معلم باید از همان لحظه ورود به کلاس، برنامه‌ی کامل فعالیت‌های خود را برای هر جلسه آماده کرده و حتی نسخه‌ای از آن را به مدیریت مدرسه ارائه دهد. این برنامه درسی که تمام جزئیات فعالیت‌های کلاسی را شامل می‌شود، طرح درس نام دارد.
هدف از نگارش و تدوین طرح درس کمک به دانش‌آموزان برای رسیدن به یادگیری عمیق و موثر است. از آنجایی که بسیاری از معلمان در مورد نحوه نگارش طرح درس سوال دارند و به دنبال نمونه‌های استاندارد هستند، این مقاله ضمن ارائه تعریف دقیق طرح درس،انواع آن و آموزش نگارش طرح درس را به شما اراپه می دهد. همچنین در پایان منبعی رسمی و معتبر را برای دانلود، بهره گیری و الگوبرداری معلمان معرفی کرده تا نگارش طرح درس حرفه‌ای برای معلمان ساده‌تر شود.
طرح درس چیست؟
طرح درس به‌عنوان برنامه‌ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیت‌هایی است که معلم در ارتباط با هدف‌های آموزشی، محتوای درس و توانایی‌های دانش‌آموزان برای مدت زمان مشخص تدوین می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که طرح درس به زبان ساده تمامی اندیشه‌ها، مقدمه‌چینی‌ها و پیش‌بینی‌هایی را شامل می‌شود که در ذهن معلم و قبل از رفتن او به کلاس شکل می‌گیرند. حال اگر این اندیشه‌ها روی کاغذ نوشته شوند، طرح درس نامیده می‌شوند.
فرم طرح درس را می‌توان از مدیر مدرسه و یا برخی از سایت‌های مربوط با سامانه آموزش و پرورش و مسائل مرتبط با آن دریافت کرد. همچنین امکان طراحی فرم طرح درس توسط خود معلم نیز وجود دارد. بنابراین می‌توان این‌گونه برداشت کرد که نگارش طرح درس امری آسان بوده که با تسلط بر روی مهارت‌های کلاس‌داری می‌توان آن را انجام داد.
طرح درس سندی است که معلم در آن اهداف، فعالیت‌ها، منابع و ارزیابی‌های مربوط به یک درس یا مجموعه‌ای از دروس را برنامه‌ریزی می‌کند. این برنامه به معلمان کمک می‌کند تا:
- زمان‌بندی مناسبی برای تدریس داشته باشند.
- اهداف آموزشی خود را مشخص کنند.
- فعالیت‌های یادگیری و ارزیابی را با دقت طراحی کنند.
طرح درس یکی از ابزارهای کلیدی در فرآیند تدریس است که به معلمان و مدرسان کمک می‌کند تا اهداف آموزشی خود را به صورت منظم و هدفمند دنبال کنند. در این مقاله، به بررسی کامل مراحل، اصول و نکات مهم در طراحی طرح درس حرفه‌ای می‌پردازیم.
برای مثال یک طرح درس روزانه ی استاندارد باید پاسخ سوالات زیر را بدهد:
- آیا همه دانش‌آموزان در کلاس حضور دارند؟ (حضور و غیاب)
- آیا مطالب درس جلسه قبل را یاد گرفته‌اند؟ (پرسش کتبی و شفاهی)
- آیا پیش‌نیازهای درس را می‌دانند؟ (پرسش کتبی و شفاهی)
- مفاهیم اساسی درس این جلسه کدامند؟
- برای هر یک از مفاهیم اساسی و سایر فعالیت‌های کلاسی چند دقیقه از وقت را می‌توان اختصاص داد؟
- نحوه ارائه مطلب در کتاب خوب و رسا است یا نیاز به توضیحات و مثال‌های بیشتر دارد؟
- چه فعالیت‌های عملی برای رسیدن به مفهوم مورد نظر می‌تواند انجام گیرد؟ در صورت لزوم جهت فعالیت عملی چه ابزارها و کمک‌آموزشی مورد نیاز است؟
- آیا دانش‌آموزان مطالب را فهمیده‌اند؟ (ارزشیابی کلاسی به صورت پرسش شفاهی)
- دانش‌آموزان برای یادگیری بهتر چه فعالیت‌هایی را در خارج از مدرسه باید انجام دهند؟ (تکلیف منزل)
- درس جلسه آینده چیست؟
در پایان هر ماه و یا پس از پایان هر فصل بهتر است یک ارزشیابی کتبی به عمل آید تا به کمک آن بتوان یادگیری دانش‌آموز را مورد ارزشیابی قرار داد و نارسایی‌های احتمالی تدریس را کشف کرد و برای رفع آنها کوشید.
انواع طرح درس
به طور کلی طرح درس به دو دسته طرح درس سالانه یا ترمی و طرح درس روزانه یا جلسه ای تقسیم بندی می شود.
- طرح درس سالانه :برنامه‌ای کلی است که تمام دروس یک سال تحصیلی را پوشش می‌دهد. این طرح شامل موضوعات، زمان‌بندی کلی و ترتیب تدریس موضوعات است.
- طرح درس ماهانه : برنامه ریزی برای یک ماه از سال تحصیلی است که چند درس را پوشش می دهد.
