به گزارش خبرگزاری ایمنا، صنایع دستی به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت هر جامعه، نقش مهمی در حفظ میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل‌های آینده ایفا می‌کند؛ این هنرها نه‌تنها بیانگر تاریخ و اصالت یک منطقه هستند، بلکه به‌عنوان نمادی از خلاقیت و مهارت هنرمندان محلی شناخته می‌شود؛ در دنیای امروز، صنایع دستی با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که از جمله می‌توان به تغییر سلیقه‌ها، رقابت با محصولات صنعتی و مشکلات اقتصادی اشاره کرد، با این حال، تلاش‌های هنرمندان و حمایت‌های نهادهای مرتبط می‌تواند به حفظ و احیای این هنرها کمک کند.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های صنایع دستی، نقش آن در اقتصاد محلی و اشتغال‌زایی است. بسیاری جوامع، به‌ویژه مناطق روستایی، از طریق تولید و فروش صنایع دستی امرار معاش می‌کنند. این هنرها علاوه بر اینکه به ایجاد فرصت‌های شغلی کمک می‌کنند، می‌توانند به‌عنوان منبعی برای درآمدزایی و توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرند، با این حال، برای تحقق این امر، نیاز به آموزش، حمایت مالی و بازاریابی مناسب احساس می‌شود تا صنایع دستی بتوانند جایگاه خود را در بازارهای داخلی و بین‌المللی تثبیت کنند.
در عصر فناوری و دیجیتال، صنایع دستی نیز نیازمند تطبیق با شرایط جدید است. استفاده از ابزارهای دیجیتال برای معرفی و فروش محصولات، بهبود فرایندهای تولید و آموزش مهارت‌های جدید به هنرمندان، می‌تواند به حفظ و گسترش این هنرها کمک کند، با این حال، چالش اصلی این است که در این فرایند، اصالت و هویت فرهنگی صنایع دستی حفظ شود. ترکیب سنت و مدرنیته می‌تواند راه‌حلی برای بقای این هنرها در دنیای امروز باشد.
با تغییرات سریع در اقتصاد جهانی و نیازهای مصرف‌کنندگان، صنایع دستی با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده است، اما این تغییرات می‌تواند فرصت‌های تازه‌ای را نیز به ارمغان بیاورد؛ به‌منظور حفظ و تقویت این هنرهای ارزشمند، باید راهکارهایی برای به‌روزرسانی و تطبیق صنایع دستی با دنیای مدرن ارائه شود، همچنین آموزش و پرورش نسل‌های جدید برای حفظ این میراث فرهنگی و استفاده از فناوری‌های نوین در بهبود تولید و بازاریابی، از جمله عواملی هستند که می‌توانند در موفقیت آینده این صنعت تأثیرگذار باشند.
هنر با طعم طبیعت
عاطفه رفیعی‌فر، کارشناس صنایع دستی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: صنایع دستی در جنوب کشور از دیرباز وجود داشته و بخش مهمی از فرهنگ و زندگی مردم بوده است، اما در مقطعی به سمت فراموشی رفت و نزدیک به منسوخ شدن بود. هنرمندان این حوزه توانستند آن را دوباره احیا کنند و کاربردی‌تر بسازند. در گذشته، صنایع دستی بیشتر به تولید محصولاتی همچون بادبزن و زنبیل محدود می‌شد، اما امروزه شاهد طراحی و تولید محصولاتی هستیم که علاوه بر زیبایی، کاربرد گسترده‌تری در زندگی روزمره دارند. برای مثال، سفره‌های پارچه‌ای که با هنر دست تولید می‌شوند یا وسایلی که در مراسم مختلف از آن‌ها استفاده می‌شود، نمونه‌هایی از این تغییرات هستند.
وی که خود در حوزه معرق چوب فعالیت دارد، می‌افزاید: من در بعضی کارهای هنری خود از موادی همچون برگ درخت نخل استفاده کرده‌ام و برای تزئینات و خلق آثار جدید، به سراغ مواد بومی و طبیعی منطقه رفته‌ام، برای مثال، از دو پولک ماهی یا چرم ماهی در ترکیب با چرم طبیعی گاوی استفاده کرده‌ایم تا محصولاتی همچون کیف‌های چرمی تولید کنیم که نه‌تنها جذاب‌تر باشند، بلکه ارزش و هویت بومی نیز در آن‌ها حفظ شود. تلاش ما این است که هر آنچه در محیط اطرافمان وجود دارد، به‌صورت بهینه در هنرمان استفاده کنیم و مردم را با این ظرفیت‌های بومی آشنا کنیم.
