به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، مفهوم «شهر عمیق» در چهارچوب‌های مختلف برنامه‌ریزی شهری در حال پذیرش است تا به‌طور سیستماتیک پتانسیل فضاهای زیرزمینی را ارزیابی کند. این روش به دنبال تلفیق مهندسی با ملاحظات اقتصادی برای بهینه‌سازی استفاده از منابع زیرسطحی است که می‌تواند به تحول مناظر شهری بینجامد، به‌گونه‌ای که شهرها به جای گسترش به سمت بیرون، به سمت عمق گسترش پیدا کنند. توسعه زیرزمینی راه‌حل انعطاف‌پذیری است که می‌تواند با پیشرفت‌های فناوری و تغییرات جمعیتی سازگار شود.
شهرها به طور فزاینده‌ای به توسعه زیرزمینی به‌عنوان راه‌حلی برای چالش‌های مختلف شهری روی می‌آورند. این روند تحت تأثیر چندین عامل کلیدی قرار دارد:
رشد جمعیت و تراکم شهری
جمعیت جهانی پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۸ میلیارد نفر برسد، که تقریباً ۷۰ درصد آنها انتظار می‌رود در مناطق شهری زندگی کنند. با افزایش تراکم جمعیت در شهرها، تقاضا برای فضا نیز افزایش می‌یابد و منابع زمینی در سطح محدود می‌شود. توسعه زیرزمینی به شهرها این امکان را می‌دهد که بدون گسترش بیشتر بر روی زمین، فضای جدیدی ایجاد کنند.
کنترل آب و هوا و تاب‌آوری
ساخت و ساز زیرزمینی می‌تواند یک اقلیم پایدار فراهم کند و دماهای مناسبی را در طول سال حفظ کند که این موضوع به‌ویژه در مناطق با شرایط جوی شدید مفید است. به‌عنوان مثال، شهرهایی مانند مونترال و تورنتو شبکه‌های زیرزمینی گسترده‌ای را توسعه داده‌اند تا ساکنان را از زمستان‌های سخت محافظت کنند. علاوه بر این، فضاهای زیرزمینی می‌توانند تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی و تأثیرات تغییرات اقلیمی را افزایش دهند و پناهگاه‌های ایمنی در زمان رویدادهای جوی شدید فراهم کنند.
بهبود زیرساخت
ساخت و ساز زیرزمینی می‌تواند زیرساخت‌های شهری، از جمله سیستم‌های حمل‌ونقل، خدمات عمومی و مدیریت زباله را بهینه‌سازی کند. پروژه‌هایی مانند سیستم فاضلاب عمیق سنگاپور نمونه‌هایی از این هستند که چگونه شهرها می‌توانند شبکه‌های زیرزمینی کارآمدی ایجاد کنند که منابع حیاتی مانند آب را حفظ کنند. با انتقال زیرساخت‌ها به زیر زمین، شهرها می‌توانند فضای سطحی را برای دیگر امکانات عمومی آزاد کنند.
عوامل روان‌شناختی و فرهنگی
در حالی که چالش‌هایی در ارتباط با زندگی زیرزمینی همچون مقاومت روان‌شناختی نسبت به زندگی در زیر زمین وجود دارد، توسعه‌های اولیه معمولاً بر فضاهای تجاری مانند مراکز خرید و مکان‌های تفریحی تمرکز دارند. این رویکرد به مردم این امکان را می‌دهد که از مزایای فضاهای زیرزمینی بهره‌مند شوند بدون اینکه به زندگی کامل در آنجا متعهد شوند.
برنامه‌ریزی پایدار شهری
برنامه‌ریزی مؤثر برای موفقیت توسعه زیرزمینی بسیار مهم است. شهرهایی مانند هلسینکی برنامه‌های خاصی برای شهرهای زیرزمینی طراحی کرده‌اند که امکانات مختلف را ادغام کرده و نیازهای آینده را مد نظر قرار می‌دهند. شیوه‌های پایدار در مدیریت این فضاها ضروری است تا اطمینان حاصل شود که آنها نیازهای بلندمدت جمعیت‌های شهری را برآورده می‌کنند.
