به گزارش خبرگزاری ایمنا، هویت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان ایران یک ترکیب پیچیده و چندبعدی از ارزش‌ها، باورها، عادت‌ها و تعاملات اجتماعی است که در طول سال‌های تحصیل در دانشگاه شکل می‌گیرد، این هویت تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله محیط دانشگاهی، فرهنگی، خانوادگی و اجتماعی قرار دارد و نقش مهمی در شکل‌دهی به نگرش‌ها و رفتارهای دانشجویان ایفا می‌کند.
دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز علمی و آموزشی، نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان دارند، دانشگاه‌ها نه‌تنها محلی برای تحصیل و آموزش علمی هستند، بلکه فضایی برای تعاملات اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و تبادل نظر میان دانشجویان می‌باشند، شرکت در انجمن‌های علمی، کانون‌های فرهنگی و فعالیت‌های ورزشی و هنری، به دانشجویان این امکان را می‌دهد تا هویت اجتماعی خود را تقویت کنند و مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشند.
فرهنگ عمومی جامعه نیز نقش بسزایی در شکل‌دهی هویت فرهنگی دانشجویان دارد، دانشجویان از طریق مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی همچون جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، و کارگاه‌های آموزشی، با ارزش‌ها و سنت‌های فرهنگی کشور خود آشنا می‌شوند و این ارزش‌ها را در هویت خود نهادینه می‌کنند مطالعه آثار ادبی، هنری و تاریخی و شرکت در برنامه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها به دانشجویان کمک می‌کند تا با گذشته فرهنگی کشور خود بیشتر آشنا شوند و احساس تعلق بیشتری به جامعه خود داشته باشند.
خانواده به‌عنوان نخستین نهاد اجتماعی، نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان دارد. ارزش‌ها و باورهایی که در خانواده به دانشجویان آموزش داده می‌شود، به‌عنوان پایه و اساس هویت فرهنگی آن‌ها عمل می‌کند حمایت خانواده در دوران تحصیل و تشویق به مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، به دانشجویان کمک می‌کند تا هویت خود را به‌صورت جامع‌تری شکل دهند.
تعاملات اجتماعی میان دانشجویان نقش کلیدی در شکل‌دهی به هویت اجتماعی آن‌ها دارد، محیط دانشگاه فرصت‌های زیادی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی، دوستی‌ها و شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌کند، این تعاملات به دانشجویان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنند و تجربیات جدیدی کسب کنند و تعامل با دانشجویان از مناطق و فرهنگ‌های مختلف نیز به آن‌ها کمک می‌کند تا نگرش‌های بازتر و متنوع‌تری پیدا کنند و به چند فرهنگی بودن جامعه احترام بگذارند.
تکنولوژی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان دارد دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، امکان تبادل اطلاعات و ارتباط با دیگران را فراهم می‌کند، این ابزارها به دانشجویان کمک می‌کند تا با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوند و دیدگاه‌های جدیدی پیدا کنند. با این حال، استفاده نادرست از تکنولوژی می‌تواند منجر به انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی واقعی شود.
نقش دانشجو در تغییرات اجتماعی و فرهنگی
حسین هرسیج، رئیس دانشگاه اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برای درک بهتر نقش دانشجویان در تغییرات اجتماعی، ابتدا باید تعریفی از تغییرات اجتماعی داشته باشیم، تغییرات اجتماعی می‌تواند در دو سطح خرد و کلان رخ دهد. در سطح کلان، این تغییرات ممکن است به جنبش‌های اجتماعی یا تحولات بزرگ اجتماعی و سیاسی همچون تغییرات حکومتی و فرهنگی اشاره داشته باشد. در سطح خرد، این تغییرات می‌توانند در رفتارهای فردی و جمعی در سطح جامعه‌های محلی یا دانشگاه‌ها نمود پیدا کنند. دانشجویان به‌دلیل دسترسی به اطلاعات و آموزش‌های عالی، می‌توانند به‌عنوان نیروی محرک در تغییرات اجتماعی عمل کنند، آن‌ها با توانایی تفکر انتقادی و دیدگاه‌های جدید به بررسی وضع موجود پرداخته و در برابر مشکلات اجتماعی و فرهنگی ایستادگی می‌کنند.