صنایع دستی در تقابل با دنیای مدرن؛ چالش‌ها و راه‌ها
کارشناس صنایع دستی در ادامه، درباره چگونگی تطبیق صنایع دستی با دنیای مدرن و حفظ هویت فرهنگی در شرایط اقتصادی کنونی می‌گوید: واقعیت این است که صنایع دستی در اولویت خرید مردم قرار ندارد، چراکه نیازهای اساسی همچون مواد غذایی اولویت بالاتری دارند. این مسئله چالشی جدی برای هنرمندان صنایع دستی ایجاد کرده است. اما ما تلاش کرده‌ایم با شناخت نیازهای مردم و توجه به سلیقه آن‌ها، محصولات خود را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که هم جذابیت و کیفیت لازم را داشته باشند و هم قیمت آن‌ها به‌صرفه باشد تا مردم توان خرید آن را داشته باشند.
رفیعی‌فر عنوان می‌کند: همیشه هنرمندان جزو گروه‌های ضعیف جامعه بوده‌اند و بیشتر مواقع تنها برای حفظ هنرشان و تأمین هزینه‌های زندگی به فعالیت ادامه داده‌اند، با این حال، بسیاری از آن‌ها تلاش می‌کنند که کارشان را با خلاقیت بیشتری پیش ببرند، به‌روز باشند و هنرشان را زنده نگه دارند. ما هم سعی کرده‌ایم با انتخاب مواد اولیه مناسب، بدون کاهش کیفیت، صنایع دستی را به سمت کاربردی‌تر شدن ببریم تا مردم آن‌ها را به‌عنوان بخشی از زندگی روزمره‌شان بپذیرند.
وی تصریح می‌کند: یکی از راه‌های مؤثر، برگزاری کلاس‌های آموزشی رایگان با حمایت سازمان‌های مختلف است. در سال‌های اخیر، ما در شهر خود یک اتحادیه بین هنرمندان ایجاد کرده‌ایم و تلاش کرده‌ایم با تشکیل تعاونی‌ها، این هنر را به افراد بیشتری آموزش دهیم، علاوه بر این، به‌عنوان نماینده گروهی از هنرمندان، با سازمان‌های مختلف در ارتباط هستیم تا دوره‌های آموزشی در زمینه‌هایی مانند بازاریابی، قیمت‌گذاری و فروش محصولات صنایع دستی برگزار شود، همچنین از سازمان‌ها و نهادهای دولتی درخواست کرده‌ایم که هدایای مورد نیاز خود را از تولیدات صنایع دستی تأمین کنند.
کارشناس و فعال حوزه صنایع دستی عنوان می‌کند: این کار علاوه‌بر حمایت از هنرمندان، موجب می‌شود این هنر بیشتر در جامعه شناخته شود. مربیان و استادانی که به آموزش این هنرها می‌پردازند، اگر از نظر مالی تأمین باشند، با تمرکز و انگیزه بیشتری دانش خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهند. همین امر موجب می‌شود که جامعه هنری رشد کند، تعداد بیشتری از افراد به این حوزه علاقه‌مند شوند و صنایع دستی در میان نسل‌های جدید نیز جایگاه خود را حفظ کند؛ در کارگاه خودم هم این موضوع را به‌طور جدی دنبال کرده‌ام و توانسته‌ام جوانانی را جذب کنم که علاوه بر یادگیری هنر، از طریق آن کسب درآمد می‌کنند. بسیاری از این جوانان با دنیای دیجیتال آشنایی دارند و توانسته‌اند محتوای بهتری برای معرفی کارهایشان تولید کنند. این موضوع به گسترش بازار صنایع دستی و شناخته‌شدن آن در سطحی وسیع‌تر کمک زیادی کرده است.
صنایع دستی؛ موتور محرکه اقتصاد محلی
رفیعی‌فر با اشاره به اهمیت صنایع دستی در ایجاد فرصت‌های شغلی و رونق اقتصاد محلی توضیح می‌دهد: ما در برخی روستاها، به‌ویژه در اطراف خرمشهر و آبادان، کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده‌ایم و افراد علاقه‌مند را آموزش داده‌ایم. بسیاری از این افراد پس از کسب مهارت، توانسته‌اند به‌طور مستقل فعالیت کنند و حتی کارگاه‌های خود را راه‌اندازی کنند. برخی نیز در حوزه‌های دیگر همچون تولید و بسته‌بندی مواد غذایی مشغول به کار شده‌اند.
وی بیان می‌کند: این آموزش‌ها تأثیر مثبتی در زندگی مردم داشته است. بسیاری از جوانانی که شاید بیکار بودند یا آینده شغلی روشنی برای خود نمی‌دیدند، اکنون وارد مسیر حرفه‌ای شده‌اند و برای خود کسب‌وکاری راه‌اندازی کرده‌اند. وقتی افراد شغلی داشته باشند و بتوانند از طریق آن درآمد کسب کنند، علاوه بر بهبود وضعیت اقتصادی، اعتمادبه‌نفس و انگیزه بیشتری برای ادامه کار خواهند داشت.