- طرح درس هفتگی : برنامه درسی است که برای یک هفته ی آموزشی طراحی و تدوین می شود.
- طرح درس روزانه یا جلسه ای : برنامه‌ای دقیق و جزئی است که برای یک جلسه خاص تهیه می‌شود. این طرح شامل مراحل دقیق تدریس، فعالیت‌های یادگیری، و روش‌های ارزیابی است.
آموزش کامل نوشتن طرح درس
برای تهیه یک طرح درس حرفه‌ای، باید مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنید:
1. تعیین اهداف آموزشی
اهداف آموزشی باید به صورت مشخص، قابل اندازه‌گیری و واقعی تدوین شوند. این اهداف به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- اهداف شناختی: مرتبط با دانش و مهارت‌های ذهنی.
- اهداف عاطفی: مرتبط با نگرش‌ها، ارزش‌ها و احساسات دانش‌آموزان.
- اهداف روانی-حرکتی: مرتبط با مهارت‌های عملی و فیزیکی.
2. تحلیل نیازها
برای طراحی طرح درس مؤثر، باید نیازهای یادگیری دانش‌آموزان و سطح دانش قبلی آنها بررسی شود. این مرحله شامل:
- شناسایی نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان.
- تعیین پیش‌نیازهای درس.
- بررسی انتظارات والدین و سیاست‌های مدرسه.
3. انتخاب محتوا
محتوای آموزشی باید متناسب با اهداف و نیازهای دانش‌آموزان انتخاب شود. معیارهای انتخاب محتوا شامل:
- مرتبط بودن با اهداف.
- جذابیت برای دانش‌آموزان.
- مناسب بودن برای سطح درک دانش‌آموزان.
4. طراحی فعالیت‌های یادگیری
فعالیت‌های یادگیری باید دانش‌آموزان را درگیر کرده و فرصت مشارکت فعال را فراهم کنند. نمونه‌هایی از فعالیت‌ها:
- بحث گروهی.
- فعالیت‌های عملی.
- پروژه‌های گروهی.
- ارائه‌ها و نمایش‌ها.
5. زمان‌بندی
زمان‌بندی مناسب یکی از عناصر کلیدی طرح درس است. این زمان‌بندی باید شامل:
- زمان تخصیص داده شده به هر فعالیت.
- زمان مورد نیاز برای مرور درس قبلی.
- زمان برای ارزیابی پایانی.
6. طراحی ابزارهای ارزیابی
ابزارهای ارزیابی باید میزان یادگیری دانش‌آموزان را به دقت اندازه‌گیری کنند. نمونه‌هایی از ابزارهای ارزیابی عبارتند از:
- آزمون‌های کتبی و شفاهی.
- ارزیابی‌های عملکردی.
- تکالیف و پروژه‌ها.
- بازخوردهای کلاسی.
ساختار یک طرح درس حرفه‌ای
یک طرح درس کامل و حرفه‌ای معمولاً شامل بخش‌های زیر است:
1. اطلاعات پایه
- نام درس
- موضوع جلسه
- مدت زمان کلاس
- مقطع تحصیلی
2. اهداف آموزشی
- اهداف کلی
- اهداف جزئی
3. پیش‌نیازها
- دانش و مهارت‌های لازم برای شروع درس
4. مراحل تدریس
- آغاز: معرفی موضوع و ایجاد انگیزه.
- ارائه: توضیح مفاهیم اصلی و ارائه مطالب.
- تمرین: فعالیت‌های عملی و تمرین‌های مرتبط.
- جمع‌بندی: مرور نکات اصلی و نتیجه‌گیری.
5. منابع آموزشی
- کتاب‌ها و مقالات
- ابزارها و وسایل کمک آموزشی
- منابع دیجیتال (ویدئوها، نرم‌افزارها و غیره)
6. ارزیابی
- روش‌های ارزیابی پیشرفت دانش‌آموزان
- معیارهای ارزیابی
نکات کلیدی در طراحی طرح درس
- انعطاف‌پذیری: طرح درس باید به گونه‌ای طراحی شود که بتوان آن را با شرایط مختلف تطبیق داد.
- تمرکز بر دانش‌آموز: فعالیت‌ها و محتوا باید متناسب با سطح توانایی و علاقه دانش‌آموزان باشد.
- استفاده از تکنولوژی: از ابزارها و منابع دیجیتال برای جذاب‌تر کردن درس استفاده کنید.
- بازخورد مستمر: بازخوردهای منظم به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا پیشرفت خود را بسنجند و انگیزه بیشتری داشته باشند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، طرح درس به‌عنوان یک ابزار کلیدی در فرآیند تدریس، نقش بسیار مهمی در تحقق اهداف آموزشی و ارتقای یادگیری دانش‌آموزان ایفا می‌کند. با نوشتن یک طرح درس مناسب و هدفمند، معلمان می‌توانند کلاس را به راحتی مدیریت کرده و در زمان خود صرفه جویی کنند. همچنین با طراحی و اجرای فعالیت‌های جذاب و مرتبط، انگیزه و اشتیاق یادگیری را در دانش‌آموزان افزایش دهند. بازخورد منظم و استفاده از تکنولوژی در تدریس می‌تواند به بهبود کیفیت آموزشی و نتایج یادگیری کمک شایانی کند.
منبع: iTarhdars
نظر شما