به گزارش خبرگزاری ایمنا، بیماری سل یک بیماری عفونی جدی است که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود و به‌طور معمول ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است به سایر اندام‌ها نیز گسترش پیدا کند، این بیماری از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود و می‌تواند به‌صورت نهفته یا فعال ظاهر شود که در حالت نهفته، فرد علائمی ندارد و بیماری به دیگران منتقل نمی‌شود، اما در حالت فعال، علائمی همچون سرفه‌های طولانی‌مدت، تب، تعریق شبانه و کاهش وزن بروز می‌کند که نیازمند درمان سریع است.
یکی از مسائل چالش‌برانگیز در ارتباط با سل، مقاومت دارویی باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها است که این مقاومت می‌تواند درمان بیماری را پیچیده‌تر کند و بیمار به مصرف داروهای قدرتمندتر نیاز داشته باشد، از همین‌رو تشخیص به‌موقع و مدیریت مناسب بیماری برای جلوگیری از گسترش آن اهمیت بسیاری دارد.
پیشگیری از سل از طریق واکسن BCG انجام می‌شود که در بسیاری از کشورها برای نوزادان تجویز می‌شود، همچنین رعایت بهداشت عمومی، شناسایی زودهنگام موارد جدید و غربالگری گروه‌های پرخطر همچون افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، گام‌هایی کلیدی برای کاهش شیوع این بیماری است.
بیماری سل نه‌تنها یک چالش پزشکی بلکه معضلی اجتماعی-اقتصادی است و نیاز به آگاهی‌بخشی عمومی درباره این بیماری به‌ویژه در جوامع آسیب‌پذیر اهمیت فراوانی دارد؛ فرایند درمان سل شامل یک دوره طولانی‌مدت مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی است که به‌طور معمول چندین ماه طول می‌کشد.
همکاری بیمار در تکمیل این دوره درمانی ضروری است، چراکه ناتمام گذاشتن درمان می‌تواند منجر به بازگشت بیماری و افزایش مقاومت دارویی شود، همچنین آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش عمومی درباره این بیماری، از جمله اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، نقش مؤثری در کاهش شیوع بیماری سل و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا می‌کند و با توجه به پیشرفت‌های پزشکی، امید است که روش‌های مؤثرتر و سریع‌تری برای مقابله با این بیماری کشف شود.
بیماری سل یک بیماری عفونی، مسری و مزمن است. با توجه به اهمیت افزایش آگاهی عمومی در خصوص این بیماری، علائم، تشخیص و درمان آن و تأثیر ابتلاء به بیماری سل بر زندگی افراد، با آمیتیس رمضانی، استاد بیماری‌های عفونی، دبیر انجمن متخصصان عفونی کشور، مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران و رئیس شبکه بیماری‌های بازپدید و نوپدید کشور گفت‌وگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: بیماری سل جزو کدام گروه از بیماری‌هاست و کدام اعضای بدن را درگیر می‌کند و چند بیمار مبتلا به سل در کشور شناسایی شده‌اند؟
رمضانی: سل یک بیماری عفونی، مسری و مزمن است که توسط یک باکتری ایجاد می‌شود، این باکتری تمایل بالایی به اکسیژن دارد و به‌طور معمول، بیشترین مکانی که آن را درگیر می‌کند، بافت ریه است و از طریق ریه به دیگر افراد منتقل می‌شود.
در بعضی موارد ممکن است این باکتری به‌جز ریه‌ها، از طریق خون به سایر اعضای بدن همچون استخوان، کلیه، پوست و سیستم گوارش برسد و نکته حائز اهمیت درباره این بیماری، راه انتقال آن است.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت در پایان سال ۱۴۰۱، حدود ۷ هزار بیمار مبتلا به سل در کشور شناسایی و یک‌چهارم جمعیت کره زمین با باکتری سل روبه‌رو شده‌اند و یک فرد مبتلا به بیماری سل که درمان نشده باشد، می‌تواند سالانه ۱۰ تا ۱۵ فرد سالم را به این بیماری مبتلا کند.
ایمنا: بیماری سل از چه طریقی منتقل می‌شود و سرعت سرایت آن چقدر است؟
رمضانی: بیماری سل از طریق تنفس منتقل می‌شود؛ سرفه، عطسه یا حرف زدن یک بیمار سل ریوی، می‌تواند موجب انتشار و پخش شدن این باکتری در فضا شود، باکتری پخش‌شده در فضا به صورت معلق باقی می‌ماند و فرد دیگری که از این فضا تنفس می‌کند، به این بیماری مبتلا می‌شود.