شهرها می‌توانند با استفاده راهبردی از فضاهای زیرزمینی، محیط‌های قابل سکونت‌تری بیافرینند که نیازهای زندگی شهری مدرن را برآورده می‌کند و برای رشد آینده آماده می‌شود. شهرهای سراسر جهان با پتانسیل فضاهای زیرزمینی برای مقابله با چالش‌های شهری همچون ازدحام، آلودگی و کمبود زمین آشنا شده‌اند. در ادامه چند راهکار کلیدی معرفی می‌شود که شهرها می‌توانند از مناطق زیرزمینی خود استفاده کنند.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل
شبکه‌های مترو: بسیاری از شهرها شبکه‌های گسترده متروی زیرزمینی را توسعه داده‌اند تا ازدحام ترافیک سطحی را کاهش دهند. این سیستم‌ها نه‌تنها حمل‌ونقل عمومی کارآمدی را فراهم می‌کند، بلکه فضاهای سطح زمین را برای پارک‌ها و سایر استفاده‌ها آزاد می‌سازند.
مسیرهای عابر پیاده: مسیرهای پیاده‌روی زیرزمینی به افزایش اتصال‌پذیری کمک می‌کند و در عین حفاظت از عابران پیاده در برابر ترافیک و عوامل آب‌وهوایی، پیاده‌روی در مناطق شهری را تشویق می‌کند.
سئول بیش از ۴۰۰ کیلومتر زیرساخت ریلی زیرزمینی دارد که برای مدیریت تراکم جمعیتی بالای شهر و کاهش ازدحام ترافیک سطحی بسیار حیاتی است. پکن و شانگهای نیز در حال گسترش سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی خود هستند تا به کاهش فشار شهری و بهبود حمل‌ونقل کمک کنند.
فضاهای تجاری و فروشگاهی
مراکز خرید: بعضی شهرها مراکز خرید را زیر زمین ایجاد کرده‌اند که می‌تواند اثر جزیره حرارتی شهری را کاهش دهد و استفاده از زمین در سطح را به حداکثر برساند. این رویکرد همچنین تجربه خرید منحصربه‌فردی را ارائه می‌دهد که می‌تواند گردشگران را جذب کند.
انبارداری: استفاده از فضاهای زیرزمینی برای انبارش به مدیریت لجستیکی مؤثرتر کمک می‌کند به‌ویژه در مناطق پرجمعیت که فضای سطحی محدود است.
خدمات عمومی و تأسیسات
تسهیلات پارکینگ: پارکینگ‌های زیرزمینی راه‌حل رایجی برای کاهش ازدحام سطح خیابان هستند. با جابه‌جایی پارکینگ به زیر زمین، شهرها می‌توانند فضای سطحی ارزشمند را برای سایر استفاده‌ها بازپس بگیرند.
تونل‌های تأسیسات: بسیاری از مناطق شهری در حال توسعه تونل‌های تأسیسات هستند که خدمات ضروری همچون آب، برق و مخابرات را در خود جای می‌دهند. این امر نه‌تنها این تأسیسات را محافظت می‌کند، بلکه به سادگی فرایند نگهداری و کاهش اختلالات در سطح نیز کمک می‌کند.
تایپه شبکه‌های تونل تأسیسات گسترده‌ای را توسعه داده است که امکان نگهداری بدون اختلال در فعالیت‌های سطحی را فراهم می‌کند. شبکه تایپه شامل ۵۰ کیلومتر تونل تأسیسات است که به‌طور قابل‌توجهی از ازدحام ترافیک در طول فرایند تعمیرات جلوگیری می‌کند.
مناطق تفریحی
پارک‌ها و باغ‌ها: بعضی طراحی‌های نوآورانه پارک‌ها را در فضاهای زیرزمینی ادغام می‌کنند که مناطق سبز محافظت‌شده از شرایط آب‌وهوایی شدید را فراهم می‌کنند. این فضاها می‌توانند به‌عنوان مراکز اجتماعی خدمت کنند و تنوع زیستی شهری را ارتقا دهند.
مکان‌های تاریخی و فرهنگی
حفظ میراث: شهرهایی همچون نوش‌آباد در ایران نشان می‌دهند چگونه می‌توان سکونتگاه‌های زیرزمینی تاریخی را حفظ کرد و برای گردشگری مورد استفاده قرار داد. این راهکار ضمن ارائه بینشی از شیوه‌های معماری باستانی، به اقتصادهای محلی نیز کمک می‌کند.
