هوش مصنوعی؛ از تحلیل پزشکی تا تاثیرات اجتماعی

به گزارش خبرگزاری ایمنا، هوش مصنوعی (AI) به سرعت در حال تحول و پیشرفت است و در تمام عرصه‌های زندگی بشر، از جمله آموزش، نقشی فزاینده و مهم ایفا می‌کند. این فناوری که روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شود، در حال ایجاد تغییرات اساسی در روش‌های آموزشی، به‌ویژه در آموزش دانشگاهی است. با توجه به این تحولات، به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه چندان دور، هوش مصنوعی می‌تواند نقشی کلیدی در نحوه تدریس، ارزیابی، و مدیریت آموزشی ایفا کند و به‌طور کلی، ساختار آموزش دانشگاهی را دگرگون کند.

یکی از بزرگ‌ترین مزایای هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی، امکان شخصی‌سازی فرایند یادگیری است. در سیستم‌های آموزشی سنتی، فرایند یادگیری به‌طور معمول به‌صورت یکسان برای همه دانشجویان پیش می‌رود، در حالی که هر دانشجو دارای ویژگی‌ها، نیازها و سرعت یادگیری متفاوتی است.

هوش مصنوعی با تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به هر دانشجو، می‌تواند فرایند یادگیری را به گونه‌ای تطبیق دهد که بهترین نتیجه برای هر فرد حاصل شود. به این ترتیب هر دانشجو می‌تواند به میزان و سرعت خود از مطالب آموزشی بهره‌برداری کند و این امر موجب بهبود کیفیت یادگیری و تسلط بیشتر بر مفاهیم می‌شود.

سیستم‌های آموزشی بر پایه هوش مصنوعی قادرند دروس و منابع آموزشی را بر اساس سطح درک و نیازهای هر دانشجو تنظیم کنند، برای مثال اگر یک دانشجو در زمینه خاصی ضعف داشته باشد، هوش مصنوعی می‌تواند منابع آموزشی بیشتری را در اختیار او قرار دهد و به‌طور ویژه روی آن بخش از درس تمرکز کند. این سیستم‌ها قادرند به‌طور خودکار پیشرفت هر دانشجو را ارزیابی کنند و در صورت لزوم، تغییراتی در نحوه ارائه مطالب ایجاد کنند. این نوع شخصی‌سازی می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا با سرعت و درک بهتری از مطالب، فرایند یادگیری را طی کنند و در نهایت نتایج بهتری به دست آورند.

استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند در فرایند ارزیابی و نمره‌دهی نیز انقلاب ایجاد کند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اساتید، نمره‌دهی دقیق و عادلانه به تعداد زیادی از دانشجویان است. در سیستم‌های سنتی این فرایند می‌تواند زمان‌بر و پرخطا باشد، اما هوش مصنوعی با تجزیه و تحلیل دقیق داده‌ها می‌تواند این فرایند را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد.

ابزارهای بر پایه هوش مصنوعی قادرند آزمون‌ها و تکالیف را بر اساس معیارهای مشخص بررسی کنند و نمرات دقیق‌تری را ارائه دهند. این امر نه‌تنها موجب کاهش خطاهای انسانی در نمره‌دهی می‌شود، بلکه موجب تسریع در این فرایند و کاهش زمان لازم برای ارزیابی دانشجویان می‌شود.

علاوه‌بر نمره‌دهی، هوش مصنوعی می‌تواند به اساتید در طراحی و ایجاد مواد آموزشی کمک کند. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند با تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به نحوه یادگیری دانشجویان، محتوای آموزشی را به گونه‌ای طراحی کنند که برای دانشجویان جذاب‌تر و مفیدتر باشد.

این سیستم‌ها می‌توانند از تجارب گذشته و ارزیابی‌های انجام‌شده استفاده کنند تا مواد آموزشی را بهینه‌سازی کنند و به اساتید این امکان را دهد که به‌طور دقیق‌تری نیازهای دانشجویان را شناسایی کنند و آن‌ها را برطرف کنند.