وی می‌افزاید: تاریخ ایران نشان می‌دهد که دانشجویان در دوره‌های مختلف به‌ویژه در مقاطع بحرانی، نقش بزرگی در جنبش‌های اجتماعی ایفا کرده‌اند، به‌عنوان مثال، اعتراضات ۱۶ آذر ۱۳۳۲ که به‌دنبال سرکوب دانشجویان در دوران پهلوی به‌وقوع پیوست، نمونه‌ای برجسته از نقش آگاهانه دانشجویان در مسائل اجتماعی و سیاسی است، دانشجویان به‌دلیل ویژگی‌هایی چون جوانی، پرسشگری و انتقادپذیری، به‌طور معمول توانایی رصد مشکلات موجود را دارند و به‌دنبال تغییر وضعیت موجود هستند این ویژگی‌ها سبب می‌شود تا دانشجو در مسیر تحول اجتماعی و فرهنگی مؤثر باشد.
تفکر انتقادی و مسئولیت‌پذیری دانشجو
رئیس دانشگاه اصفهان بیان می‌کند: تفکر انتقادی از جمله ویژگی‌های اساسی دانشجویان است که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا نسبت به مسائل و مشکلات اجتماعی آگاهی پیدا کنند و در برابر وضع موجود موضع‌گیری کنند. دانشجویان با داشتن ابزارهای علمی و اطلاعاتی می‌توانند تحلیل‌های عمیق‌تری از مسائل داشته باشند و در صورت لزوم در تغییرات ساختاری جامعه نقش ایفا کنند، یکی از چالش‌های بزرگ در این زمینه، نقش دانشگاه‌ها در تقویت تفکر انتقادی و مسئولیت‌پذیری دانشجویان است. ایجاد فضای مناسب برای تبادل نظر، بحث و گفت‌وگو و نقد سازنده می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا درک بهتری از مشکلات اجتماعی پیدا کرده و در حل آن‌ها مشارکت کنند.
نقش دانشگاه‌ها در شکل‌دهی هویت علمی و فرهنگی دانشجو
هرسیج خاطرنشان می‌کند: دانشگاه‌ها به‌عنوان نهادهای علمی، فرهنگی و اجتماعی، محیطی را فراهم می‌کنند که دانشجویان در آن می‌توانند هم از نظر علمی و هم از نظر فرهنگی رشد کنند. یکی از وظایف اصلی دانشگاه‌ها این است که دانشجویان را برای ایفای نقش‌های اجتماعی و فرهنگی آماده کنند. در این راستا، معاونت‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها باید برنامه‌هایی را برای تقویت هویت ایرانی و اسلامی دانشجویان تدوین کنند. حفظ هویت ملی و فرهنگی در دنیای امروز که مرزهای فرهنگی و علمی کم‌رنگ‌تر شده، چالش‌هایی را به همراه دارد. با جهانی شدن، مرزهای جغرافیایی، سیاسی و فرهنگی از یک سو کاهش پیدا کرده‌اند و از سوی دیگر، فشارهای مختلف فرهنگی و اجتماعی ممکن است موجب تضعیف هویت‌های ملی و فرهنگی شود. در این شرایط، دانشگاه‌ها باید محیطی فراهم کنند که در آن دانشجویان از یک سو بتوانند با فرهنگ‌های مختلف جهان آشنا شوند و از سوی دیگر، هویت خود را در برابر این فرهنگ‌ها حفظ کنند.
تبادل فرهنگی و حفظ هویت ملی
وی تصریح می‌کند: در دنیای امروز که جهانی‌شدن به چالشی برای هویت‌های ملی تبدیل شده، تبادل فرهنگی می‌تواند فرصتی برای معرفی ارزش‌های فرهنگی هر کشور باشد، دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق برگزاری نشست‌ها، کنفرانس‌ها و برنامه‌های فرهنگی مشترک با دانشگاه‌های دیگر کشورها، این فرصت را برای دانشجویان فراهم کنند که علاوه‌بر حفظ هویت ملی خود، از دستاوردهای علمی و فرهنگی سایر کشورها بهره‌مند شوند. این تبادل فرهنگی می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در عرصه‌های بین‌المللی کمک کند و از آن طرف، هویت اسلامی-ایرانی دانشجویان را نیز تقویت کنند.