اهمیت توسعه زیرزمینی برای رشد شهری
شهرها همچنان با چالش‌هایی همچون رشد جمعیت، محدودیت فضا و نگرانی‌های زیست‌محیطی روبه‌رو هستند و توسعه فضاهای زیرزمینی به‌عنوان راهبرد مهمی برای توسعه شهری ظهور کرده است. این رویکرد نه‌تنها به کمبود زمین رسیدگی می‌کند، بلکه پایداری و قابل سکونت بودن محیط‌های شهری را نیز ارتقا می‌دهد و مزایای فراوانی از جنبه اقتصادی، اجتماعی و پایداری به همراه دارد.
مزایای اقتصادی
بهینه‌سازی زمین: استفاده از فضاهای زیرزمینی به شهرها این امکان را می‌دهد تا از زمین به بهترین شکل ممکن استفاده کنند و مساحت‌های روی زمین را در اختیار امکانات ضروری همچون پارک‌ها، مدارس و مسکن قرار دهند. این مسئله به‌ویژه در مراکز شهری پرجمعیت که زمین ارزشمند است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تلفیق فضاهای تجاری همچون مراکز خرید و اماکن تفریحی زیر زمین، می‌تواند با افزایش فعالیت اقتصادی در محدوده شهر و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، اقتصاد محلی را تحریک کند و به رونق اقتصاد شهری کمک می‌کند.
کاهش ازدحام سطحی: با انتقال بخشی از فعالیت‌های شهری به زیر زمین، فشار ترافیکی و ازدحام در سطح معابر شهری کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به بهبود کیفیت محیط شهری و آسایش عابران پیاده کمک می‌کند. استفاده از فضاهای زیرزمینی برای امور تجاری و تفریحی می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری از زیرساخت‌های موجود در سطح شهر همچون شبکه حمل‌ونقل عمومی شود.
پایداری محیطی
حفظ فضاهای سبز: توسعه زیرساخت‌های زیرزمینی به حفظ فضاهای سبز ارزشمند در سطح زمین کمک می‌کند که عامل حیاتی برای افزایش تنوع زیستی و بهبود کیفیت هوا هستند. این رویکرد به ایجاد یک اکوسیستم شهری سالم‌تر کمک می‌کند.
کارایی انرژی: فضاهای زیرزمینی می‌توانند میکرواقلیم‌ها را تنظیم کند که منجر به کاهش مصرف انرژی برای گرمایش و سرمایش می‌شود. این امر نه‌تنها انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد، بلکه اثر جزیره گرمایی شهری را نیز تعدیل می‌کند.
کاهش خطر سیل: اجرای سیستم‌های مدیریت آب‌های سطحی زیرزمینی می‌تواند خطر سیل در مناطق شهری را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد و به حفاظت از زیرساخت‌ها و افزایش تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم کمک کند.
کیفیت زندگی و اجتماعی
بهبود زندگی شهری: پارک‌ها و تسهیلات تفریحی زیرزمینی می‌توانند فضاهای جایگزین برای اوقات فراغت و تعامل اجتماعی فراهم کنند و کیفیت زندگی ساکنان شهرهایی را ارتقا دهند که با کمبود زمین کافی برای این تسهیلات روبه‌رو هستند. این توسعه‌ها مراکز پویای اجتماعی ایجاد می‌کنند که کمتر تحت تأثیر ازدحام سطحی قرار دارند و افراد را به حضور تشویق می‌کند. این امر به‌ویژه در مناطق مرکزی شهرها که اغلب با ازدحام و ترافیک روبه‌رو هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
ادغام فرهنگی: ادغام مراکز فرهنگی در زیر زمین می‌تواند تجربه شهری را غنی‌تر کند و شهرها را برای ساکنان و گردشگران جذاب‌تر سازد. این رویکرد به ایجاد فضاهای زیرزمینی هنری، موزه‌ای و نمایشگاهی کمک می‌کند که به غنای محیط شهری و تقویت هویت مکان‌ها می‌انجامد و در نتیجه شهرها می‌توانند به مقاصد فرهنگی جذاب‌تری برای بازدیدکنندگان تبدیل شوند و تجربه زندگی شهری را برای ساکنان خود ارتقا دهند.
تاب‌آوری در برابر چالش‌های شهری
حفاظت از زیرساخت‌ها: قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی در زیر زمین آنها را در برابر رویدادهای آب‌وهوایی شدید و سایر خطرات مربوط به تغییر اقلیم محافظت می‌کند و تداوم ارائه خدمات ضروری را در زمان بحران تضمین می‌کند. این اقدام شهرها را با الگوهای آب‌وهوایی غیرقابل پیش‌بینی تطبیق می‌دهد و تاب‌آوری شهری را افزایش می‌دهد.
