به گزارش خبرگزاری ایمنا، در کشاورزی مدرن، سم‌ها و کودهای شیمیایی به‌عنوان ابزارهای کلیدی برای افزایش بهره‌وری و کیفیت محصولات نقش‌آفرینی می‌کنند. این محصولات به کشاورزان کمک می‌کنند تا نیازهای روزافزون جمعیت جهان به غذا را تأمین و با چالش‌های محیطی مختلف مقابله کنند.
کودهای شیمیایی شامل عناصر مغذی ضروری همچون نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند که برای رشد و توسعه گیاهان حیاتی محسوب می‌شوند. این کودها توانایی تقویت رشد سریع گیاهان، افزایش تولید محصول و بهبود کیفیت نهایی را دارند از سوی دیگر، کودهای ریزمغذی نیز شامل عناصر همچون آهن، روی و منیزیم هستند که به تأمین نیازهای ویژه گیاهان کمک می‌کنند. در کشاورزی روز، استفاده دقیق و علمی از کودهای شیمیایی امکان بهبود عملکرد زمین‌های کشاورزی را فراهم می‌آورد.
سم‌های شیمیایی نیز ابزاری قدرتمند برای مقابله با آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز هستند. این سموم شامل حشره‌کش‌ها، قارچ‌کش‌ها و علف‌کش‌ها بوده که هرکدام برای کنترل نوع خاصی از تهدیدات زیستی طراحی شده‌اند. استفاده بهینه از سم‌ها موجب کاهش خسارت‌های ناشی از آفات و بیماری‌ها شده و تولید محصولاتی سالم‌تر و باکیفیت‌تر را تضمین می‌کند.
مزایای استفاده از سم و کودهای شیمیایی در کشاورزی روز شامل افزایش بهره‌وری، تأمین امنیت غذایی و کاهش خطر گرسنگی در جوامع است. این مواد امکان کشت در زمین‌های محدود و شرایط نامطلوب را فراهم می‌کند و تولید محصولات متنوع را ممکن می‌سازند، همچنین استفاده از این محصولات موجب کاهش زمان و هزینه در فرایند تولید می‌شود.
چالش‌ها و معایب استفاده از این مواد نیز قابل‌توجه است؛ مصرف بی‌رویه یا نادرست کودها و سموم شیمیایی می‌تواند منجر به مشکلات زیست‌محیطی همچون آلودگی آب و خاک، کاهش تنوع زیستی و اختلال در سلامت انسان‌ها و حیوانات شود، همچنین، باقی‌مانده مواد شیمیایی در محصولات کشاورزی ممکن است به مخاطرات بهداشتی منجر شود.
برای مقابله با این چالش‌ها، روش‌های مدیریت پایدار همچون انجام آزمایش‌های خاک، استفاده از سیستم‌های هوشمند کشاورزی و بهره‌گیری از تکنیک‌های مدیریت یکپارچه آفات پیشنهاد می‌شود. استفاده از کودها و سموم زیستی به‌عنوان جایگزین‌های سازگارتر با محیط زیست نیز در حال گسترش است، در ادامه با هادی فرخی، کارشناس حوزه کشاورزی به گفت‌وگو می‌پردازیم.
ایمنا: کود و سم‌های شیمیایی چیست و چه نقشی در کشاورزی امروزی ایفا می‌کند؟
فرخی: کودهای شیمیایی موادی هستند که به‌طور عمده شامل عناصر غذایی اصلی همچون نیتروژن، فسفر و پتاسیم می‌شوند. این عناصر به رشد و توسعه گیاهان کمک می‌کنند و میزان محصول را افزایش می‌دهند، از سوی دیگر، سم‌های شیمیایی برای کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز به کار گرفته می‌شوند، به این ترتیب که خسارات ناشی از آفات کاهش می‌یابد و تولید محصولات با کیفیت بالا تضمین می‌شود.
