارد و بر پایه مهارت‌های بومی است، موجب اشتغال‌زایی و حفظ میراث فرهنگی می‌شود. گردشگرانی که به دنبال تجربه‌های اصیل و مسئولانه هستند، بیشتر از کارگاه‌های صنایع دستی بازدید می‌کنند و در کارگاه‌های آموزشی شرکت می‌کنند که این امر به افزایش تعاملات فرهنگی و تبادل تجربه منجر می‌شود.
در این مسیر تبلیغ و معرفی مناسب صنایع دستی می‌تواند یک منطقه را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کند. جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های صنایع دستی نه‌تنها فرصتی برای فروش محصولات است، بلکه با جذب بازدیدکنندگان، موجب رونق کسب‌وکارهای مرتبط همچون هتل‌ها، رستوران‌ها و حمل‌ونقل می‌شود، بنابراین، توجه به صنایع دستی به‌عنوان بخشی از استراتژی گردشگری، می‌تواند رشد اقتصادی و توسعه منطقه‌ای را به همراه داشته باشد؛ با گسترش صنعت گردشگری، توجه به صنایع دستی به‌عنوان یکی از ویژگی‌های فرهنگی و اقتصادی اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به خرید یادگاری‌هایی هستند که نمادی از هنر و فرهنگ محلی باشد. با این حال، عواملی همچون ضعف در بسته‌بندی، نبود تبلیغات کافی و قیمت‌گذاری نامناسب، مانع رشد مطلوب این صنعت شده است. در این گزارش، به بررسی نقش گردشگری در رونق صنایع دستی و چالش‌های پیش‌روی آن پرداخته‌ایم.
صنایع دستی؛ آئینه هویت فرهنگی یک سرزمین
فرخ میرشاهزاده، دانش‌آموخته مدیریت گردشگری و فعال حوزه گردشگری به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: صنایع دستی نه‌تنها بخشی از گردشگری است، بلکه به‌عنوان یکی از حلقه‌های مهم این صنعت شناخته می‌شود. یکی از اصلی‌ترین دستاوردهای سفر، تهیه سوغات است که صنایع دستی بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهد. با این حال، نباید تصور کرد که تنها گردشگری عامل رونق این صنعت است، چرا که عوامل دیگری همچون نیازهای جوامع محلی، سیاست‌های حمایتی و بازار فروش نیز تأثیر بسزایی در توسعه صنایع دستی دارند.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت صنایع دستی در هویت فرهنگی یک منطقه می‌افزاید: صنایع دستی در واقع از دل نیازهای محلی و بومی هر منطقه شکل گرفته است؛ جوامع محلی در فصولی که امکان انجام کارهای دیگر وجود نداشت، اقدام به تولید صنایع دستی می‌کردند. به‌مرور این تولیدات به چرخه اقتصاد وارد و به‌عنوان محصولی اقتصادی به سایر مناطق صادر شدند، با این حال، طی سال‌های اخیر، فرهنگ صنایع دستی بیش از حد به صنعت گردشگری وابسته شده و این مسئله به اصالت و هویت صنایع دستی آسیب زده است، به همین دلیل، بازسازی فرهنگی هدفمند و مدبرانه ضروری است تا این هنرها همچنان بخشی از زندگی جوامع محلی باقی بمانند.
بسته‌بندی جذاب، فروش بیشتر؛ چرا صنایع دستی ما کم‌فروش می‌مانند؟
دانش‌آموخته مدیریت گردشگری و فعال حوزه گردشگری تصریح می‌کند: در حوزه ارائه دارایی‌های فرهنگی، تاریخی و هویتی، ما همواره ضعف داشته‌ایم و این مشکل در حوزه بسته‌بندی محصولات نیز وجود دارد؛ کشورهای همسایه با وجود تولید برخی محصولات کم‌کیفیت، به‌واسطه بسته‌بندی‌های جذاب و شکیل، مشتریان بیشتری جذب می‌کنند. در حالی که ما در ایران بسته‌بندی مناسبی برای صنایع دستی نداریم و این مسئله موجب کاهش ارزش محصول می‌شود. بسته‌بندی نه‌تنها باید جذاب باشد، بلکه باید هویت بومی و فرهنگی را نیز منعکس کند تا ارزش افزوده بیشتری برای محصول ایجاد کند.
