به گزارش خبرگزاری ایمنا از لرستان، با تمام شدن فصل پاییز همه به دنبال تدارک جشن شروع بلندترین شب سال هستند تا با یک دورهمی خانوادگی این شب و فصل را به شیرینی تجربه کنند.
لرستان به عنوان یکی از خواستگاه‌های لُر و لک‌زبانان ایران در این شب آئین خاصی دارند که ریشه این آئین در لرستان به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد.
شب یلدا در لرستان بیشتر با نام «شو چله»، «توک چله» و «اول قاره» نام برده می‌شود و در برخی مناطق به نام ۹۰ نوروز نیز مشهور است، یعنی تا نوروز ۹۰ روز باقی‌مانده است.
در باور مردم لر چله بزرگ و چله کوچک وجود دارد که چله بزرگ از اول زمستان تا ۴۰ روز یعنی تا دهم بهمن ادامه دارد و چله کوچک در ادامه چله بزرگ به مدت ۲۰ روز ادامه دارد و علت نام‌گذاری شب یلدا در لرستان به «شو چله» اشاره به دو چله بزرگ و کوچک در فصل زمستان دارد که یک فرآیند اقلیمی و علمی است.
در گذشته که اکثریت مردم از نظر مالی در یک سطح قرار داشتند، هرکس هر چه داشت بر سر یک سفره مشترک می‌گذاشتند و همه از آن استفاده می‌کردند و به اجرای مراسم شب چله می‌پرداختند.
مردم مقدمات پذیرایی در این شب را از چند روز قبل فراهم می‌کنند، به ویژه در ایلات عشایر بنا بر وسع مالی گوسفند، بوقلمون و خروس را از چند ماه قبل پرورش می‌دهند و در شب یلدا ذبح کرده و گوشت آن را به‌صورت کباب یا پخته سرو می‌کردند، همچنین مردم لرستان عقیده داشتند که حتماً باید در این شب اجاق روشن باشد و برای شام خون دام یا طیوری را بریزند و شام گرم و مطبوعی از گوشت طبخ کنند
«چارشو دُر کنی» منسکی در تاریخ لرستان
«چارشو دُر کنی» منسکی در تاریخ لرستان «شال دُر کنی» یا «چارشو دُر کنی» از رسوم کهن لرستان در شب یلدا است که پسربچه‌ها بر سر پشت‌بام خانه‌ها می‌رفتند و سر و صورت خود را پوشانده و شال یا چادری را به داخل حیاط خانه دراز می‌کردند و شعر «امشو اول قهاره خیر دِ هونت بواره، نون و پنیر و شیره کیخا هونت نمیره» را می‌خواندند که در این زمان صاحب‌خانه به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را درون شال‌هایی که از پشت‌بام آویزان شده بود می‌گذاشتند.
«کاسم سا» سنت برادری و همسایه‌داری در میان مردم لرستان است که در طول سال این رسم را داشتند، «کاسم‌سا» از دو کلمه کاسه و همسایه گرفته شده و به «کاسه همسایه» اطلاق می‌شود، مردم لر در این شب سفره‌هایشان را با سفره همسایه یکی می‌کردند و سر یک سفره می‌نشستند و «شال دُر کردن» یا چارشو «دُر کنی» نیز مصداق رسم «کاسم سا» است.
یلدا با تنقلاتی از دل زاگرس
گندم شیر مهم‌ترین تنقلات شب یلدا در لرستان است که روش تهیه آن بدین صورت است که گندم را مدتی در شیر می‌خیسانند و سپس با نمک و زردچوبه روی تابه یا همان ساج حرارت می‌دهند و همراه با پسته وحشی که از کوه‌های زاگرس برداشت می‌شود و کنجد و شاهدانه، بو داده و با کشمش و ناردون مخلوط می‌کردند و به عنوان تنقلات شب چله مصرف می‌کنند.