ایمنا: آیا می‌توان به مزایای استفاده از این محصولات اشاره کرد؟
فرخی: مزایای فراوانی وجود دارد. استفاده از کودهای شیمیایی به کشاورزان این امکان را می‌دهد تا مواد مغذی مورد نیاز گیاهان را به سرعت و در دوزهای دقیق تأمین کنند. سم‌های شیمیایی نیز با کنترل سریع آفات و بیماری‌ها موجب افزایش بهره‌وری محصولات می‌شوند. این دو عامل موجب شده‌اند که کشاورزی امروزی بتواند پاسخگوی نیاز روزافزون جمعیت و تأمین امنیت غذایی باشد.
ایمنا: معایب و چالش‌های این محصولات چیست؟
فرخی: استفاده نادرست یا بیش از حد از کود و سم‌های شیمیایی می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. از جمله معایب، تجمع مواد شیمیایی در خاک و آب‌های زیرزمینی، تغییر در ساختار زیستی خاک، کاهش فعالیت میکروبی و افزایش اسیدیته است، همچنین سم‌های باقی‌مانده در محیط زیست می‌توانند به زنجیره غذایی آسیب برسانند و تنوع زیستی را کاهش دهند. در نهایت، مصرف بی‌رویه می‌تواند به مسمومیت گیاهان و در نتیجه کاهش کیفیت محصولات منجر شود.
ایمنا: چه راهکارهایی برای کاهش این معایب پیشنهاد می‌کنید؟
فرخی: نخستین قدم استفاده بهینه و دقیق از این محصولات است. برای مثال، انجام آزمایش‌های خاک و تعیین نیاز دقیق گیاهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به این ترتیب می‌توان دوز مصرفی کودها را تنظیم کرد. در زمینه سم‌ها نیز توصیه می‌شود که از رویکرد مدیریت یکپارچه آفات بهره برد؛ یعنی ترکیبی از روش‌های زیستی، شیمیایی و مکانیکی به کار گرفته شود تا استفاده از سم‌های شیمیایی به حداقل برسد. به‌کارگیری فناوری‌های نوین و سیستم‌های نظارتی نیز می‌تواند در کنترل دقیق‌تر میزان مصرف مؤثر باشد.
ایمنا: از دیدگاه علمی، تحقیقات چه نقشی در بهبود کارایی و کاهش اثرات منفی این محصولات داشته‌اند؟
فرخی: تحقیقات علمی نقش اساسی در بهبود فرمولاسیون و توسعه روش‌های کاربردی دارند، به‌عنوان مثال، پژوهش‌های اخیر در زمینه استفاده از نانوفناوری در تولید کودها، امکان افزایش کارایی و کاهش دوز مصرفی را فراهم آورده‌اند. همچنین مطالعات دقیق درباره رفتار مواد شیمیایی در خاک و آب، اطلاعات ارزشمندی برای تدوین دستورالعمل‌های استفاده ایمن به دست آورده است. این پژوهش‌ها کمک می‌کنند تا بتوان با مصرف کمتر، بهره‌وری بیشتری به دست آورد.
ایمنا: می‌توان به تجربیات موفق برخی کشورها در استفاده بهینه از این محصولات اشاره کرد، نظرتان در این‌باره چیست؟
فرخی: در کشورهای اروپایی و ژاپن، رویکردهای کشاورزی دقیق با استفاده از فناوری‌های پیشرفته همچون سامانه‌های GIS و داده‌کاوی کشاورزی بسیار رایج است. این کشورها با بهره‌گیری از اطلاعات دقیق از وضعیت خاک و شرایط آب و هوایی، مصرف کود و سم‌های شیمیایی را بهینه کرده‌اند. علاوه بر این، برخی کشورها از کودهای ترکیبی حاوی مواد ارگانیک و شیمیایی استفاده می‌کنند که نه‌تنها عملکرد را بهبود می‌بخشد، بلکه اثرات زیست‌محیطی را نیز کاهش می‌دهد.