با این وجود باید توجه داشت که سرایت این بیماری همچون سایر بیماری‌ها از جمله کرونا و آنفلوانزا نیست و سرایت بالایی ندارد؛ در واقع این بیماری برای انتقال نیازمند مدت زمان طولانی است و افرادی که به صورت طولانی‌مدت و نزدیک در معرض این باکتری قرار بگیرند، ممکن است به بیماری سل مبتلا شوند.
در واقع با تماسی گذرا، فرد به بیماری سل مبتلا نخواهد شد و احتمال پایینی دارد، به‌طور معمول برای افرادی که با بیمار مبتلا به سل در یک خانه زندگی می‌کنند و تماس طولانی‌مدت و نزدیکی با وی دارند، احتمال بیشتری برای ابتلاء به این بیماری وجود دارد.
ایمنا: سل نهفته و فعال چه تفاوتی دارد و چه شرایطی می‌تواند احتمال ابتلاء به بیماری سل یا فعال شدن آن را افزایش دهد؟
رمضانی: نداشتن تغذیه مناسب، محل زندگی کم‌نور و دارای رطوبت بالا و فضای کوچک منزل، از جمله عواملی است که شرایط ابتلای افراد به بیماری سل را مساعد می‌کند و بعضی موارد همچون وضعیت سیستم ایمنی فرد، در ابتلای افراد به بیماری سل فعال اثرگذار است.
افراد ممکن است با باکتری سل روبه‌رو شوند، علائم خفیفی را تجربه کنند و متوجه نباشند که به این بیماری مبتلا شده‌اند و سیستم ایمنی آن‌ها بیماری را کنترل کرده باشد و تنها با انجام تست پوستی متوجه خواهیم شد که این فرد زمانی با باکتری بیماری سل روبه‌رو شده است.
در واقع ممکن است سال‌ها بعد از رویارویی فرد با بیماری سل، بیماری فعال نشود و علائمی نداشته باشد، اما در صورت وجود شرایط مساعدکننده بیماری سل همچون شرایط نامناسب محیط زندگی، سوءتغذیه، محیط زندگی کم‌نور داشتن سیستم ایمنی ضعیف‌شده و ابتلاء به سرطان یا HIV، ممکن است بیماری فعال شود و فرد علائم بیماری را تجربه کند.
ایمنا: در سراسر جهان چه تعدادی با باکتری سل روبه‌رو شده‌اند و ابتلاء به این بیماری چه علائمی دارد؟
رمضانی: یک‌چهارم جمعیت کره زمین با باکتری سل روبه‌رو شده‌اند که ممکن است این افراد درگیر بیماری سل نهفته یا سل فعال باشند؛ در سل نهفته، باکتری این بیماری به بدن افراد وارد شده و سیستم ایمنی بدن آن‌ها، باکتری را کنترل کرده است و در سل فعال، افراد درگیر با این بیماری علائمی همچون سرفه و خلط را تجربه می‌کنند.
سالانه ۵ تا ۱۰ درصد جمعیتی که به این باکتری آلوده شده‌اند می‌توانند دچار سل فعال و علامت‌دار شوند و یک فرد مبتلا به بیماری سل که درمان نشده باشد، می‌تواند سالانه ۱۰ تا ۱۵ فرد سالم را به این بیماری مبتلا کند و از هر ۱۰ نفر آلوده به این باکتری، یک نفر در طول عمر خود با سل فعال روبه‌رو می‌شود.
فرد دارای سل فعال، سرفه طولانی‌مدت را تجربه می‌کند که دو هفته یا بیشتر آن را تجربه می‌کند. باید در نظر داشت که بسیاری افراد به دلیل ابتلاء به بیماری کرونا و آنفلوانزا علائمی همچون سرفه را به صورت طولانی‌مدت تجربه می‌کنند، اما در صورتی که فردی بیشتر از دو تا سه هفته سرفه را تجربه کند، تعرق شبانه، کاهش وزن، بی‌اشتهایی و ضعف عمومی داشته باشد و این وضعیت دو تا سه هفته تداوم داشته باشد، علائم احتمالی ابتلاء به سل است و افراد مبتلا به بیماری سل به مرور زمان تنگی نفس، خلط خونی و درد قفسه سینه را تجربه می‌کنند.
