به گزارش خبرگزاری ایمنا از زنجان، شاید همه بارها این اصطلاح را شنیده‌ایم که می‌گویند «زمین دهان باز کرد!» شاید در ابتدا درک این مسئله برای هرکسی سخت باشد که مگر می‌شود زمین شکافته شود، اما نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهد که بله این اتفاق امکان‌پذیر است، اتفاق شکافته شدن زمین یا به اصطلاح علمی فرونشست موضوعی است که در سال‌های اخیر گریبان‌گیر بسیاری از استان‌های کشور شده است و همواره زمین‌شناسان نسبت به این موضوع هشدار داده‌اند، آنها معتقدند علت اصلی فرونشست خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب منابع زیرزمینی است.
پدیده فرونشست زمین موضوع تازه‌ای نیست و این پدیده تقریباً از اواسط دهه ۹۰ در برخی از نقاط کشور مشاهده شد اما جدی گرفته نمی‌شد تا اینکه پس از درگیر شدن اغلب استان‌ها کارشناسان هشدار جدی در این باره صادر کردند.
پدیده فرونشست، تهدید زیست‌محیطی دشت‌های زنجان
زهرا صبوری، استاد زمین‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان درباره پدیده فرونشست به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در مناطق کوهستانی رسوبات سست و ماسه‌ای وجود دارد و آب شستگی موجب خالی شدن سطوح زیرین می‌شود.
وی می‌افزاید: اگر اقدامات مراقبتی در جاده‌ها صورت نپذیرد و دیواره وجود نداشته باشد، لغزش و خیزشی رخ می‌دهد و در جاده منجر به ریزش می‌شود.
صبوری با اشاره به اینکه فرونشست در مناطق مختلف به چند شکل رخ می‌دهد، اضافه می‌کند: فرونشست در مرکز دشت‌ها به شکل افت قائم رخ می‌دهد و کمتر احساس می‌شود اما در دامنه کوه‌ها به دلیل جنس ریگی زمین فرونشست متفاوت بوده و با توجه به شکستگی محسوس آن بیشتر قابل توجه است.
این استاد زمین‌شناسی با اشاره به اینکه روستاهای زنجان که در دامنه کوه واقع هستند، متأثر از این پدیده زمین‌شناسی هستند، ادامه می‌دهد: باید فکری اساسی برای کاهش برداشت آب و همچنین حفظ ذخایر این حوزه شود، در غیر این صورت با بحران فرونشست مواجه خواهیم شد.
صبوری با اشاره به اینکه چالش فرونشست زمین موضوعی است که به راحتی نمی‌توان آن را نادیده گرفت، می‌گوید: البته برای پیشگیری از این رخداد راه‌حل‌هایی وجود دارد و با اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌توان تا حدودی مانع افزایش این چالش بزرگ شد.
وی با بیان اینکه در استان زنجان کاهش نزولات آسمانی و برداشت بی‌رویه آب‌های سطح منجر به فرونشست شده است، می‌افزاید: در حال حاضر خطر فرونشست زمین، یکی از بزرگترین تهدیدات پیش روی دشت‌های این استان به شمار می‌رود.
فرونشست در شرق زنجان محسوس‌تر است
نصرالله عباسی، یکی دیگر از اعضای هیئت علمی دانشگاه زنجان نیز در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فرونشست زمین در استان زنجان در همه جا یکسان نیست و در شرق محسوس‌تر است.
وی با تاکید بر برنامه‌ریزی جدی برای نگهداری از منابع زیرزمینی آب و همچنین منابع غنی خاک در استان زنجان می‌افزاید: باید در این زمینه به شکل جدی تحقیقات علمی صورت بگیرد و از پیشروی فرونشست جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری بی رویه و غیرتخصصی در برخی مناطق موضوع فرونشست را تشدید می‌کند، ادامه می‌دهد: قبل از ورود یک صنعت به استان باید تحقیقات لازم را انجام داد تا خطرات زیست محیطی نداشته باشد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه دلیل اصلی فرونشست زمین در استان زنجان را برداشت بی‌رویه منابع آبی می‌داند و می‌گوید: یکی دیگر از دلایل بروز فرونشست در زنجان خشکسالی است.