ایمنا: در بلندمدت، استفاده مداوم از این محصولات چه اثراتی بر خاک و اکوسیستم‌ها دارد؟
فرخی: اثرات بلندمدت استفاده از کودهای شیمیایی می‌تواند جدی باشد. استفاده مکرر ممکن است منجر به تغییر در ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک شود؛ از جمله کاهش میزان مواد آلی، اختلال در چرخه‌های زیستی و افزایش اسیدیته. سم‌های شیمیایی نیز ممکن است به تجمع در زنجیره غذایی بینجامد که تأثیرات منفی بر سلامت انسان و حیوانات دارد، بنابراین، رعایت دستورالعمل‌ها و اجرای روش‌های کشاورزی پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ایمنا: آیا نکات ایمنی خاصی برای کار با این محصولات وجود دارد؟
فرخی: رعایت نکات ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. هنگام استفاده از سم‌های شیمیایی، استفاده از تجهیزات حفاظتی همچون دستکش، عینک ایمنی و ماسک ضروری است. همچنین، شرایط نگهداری مناسب و رعایت فاصله‌های ایمن در زمان ذخیره‌سازی و استفاده، به جلوگیری از حوادث ناخواسته و آلودگی محیط زیست کمک می‌کند.
ایمنا: از منظر اقتصادی، استفاده از این محصولات چه تأثیری بر سودآوری کشاورزان دارد؟
فرخی: در کوتاه‌مدت، استفاده از کودها و سم‌های شیمیایی موجب افزایش بهره‌وری و سودآوری می‌شود، چراکه محصولات بیشتر و باکیفیت‌تری به دست می‌آید، اما در بلندمدت، اثرات منفی زیست‌محیطی و نیاز به اصلاحات و بازسازی خاک ممکن است هزینه‌های اضافی برای کشاورزان به همراه داشته باشد، بنابراین برنامه‌ریزی دقیق و استفاده بهینه از این محصولات از دیدگاه اقتصادی بسیار حیاتی است.
ایمنا: با توجه به چالش‌های موجود، آیا می‌توان به سمت کشاورزی پایدار حرکت کرد؟ چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
فرخی: بدون شک، حرکت به سمت کشاورزی پایدار ضروری است. یکی از راهکارهای مهم، ترویج کشاورزی ارگانیک و استفاده از کودهای طبیعی است، هرچند در کوتاه‌مدت بهره‌وری ممکن است به میزان استفاده از کودهای شیمیایی نباشد، اما در بلندمدت سلامت خاک و محیط زیست حفظ می‌شود و تولید محصولات باکیفیت‌تری به دست می‌آید، همچنین ترکیب روش‌های سنتی با فناوری‌های نوین و استفاده از سامانه‌های کشاورزی دقیق می‌تواند تعادل مطلوبی ایجاد کند.
ایمنا: حال که بحث‌های فراوانی پیرامون تأثیرات زیست‌محیطی این محصولات وجود دارد، نظرتان درباره استفاده از تکنولوژی‌های نوین همچون بیوتکنولوژی در تولید آن‌ها چیست؟
فرخی: بیوتکنولوژی می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش مصرف مواد شیمیایی و افزایش کارایی کودها ایفا کند. از طریق اصلاح ژنتیکی گیاهان و بهبود گونه‌های مقاوم به آفات و بیماری‌ها، نیاز به استفاده از سم‌های شیمیایی کاهش پیدا کند، همچنین توسعه فرمولاسیون ترکیبی که شامل مواد شیمیایی و ارگانیک است، به بهره‌وری بیشتر و کاهش اثرات منفی محیطی کمک بسیاری می‌کند.
ایمنا: آیا تجربه‌ای از کشورهایی وجود دارد که با ترکیب روش‌های سنتی و نوین موفقیت‌های قابل توجهی در این زمینه کسب کرده‌اند؟
فرخی: بله، در کشورهایی همچون ژاپن و برخی کشورهای اروپایی، رویکردهایی ترکیبی از روش‌های سنتی و فناوری‌های مدرن در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این کشورها، سیستم‌های آبیاری هوشمند، داده‌کاوی کشاورزی و سیستم‌های پیش‌بینی آب و هوا به کشاورزان کمک می‌کند تا میزان مصرف کود و سم‌ها را دقیق‌تر تنظیم کنند. این تجربیات نشان می‌دهد که با بهره‌گیری از دانش روز و فناوری‌های نوین، می‌توان به سمت کشاورزی پایدارتر حرکت کرد.
نظر شما