رئیس دانشگاه اصفهان اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو هستیم، کاهش مشارکت اجتماعی و سیاسی دانشجویان در مسائل مختلف است. در دانشگاه‌های ایران، به‌ویژه در چند سال گذشته، مشاهده می‌شود که دانشجویان نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی کم‌تر واکنش نشان می‌دهند. این امر می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی همچون فضای بسته دانشگاه‌ها، محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی یا حتی بی‌اعتمادی به سیستم‌های سیاسی و اجتماعی باشد. برای مقابله با این چالش‌ها، باید فضاهای آزادتر و مشارکتی‌تری در دانشگاه‌ها ایجاد شود تا دانشجویان بتوانند نظرات خود را آزادانه بیان کنند و در تغییرات اجتماعی و سیاسی مؤثر باشند.
چالش‌های پیش‌روی دانشجویان در مشارکت‌های اجتماعی و فرهنگی
احمد عزیزخانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: متخصصان و کارشناسان بر این باورند که دانشجویان به‌عنوان نیروی محرکه و نخبگان جامعه، نقش کلیدی در شکل‌دهی و تحولات اجتماعی ایفا می‌کنند. یکی از نکات کلیدی در تحلیل این نقش، جوانی و انگیزه بالای این قشر است، جوانان با انرژی و عزم لازم، می‌توانند در رویارویی با چالش‌های اجتماعی و فرهنگی، به تغییر و بهبود وضعیت موجود کمک کنند، در این رابطه، پژوهشگران به تحولات اجتماعی در غرب اشاره می‌کنند و بیان می‌کنند که بسیاری از تحولات اجتماعی در دهه‌های گذشته، به‌ویژه از دهه ۷۰ میلادی به بعد، ناشی از فعالیت‌های دانشجویی در دانشگاه‌ها بوده است. این همان دلیلی است که امروز نیز جنبش‌های اجتماعی در کشورهای مختلف، به‌ویژه در میان دانشجویان دانشگاه‌ها شکل می‌گیرد. در این زمینه، دانشگاه‌ها و اساتید وظیفه دارند فضایی را فراهم کنند که دانشجویان در آن بتوانند آزادانه نظرات خود را بیان کنند و انتقادات سازنده‌ای از وضع موجود انجام دهند.
وی می‌افزاید: نقش دانشجویان در ترویج ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی نیز یکی دیگر از مباحث مهم مطرح شده است، دانشجویان باید خود را به گونه‌ای توانمند کنند که بتوانند به‌عنوان الگوهای اجتماعی عمل کنند و در حل مسائل اجتماعی به جامعه کمک کنند، به‌عنوان یک فرهنگ‌ساز، دانشجویان می‌توانند با ارائه ایده‌ها و راهکارهای نوین، به تسهیل و تسریع فرایندهای اجتماعی کمک کنند. در این راستا، داشتن یک هویت فرهنگی قوی و درک درست از مسائل اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. دانشجویان باید همواره در مسیر یادگیری و پیشرفت گام بردارند و خود را به روز کنند. در تحلیل مسائل اجتماعی، باید از هر گونه پیش‌داوری دوری کرده و با نگاه عادلانه به حقیقت نزدیک شوند و آگاهی از هویت ملی و فرهنگی و تلاش برای حفظ و ترویج آن در جامعه، یکی از وظایف مهم دانشجویان است.
به گزارش ایمنا، دانشجویان به‌عنوان قشر نخبه و آگاه جامعه، نقش مهمی در تغییرات اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌کنند. برای اینکه این نقش به‌طور مؤثر ایفا شود، لازم است دانشگاه‌ها محیطی فراهم کنند که هم از نظر علمی و پژوهشی و هم از نظر فرهنگی به رشد دانشجویان کمک کند. تقویت تفکر انتقادی و مسئولیت‌پذیری در دانشجویان، یکی از ابزارهای کلیدی در این فرایند است. در نهایت، برای حفظ هویت ملی و فرهنگی در دنیای جهانی‌شده، باید از فرصت‌های تبادل فرهنگی استفاده کرد و هم‌زمان از فرهنگ‌ها و ارزش‌های ملی خود دفاع کرد. پیشنهاد می‌شود که دانشگاه‌ها و نهادهای آموزشی در کنار تقویت فعالیت‌های علمی، توجه ویژه‌ای به نیازها و مطالبات اجتماعی و فرهنگی دانشجویان داشته باشند و فضاهایی را برای مشارکت فعال‌تر آن‌ها در جامعه فراهم کنند.
نظر شما