نقش فناوری در حفظ و گسترش صنایع دستی
کارشناس و فعال حوزه صنایع دستی در مورد تأثیر فناوری‌های جدید بر صنایع دستی می‌گوید: دنیای دیجیتال و فضای مجازی تأثیر زیادی بر معرفی و فروش صنایع دستی داشته است. امروزه مردم می‌توانند از طریق اینترنت سفارش دهند و نیازی نیست برای خرید یک محصول خاص به شهرهای دیگر سفر کنند. با این حال، همچنان برخی از افراد به خرید اینترنتی اعتماد ندارند. به همین دلیل، برگزاری کلاس‌های آموزشی در این زمینه ضروری است تا مردم بیشتر با مزایای این روش‌ها آشنا شوند.
رفیعی‌فر ادامه می‌دهد: ورود فناوری به صنایع دستی فقط محدود به فروش اینترنتی نیست. بسیاری از ابزارها و دستگاه‌های جدید می‌توانند به بهبود کیفیت و افزایش سرعت تولید کمک کنند. نکته مهم این است که در استفاده از فناوری‌های جدید، هویت فرهنگی صنایع دستی حفظ شود و این هنرها همچنان اصالت خود را داشته باشند.
وی تصریح می‌کند: بیش از ۳۰ سال است که در این حوزه فعالیت می‌کنم و با وجود تمام مشکلات، همیشه سعی کرده‌ام هنر خود را حفظ کنم و به نسل جوان منتقل کنم. در چند سال اخیر، تمرکزم را بر آموزش گذاشته‌ام تا جوانان بیشتری وارد این حوزه شوند و بتوانند از طریق آن کسب درآمد کنند؛ در شرایط اقتصادی کنونی، بسیاری از جوانان امید خود را از دست داده‌اند، اما من امیدوارم که با ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر و حمایت از هنرمندان، بتوانیم آینده بهتری برای صنایع دستی و هنر بومی رقم بزنیم.
صنایع دستی؛ پلی بین گذشته و آینده
مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان نیز به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: صنایع دستی بخشی از فرهنگ هر جامعه محسوب می‌شود و هویت آن جامعه را نشان می‌دهد؛ از دیرباز تاکنون، آثار زیادی در کشورهای مختلف به‌ویژه در کشور خودمان ایجاد شده است که نشانگر فرهنگ، هنر و تاریخ مردمان آن جامعه است. این آثار نشان‌دهنده فرهنگ عمیق و اصالت این مرز و بوم هستند، بنابراین اهمیت زیادی دارند و جامعه‌ای که صنایع دستی غنی دارد، فرهنگی پربارتر و شناخته‌شده‌تر خواهد بود.
وی می‌افزاید: برای اینکه صنایع دستی با دنیای مدرن همگام شود، باید کاربری آن‌ها را بهبود بخشید و با نیازهای نسل جوان تطبیق داد. اگر بتوانیم صنایع دستی را مطابق با سلیقه‌ها و نیازهای جدید ارائه دهیم، می‌توانیم همچنان جذابیت آن‌ها را حفظ کنیم. این امر به ارائه مناسب و باکیفیت تولیدات نیاز دارد.
رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان تصریح می‌کند: در حال حاضر بیشتر فعالان صنایع دستی افراد مسن‌تر از ۴۰ سال هستند و ارتباط مستقیم با نسل جوان کمتر شده است. برای حفظ این هنرها، باید آموزش را از سنین پایین آغاز کنیم و برنامه‌هایی برای معرفی و آموزش به کودکان و نوجوانان تدوین کنیم. برنامه‌هایی که حتی در مدارس و دوره‌های آموزشی به آن‌ها پرداخته شود.
تاج خاطرنشان می‌کند: به‌طور کلی، قیمت مواد اولیه بسیار بالا رفته است. اگر حمایت دولتی باشد و صنایع دستی به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد و به سمت صادرات سوق داده شود، می‌تواند ارزش افزوده اقتصادی زیادی داشته باشد. این ارزش افزوده می‌تواند موجب رشد فرصت‌های شغلی در مناطق مختلف شود.
وی بیان می‌کند: استفاده از فناوری‌های جدید در صنایع دستی هنوز به‌طور گسترده و با تأثیر قابل توجه اعمال نشده است. این فناوری‌ها بیشتر می‌توانند به تسهیل فرایندها کمک کنند، اما اصالت صنایع دستی همچنان به خلاقیت و هنر هنرمند وابسته است. تا حدی ممکن است ورود فناوری‌های جدید به این حوزه کمک کند، اما نباید به اصالت کار خدشه‌ای وارد شود.
به گزارش ایمنا، صنایع دستی همواره به‌عنوان میراثی فرهنگی و هنری نقش مؤثری در تعریف هویت جوامع مختلف ایفا کرده است. با توجه به ظرفیت‌هایی که این صنعت در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی دارد، نگاه ویژه به توسعه و ترویج آن ضروری به نظر می‌رسد. آموزش نسل‌های جدید و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند راهکارهایی مؤثر برای زنده نگه‌داشتن این هنر ارزشمند باشد. امید است با حمایت‌های لازم و تقویت زیرساخت‌ها، صنایع دستی بتواند در مسیر نوآوری و خلق محصولات جذاب‌تر پیش رود و جایگاه خود را در بازارهای جهانی مستحکم‌تر کند.
نظر شما