کاهش ترافیک: سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی می‌توانند ازدحام ترافیک سطحی را کاهش دهند که به کاهش آلودگی هوای ناشی از وسایل نقلیه منجر می‌شود.
شهرهای برجسته در توسعه فضاهای زیرزمینی
شهرهای سراسر جهان به‌طور فزاینده‌ای به دنبال استفاده از فضاهای زیرزمینی خود برای مقابله با چالش‌های شهری همچون کمبود زمین، مسائل آب‌وهوایی و نیاز به زیرساخت‌های کارآمد هستند که در ادامه به چند نمونه برجسته و نحوه استفاده آنها از محیط‌های زیرزمینی اشاره می‌شود.
مونترال، کانادا
مونترال در سطح جهانی به شبکه زیرزمینی گسترده خود مشهور است. این شهر فروشگاه‌ها و رستوران‌های متعددی را زیر خیابان‌های خود گسترانده است. این طرح زیرزمینی، به‌ویژه در زمستان‌های سخت کانادا، تردد و خرید را برای عابران پیاده تسهیل می‌کند.
هلسینکی، فنلاند
هلسینکی یک طرح جامع زیرزمینی را توسعه داده است که از گسترده‌ترین نمونه‌های چنین زیرساخت‌هایی در جهان است. این شبکه زیرزمینی شامل فضاهای تجاری، مراکز داده و انبارش تأسیسات است و تسهیلاتی همچون مرکز کمپی را ارائه می‌کند که به انواع حمل‌ونقل و مناطق خرید متصل است. این طرح به ایجاد محیطی پویا و متصل برای شهروندان و گردشگران کمک کرده است.
توکیو، ژاپن
توکیو حدود ۱۵ درصد از بزرگراه‌های شهری خود را زیر زمین ساخته است. این اقدام به کاهش ازدحام و آلودگی سطحی و بهبود اتصال میان محله‌های شهر کمک کرده است. افزون بر این، توکیو شبکه‌های زیرزمینی گسترده‌ای برای خرید و حمل‌ونقل عمومی ایجاد کرده است که در ارتقای کیفیت محیط شهری نقش مؤثری ایفا می‌کنند.
سنگاپور
سیستم حمل‌ونقل سریع مترو در سنگاپور با مراکز خرید و مسیرهای پیاده‌روی زیرزمینی گسترده تکمیل شده است که مناطق تجاری اصلی را به هم متصل می‌کنند. این شبکه زیرزمینی چندعملکردی موجب افزایش دسترسی، تحرک و پویایی در محیط شهری سنگاپور شده است. یک مرکز پارکینگ موقت دوچرخه کاملاً خودکار نیز در این شهر وجود دارد که تا عمق ۱۰ متر زیر زمین گسترش می‌یابد و تعهد سنگاپور به ادغام راه‌حل های حمل‌ونقل مدرن در زیرساخت‌های زیرزمینی خود را نشان می‌دهد.
جرونگ راک کونز (Jurong Rock Caverns) یکی دیگر از پروژه‌های زیرزمینی مهم سنگاپور است که به عنوان عمیق‌ترین پروژه زیرزمینی این کشور شناخته می‌شود. این تأسیسات در عمق ۱۵۰ متری زیر جزیره جرونگ واقع شده و به عنوان یک مرکز ذخیره‌سازی نفت عمل می‌کند. ظرفیت ذخیره‌سازی آن معادل حدود ۶۰۰ استخر المپیک است.
این پروژه که هزینه‌ای معادل ۹۵۰ میلیون دلار دارد، اولین تأسیسات زیرزمینی ذخیره‌سازی نفت در جنوب شرقی آسیا به شمار می‌رود. جرونگ راک کونز قادر است مایعات هیدروکربنی مانند نفت خام، کندنسیت، نفتا و گازوئیل را ذخیره کند و نقش مهمی در تقویت موقعیت سنگاپور به عنوان یک مرکز پتروشیمی ایفا می‌کند. این تأسیسات به‌دلیل عمق زیاد و چالش‌های ساخت، از جمله ساخت در زیر بستر دریا، به‌عنوان یک شاهکار مهندسی محسوب می‌شود و دسترسی عمومی به آن وجود ندارد.
نظر شما