شیرینی محلی لرستان یا همان «برساق» به عنوان شیرینی مخصوص شب یلدا و عید نوروز است که توسط زنان لرستانی از ترکیب شیر، شکر و آرد تهیه و در روغن حیوانی سرخ می‌شود که یک شیرینی بسیار لذیذ و خوشمزه است و در یلدا شیرین کننده کام مردم لر بوده است.
فال «چل سرو» تفالی با زبان لکی
فال «چل سرو» یا چهل سرود از آداب شب یلدا در این دیار است به این صورت که گروهی از بزرگان خانواده در شب یلدا دور هم می‌نشینند و پس از نیت و صلوات و استعانت از پروردگار یک نفر تسبیح به دست و چهل دانه انتخاب می‌کند و دور از دیگران می‌نشیند و چند دانه اول را با نام مبارک الله، محمد و علی جدا می‌کند و سپس جمع به نوبت شروع به خواندن بخشی از ابیات و اشعاری می‌کنند که به همین نام «چل سرو» معروف هستند و بیشتر این ابیات به زبان لکی هستند.
در این میان افرادی که «سِرو» می‌خوانند از تعداد و چگونگی دانه‌های تسبیح بی‌اطلاع‌اند تا اینکه با جدا شدن آخرین دانه یعنی چهلمین دانه تسبیح، فرد تسبیح به دست اعلام می‌کند که این دانه چهلم است و سرود و بیتی که چهلمین بیت بوده با صدای بلند برای همه تکرار می‌شود و فرد آن بیت را تا آخر می‌خواند هر بیت، دارای تفسیر خاصی است که برای افراد شرکت کننده روشن است، در چل سرو ابیات دارای تعابیر منفی و مثبت به موازات هم خوانده می‌شود و طبق اقبال و طالع هر کس بیت خاصی در دانه چهلم می‌افتد، که همان فال فرد است.
شاهنامه‌خوانی و «امیل و ممیل» مردم لرستان در شب یلدا
در بین مردم لر شب یلدا بزرگ‌ترهای خانواده حکایت و داستان‌هایی از گذشته تعریف می‌کنند، ناگفته نماند مشهورترین افسانه شب یلدا در لرستان افسانه «امیل و ممیل» یا همان چله بزرگ و کوچک است.
برخی موارد نیز کسی که سواد داشت شروع به خواندن داستانی از روی کتاب می‌کرد، این کتاب‌ها «شاهنامه»، کتاب «فلک ناز» یا کتاب «حمله حیدری» یا امیرارسلان‌خوانی می‌کردند همه این کتاب‌ها به نظم بود و خواننده نیز آن‌ها را با آواز می‌خواند بازی‌ها و ورزش‌های بومی‌محلی نیز همچون کشتی و مچ‌اندازی در جمع صمیمی و خانوادگی شب یلدا فضای خوب و خوشی را برای خانواده‌های لرستانی رقم می‌زند.
آئین آتش نوروزیِ «آگِر نوروژی» شب چله مردم لک زبان
«آگِر نوروژی» آئین آتش نوروزیِ شب چله در فهرست ملی میراث ناملموس کشور نیز ثبت شده است و در گاه‌شمار لکی ماه نوروژ نخستین ماه سال و مطابق با دی ماه خورشیدی است که آغاز این ماه در غروب ۳۰ آذر خورشیدی و مصادف با شب چله است.
به اعتقاد مردم قوم لک، در این شب که سردترین، تاریک‌ترین و طولانی‌ترین شب سال است، هوِئَر یا مِیر (خورشید یا مهر) زاده می‌شود، بنابراین آتش بزرگی برپا کرده و در گرداگرد آن به پایکوبی و شادی می‌پردازند.
به گزارش ایمنا، پیشینه مردم لرستان چه از لحاظ تاریخ و چه آداب و رسوم طولانی است و امید است روزی آنچه حُسن آئین است را حفظ و آیین‌هایی که سبب تحکیم و استحکام خانواده می‌شود را زنده نگه داریم.
نظر شما