میرشاهزاده درباره حمایت‌های مورد نیاز برای توسعه تعامل میان گردشگری و صنایع دستی تصریح می‌کند: ما به سیاست‌گذاری‌های کلان و ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان صنایع دستی نیاز داریم. این حمایت‌ها باید به‌صورت غیرمستقیم و نرم اعمال شوند تا ضمن حفظ اصالت صنایع دستی، انگیزه تولید افزایش پیدا کند. یکی از چالش‌های اصلی، نبود بازار مناسب برای فروش این محصولات است.
وی می‌افزاید: اگر بازار هدف مناسبی برای صنایع دستی تعریف نشود، تولیدکننده به ناچار به فعالیت‌های دیگر روی خواهد آورد. به همین دلیل، سیاست‌های حمایتی همچون کاهش مالیات، تسهیل در تأمین مواد اولیه و ایجاد فرصت‌های صادراتی ضروری است.
کارگاه‌های صنایع دستی؛ جاذبه‌ای ناشناخته برای گردشگران
دانش‌آموخته مدیریت گردشگری و فعال حوزه گردشگری در ادامه با اشاره به ظرفیت صنایع دستی در جذب گردشگران داخلی و خارجی خاطرنشان می‌کند: صنایع دستی تنها به‌عنوان یک کالای مصرفی ارزشمند نیست، بلکه فرایند تولید آن نیز می‌تواند به یک جاذبه گردشگری تبدیل شود؛ به‌عنوان مثال، در برخی کشورها، کارگاه‌های تولیدی صنایع دستی به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری معرفی می‌شوند و گردشگران با مشاهده مراحل ساخت محصولات سنتی، علاقه بیشتری به خرید پیدا می‌کنند. ما نیز می‌توانیم چنین سیاست‌هایی را در کشور پیاده‌سازی کنیم. نمایش فرایند تولید قالی‌بافی، قلم‌کاری و دیگر صنایع دستی در کنار فروش آن‌ها، می‌تواند به جذب گردشگران بیشتر کمک کند.
وی درباره نقش دولت و نهادهای مسئول در حمایت از صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: در سال‌های اخیر، برخی اقدامات حمایتی انجام شده است، اما این سیاست‌ها بیشتر الگوبرداری از مدل‌های خارجی بوده است و نیاز به بومی‌سازی دارد، از سوی دیگر، تولیدکنندگان صنایع دستی احساس نمی‌کنند که از فعالیت خود سود مناسبی کسب می‌کنند، چرا که با چالش‌هایی همچون مالیات بالا، هزینه‌های اضافی و مشکلات تأمین مواد اولیه روبه‌رو هستند. دولت باید تسهیلات بیشتری در نظر بگیرد، هزینه‌های تولید را کاهش دهد و صادرات را تسهیل کند تا صنایع دستی بتواند جایگاه واقعی خود را در اقتصاد کشور پیدا کند.
دانش‌آموخته مدیریت گردشگری و فعال حوزه گردشگری توصیه می‌کند: صنعت گردشگری زنجیره‌ای متشکل از بخش‌های مختلف است و برای موفقیت آن، همه حلقه‌های این زنجیره باید با یکدیگر هماهنگ باشند. توسعه صنایع دستی می‌تواند به پایداری جوامع محلی، جلوگیری از مهاجرت و رونق اقتصادی کمک کند، اما این امر مستلزم اصلاح سیاست‌ها و حمایت‌های بیشتر از سوی نهادهای دولتی و بخش خصوصی است.
قیمت یا کیفیت؟
حبیبه نیک‌سیرتی، کارشناس گردشگری به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: گردشگری عامل مهمی در معرفی و رونق صنایع دستی است. ممکن است یک محصول برای مردم محلی عادی باشد، اما برای گردشگران جذابیت زیادی دارد؛ به‌طور مثال ممکن است یک دست‌بافته محلی برای مردم آن منطقه، محصول خاصی نباشد، اما برای یک گردشگر از تهران، بسیار ارزشمند باشد. در نتیجه، گردشگری می‌تواند توجه بیشتری را به صنایع دستی جلب کند.
وی می‌افزاید: صنایع دستی در تعریف هویت یک منطقه برای گردشگران مؤثر است و صنایع دستی بخشی از فرهنگ آن به حساب می‌آید. سبک زندگی، شرایط جغرافیایی و معیشت مردم در صنایع دستیشان منعکس می‌شود.
کارشناس گردشگری خاطرنشان می‌کند: معرفی صنایع دستی در واقع معرفی فرهنگ، شهر و مردم آن منطقه است، همچنین، این صنعت بخش مهمی از درآمد برخی جوامع را تشکیل می‌دهد.