ایمنا: آیا بیماری سل درمان قطعی دارد و چه نکاتی درباره تشخیص و درمان این بیماری باید مورد توجه قرار داشته باشد؟
رمضانی: آنچه درباره بیماری سل حائز اهمیت است، قابل درمان بودن این بیماری است که این ویژگی در بیماری‌های عفونی از اهمیت بالایی برخوردار و این در صورتی است که در بسیاری از بیماری‌های عفونی همچون بیماری کرونا درمان اختصاصی وجود ندارد.
بیماری سل درمان قطعی دارد و درمان آن در کشور رایگان است و جای تأسف دارد اگر بیمار مبتلا به سل درمان نشود و فردی را بر اثر این بیماری از دست بدهیم، باید توجه داشت که بیماری سل در صورتی که درمان نشود، منجر به از دست رفتن بیمار می‌شود یک فرد بیمار، ۱۰ تا ۱۵ نفر سالم را در طول یک سال آلوده می‌کند.
گروه نخست در معرض ابتلاء به این بیماری، خانواده بیمار هستند و با توجه به اینکه تشخیص و درمان بیماری سل در کشور رایگان انجام می‌شود، بسیار حائز اهمیت است که نسبت به این بیماری غفلت و کوتاهی صورت نگیرد و بیماری به‌موقع تشخیص داده و روند درمان پیگیری شود.
شناسایی این بیماری وابسته به تشخیص پزشک و آگاهی عمومی و بهداشتی جامعه است و خود افراد باید به علائم این بیماری توجه ویژه داشته باشند، با توجه به مزمن بودن بیماری و بدحال نشدن بیمار، ممکن است افراد نسبت به این علائم سهل‌انگاری داشته باشند، از همین رو آگاهی عمومی در خصوص این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
توجه و مشارکت خود افراد جامعه در تشخیص و درمان بیماری سل از اهمیت بالایی برخوردار است و نام‌گذاری روزهای ملی و جهانی برای بیماری سل، به دلیل لزوم داشتن توجه به این بیماری و علائم آن و غفلت نکردن نسبت به بیماری سل است.
ایمنا: درمان بیماری سل چقدر طول می‌کشد و در صورت تداوم نداشتن درمان و پیگیری آن، چه خطراتی متوجه بیمار می‌شود؟
رمضانی: درمان بیماری سل، درمانی پیچیده، تعداد داروها بسیار زیاد و طول درمان نیز طولانی است و حداقل طول درمان این بیماری بسته به درگیری سایر اعضای بدن و شرایط بیمار و بیماری، متفاوت خواهد بود، حتی ممکن است مدت زمان درمان این بیماری به حدود یک سال برسد.
برخی افراد مبتلا به این بیماری به دلیل طول زیاد درمان ممکن است پس از دو یا سه هفته مصرف دارو و بهبود نسبی علائم، از ادامه درمان خودداری کنند و این در صورتی است که پس از دو یا سه هفته مصرف دارو، تنها علائم بهبود پیدا می‌کند و میزان سرایت بیماری اندکی کاهش می‌یابد و قطع کردن روند درمان، منجر به بازگشت علائم با شدت بیشتری می‌شود.
در واقع در صورتی که افراد روند درمانی خود را به صورت خودسرانه متوقف کنند، نه‌تنها علائم بیماری با شدت بیشتری بازمی‌گردد و آن‌ها را درگیر می‌کند، بلکه احتمال مقاوم شدن باکتری به درمان اولیه نیز وجود دارد که در این شرایط درمان به بیماری پاسخ نمی‌دهد و به اجبار، نسل دیگری از داروها برای بیمار تجویز می‌شود که عوارض این داروها ممکن است بیشتر و تأثیرگذاری آن‌ها کمتر باشد و هزینه این داروها نسبت به داروهای ابتدایی درمان سل، بیشتر خواهد بود، اما ممکن است کارایی مناسب نسبت به داروهای دیگر نداشته باشد.
با وجود این اتفاقات، تحت هیچ شرایطی افراد نباید با بهبود علائم بیماری، مصرف داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها را به صورت خودسرانه قطع کنند و باید توجه داشته باشند که بیماری سل، یک بیماری عفونی خطرناک است که در صورت درمان نشدن می‌تواند در تمام بدن پخش شود و تمام اعضای بدن را درگیر کند و موجب فوت بیمار شود.
نظر شما