فرونشست زمین در کل کشور مشهود است
علیرضا واعظی، دبیر انجمن علوم خاک ایران در استان زنجان هم در تشریح دلایل فرونشست زمین در زنجان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: خاک یکی از منابع طبیعی در حیات انسان‌ها به شمار می‌رود و تجدیدپذیر هم نیست.
وی با بیان اینکه تشکیل فقط چند سانتی‌متر خاک نیازمند ۱۰۰ سال زمان است، می‌افزاید: باید با احصای این موارد نسبت به نگهداری از منابع خاکی اقدام شود.
وی ادامه می‌دهد: البته پدیده فرونشست زمین فقط منحصراً به زنجان مربوط نیست و در همه استان‌ها تقریباً مشاهده شده است، اما هر استان باید نسبت به جلوگیری از هدر رفت منابع خاکی اقدام کند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اصلاح پوشش گیاهی در برخی از مناطق استان و کشور می‌گوید: ایران به واسطه پوشش گیاهی ضعیف از کشورهای فرسایش‌خیز است و این چالش در استان زنجان نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد.
عباس بابایی، مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان نیز با اشاره به اینکه مخاطرات طبیعی و زمین‌شناسی در قالب تحقیقات جامعی از سوی مدیریت بحران استان گردآوری شده است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این مخاطرات بر اساس مطالعات کارشناسان و پژوهشگران متخصص گردآوری شده است.
وی با بیان اینکه طبق بررسی‌های انجام شده در حدود ۱۵۰ کیلومتر مربع از وسعت استان زنجان درگیر فرونشست است، می‌افزاید: البته این وسعت برای حال بوده و ممکن است در آینده افزایش پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه فرونشست‌های عمقی در شهرستان‌های خرمدره، ابهر، هیدج و صائین قلعه بیشتر گزارش شده است، ادامه می‌دهد: آن‌طور که محققان اعلام کرده‌اند، بیشترین فرونشست دارای عمق حدوداً ۱۳ سانتی‌متری است.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با اشاره به اینکه در حال حاضر پنچ پهنه دچار فرونشست زمین در استان زنجان است، می‌گوید: مدیریت درست و بهینه منابع آبی، بهبود زیرساخت‌های آبیاری و آگاهی‌بخشی عمومی از جمله مواردی است که موجب کاهش فرونشست می‌شود.
وی افزایش سطح کشاورزی و برداشت بی‌رویه آب از این مناطق را از جمله دلایل اصلی و مهم در فرونشست زمین می‌داند و اضافه می‌کند: باید میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی به نصف کاهش پیدا کند.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با اشاره به اینکه مدیریت و مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی به عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده منابع آب زیرزمینی و نیز سایر بخش‌ها به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد، تصریح می‌کند: باید در این زمینه چاره اساسی اندیشیده شده و میزان برداشت آب سطحی کاهش پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر فرونشست زمین در استان زنجان و شهرستان‌های ابهر و خرمدره یک تهدید جدی برای آیندگان به شمار می‌رود، ادامه می‌دهد: شهرستان‌های ابهر و خرمدره و خدابنده که بیشترین تأثیر را از این بحران دریافت کرده‌اند، نیازمند توجه و اقدامات لازم هستند.
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با اشاره به اینکه در بحث فرونشست باید همه ارگان‌ها دست به دست هم دهند، می‌گوید: کاهش برداشت بی‌رویه آب و استفاده از روش‌های نوین در بحث مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی باید در اولویت قرار گیرد.
به گزارش ایمنا، افزایش تدریجی فرونشست زمین در استان زنجان زنگ خطر را در بین کارشناسان و متخصصان این حوزه به صدا درآورده است و جلوگیری از آسیب‌های بیشتری که این پدیده می‌تواند در شهر زنجان بر جای بگذارد، مستلزم رعایت نکاتی از جمله ایجاد بندهای حفاظتی، تراس آبراهه‌ای، جلوگیری از تغییر کاربری، اصلاح برای خاک‌ورزی و توسعه خاک‌ورزی حفاظتی، جلوگیری از تخریب جنگل‌ها است که این امر نیز باید با همراهی همگانی انجام شود.
نظر شما