نیک‌سیرتی درباره بسته‌بندی و نحوه ارائه صنایع دستی بیان می‌کند: وضعیت بد نیست، اما جای کار دارد. برخی مناطق هنوز بروشورهای مناسبی برای معرفی صنایع دستی ندارند؛ ایستگاه‌های اطلاع‌رسانی گردشگری که در ورودی برخی شهرها قرار دارند، می‌توانند این محصولات را نیز معرفی کنند، همچنین، قیمت صنایع دستی باید منطقی‌تر باشد. بسیاری از گردشگران ترجیح می‌دهند همان محصولات را در تهران خریداری کنند، چون تفاوت قیمتی زیادی وجود ندارد. در صورتی که قیمت این محصولات در محل تولید، مناسب‌تر باشد، مسافران بیشتری به خرید ترغیب می‌شوند.
وی تصریح می‌کند: آگاهی‌بخشی و تبلیغات بسیار مهم است، اما در رسانه‌ها، چه تلویزیون و چه رادیو، برنامه‌های کافی برای معرفی صنایع دستی وجود ندارد. من ۲۰ سال در صداوسیما فعالیت داشتم و برنامه‌های گردشگری متعددی را اجرا کردم، اما همچنان این حوزه مهجور مانده است؛ لازم است تبلیغات هدفمندتری انجام شود تا صنایع دستی و ارزش‌های فرهنگی آن بیشتر معرفی شوند.
کارشناس گردشگری خاطرنشان می‌کند: نقش صنایع دستی در جذب گردشگران خارجی بسیار زیاد است و گردشگران خارجی تنها برای طبیعت‌گردی سفر نمی‌کنند؛ آن‌ها به دنبال آشنایی با فرهنگ، آداب‌ورسوم و صنایع دستی مناطق مختلف هستند. به همین دلیل، آثار باستانی و صنایع دستی برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد، برخلاف بسیاری از گردشگران داخلی، گردشگران خارجی کمتر دست خالی از فروشگاه‌های صنایع دستی بیرون می‌آیند.
اقدامات دولت برای حمایت از صنایع دستی و گردشگری
نیک‌سیرتی می‌افزاید: به نظر من حمایت‌ها کافی نیست؛ بسیاری از فروشندگان صنایع دستی از میزان فروش ناراضی هستند و می‌گویند که مسافران توجه چندانی به این محصولات ندارند. دلیل این موضوع، معرفی نشدن مناسب و قیمت‌گذاری نامناسب است، همچنین، برخی گردشگران به‌دلیل هزینه‌های بالای سفر، از خرید صنایع دستی صرف‌نظر می‌کنند. می‌توان با ارائه تخفیف‌ها و برنامه‌های حمایتی، شرایطی را فراهم کرد که خرید صنایع دستی برای گردشگران جذاب‌تر شود. به‌عنوان مثال، برخی کشورها یک روز خاص را برای بازدید رایگان از موزه‌ها و اماکن تاریخی در نظر می‌گیرند. این کار موجب افزایش تعداد بازدیدکنندگان می‌شود و به رونق گردشگری و صنایع دستی کمک می‌کند.
وی در پایان سخن خود بیان می‌کند: امیدوارم که توجه بیشتری به گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی شود. بسیاری از مردم به‌دلیل مشکلات اقتصادی از بازدید از اماکن تاریخی یا خرید صنایع دستی صرف‌نظر می‌کنند. باید سیاست‌هایی به‌کار گرفته شود که این بخش‌ها رونق بیشتری بگیرند، همچنین در شهرستان‌ها باید اقدامات بیشتری برای معرفی صنایع دستی انجام شود. در برخی مناطق حتی یک بروشور معرفی وجود ندارد، در حالی که چنین اقداماتی تأثیر زیادی در جذب گردشگران دارد.
به گزارش ایمنا، صنایع دستی به‌عنوان بخش مهمی از هویت فرهنگی هر منطقه، نقش بی‌بدیلی در جذب گردشگران و تقویت اقتصاد محلی ایفا می‌کند. با این حال، برای بهره‌برداری بیشتر از این ظرفیت، لازم است که اقداماتی همچون بهبود بسته‌بندی، ارتقای تبلیغات، کاهش قیمت‌ها و توجه بیشتر به زیرساخت‌ها صورت گیرد. حمایت‌های دولتی و توجه به آگاهی‌بخشی در این زمینه می‌تواند زمینه‌ساز رونق هرچه بیشتر صنایع دستی و بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های گردشگری باشد.
نظر شما