یکی از چالش‌های عمده‌ای که دانشجویان و دانشگاه‌ها با آن مواجه هستند، آماده‌سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار است، بازار کار به سرعت در حال تغییر است و مهارت‌هایی که در گذشته مورد نیاز بودند، ممکن است در آینده بی‌اهمیت شوند. این موضوع نیاز به آموزش مهارت‌های جدید و به‌روز را ایجاد کرده است، هوش مصنوعی می‌تواند به‌طور مؤثری در این زمینه وارد شود و به دانشگاه‌ها کمک کند تا مهارت‌های مورد نیاز برای بازار کار آینده را شناسایی کنند و این مهارت‌ها را به دانشجویان آموزش دهند.

هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های مربوط به مشاغل مختلف، می‌تواند روندهای بازار کار را شبیه‌سازی کند و پیش‌بینی‌هایی درباره مهارت‌هایی که در آینده به آن‌ها نیاز خواهد بود، انجام دهد. این پیش‌بینی‌ها می‌توانند به دانشگاه‌ها کمک کند تا برنامه‌های آموزشی خود را با توجه به نیازهای واقعی بازار کار به‌روزرسانی کنند و به دانشجویان این امکان را بدهند که مهارت‌هایی را که در آینده مورد تقاضا خواهند بود، فرا گیرند. به این ترتیب دانشجویان می‌توانند با مهارت‌های به‌روز وارد بازار کار شوند و شانس بیشتری برای پیدا کردن شغل و موفقیت در حرفه خود داشته باشند.

در دنیای امروز، آموزش از راه دور یکی از مهم‌ترین شیوه‌های آموزشی است که به‌ویژه پس از پاندمی کرونا مورد توجه قرار گرفت. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی، آموزش از راه دور به یکی از گزینه‌های اصلی برای دانشجویان در سراسر دنیا تبدیل شده است. در این زمینه، هوش مصنوعی می‌تواند نقشی بسیار مهم ایفا کند. هوش مصنوعی می‌تواند در تقویت تعاملات مجازی بین دانشجویان و اساتید کمک کند و به این ترتیب، ارتباطات آنلاین را طبیعی‌تر و مؤثرتر سازد.

در حال حاضر، سیستم‌های هوش مصنوعی به‌طور فزاینده‌ای در پلتفرم‌های آموزش آنلاین استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها می‌توانند به‌طور آنی بازخوردهایی را به دانشجویان ارائه دهند، سوالات آن‌ها را پاسخ دهند و منابع آموزشی را پیشنهاد کنند. به‌علاوه، هوش مصنوعی می‌تواند روند یادگیری دانشجویان را شبیه‌سازی کند و به اساتید کمک کند تا نقاط قوت و ضعف هر دانشجو را شناسایی کرده و از این اطلاعات برای بهبود فرایند آموزشی استفاده کنند. این نوع تعاملات می‌تواند موجب افزایش کیفیت آموزش و یادگیری در پلتفرم‌های آنلاین شود.
با وجود تمام مزایای ذکرشده، استفاده از هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی چالش‌ها و نگرانی‌هایی را نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، حفظ حریم خصوصی داده‌های دانشجویان است. هوش مصنوعی برای عملکرد بهتر نیاز به جمع‌آوری حجم زیادی از داده‌ها دارد و این مسئله می‌تواند نگرانی‌هایی در خصوص امنیت اطلاعات و حریم خصوصی دانشجویان ایجاد کند. دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی باید به‌طور جدی به این مسئله پرداخته و پروتکل‌های امنیتی و اخلاقی مناسبی را پیاده‌سازی کنند تا از سوءاستفاده از داده‌های شخصی دانشجویان جلوگیری کنند.

چالش دیگر، وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی در فرایندهای آموزشی است. اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از جنبه‌های آموزشی را بهبود بخشد، اما نباید فراموش کرد که آموزش یک فرایند انسانی است و اساتید نقش بی‌بدیلی در آن دارند. وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی می‌تواند به تضعیف مهارت‌های سنتی تدریس منجر شود و روابط انسانی میان استاد و دانشجو را کاهش دهد. این امر می‌تواند بر کیفیت فرایند یادگیری تأثیر منفی بگذارد و ممکن است به از دست رفتن ابعاد مهم آموزشی که نیازمند تفکر انتقادی، خلاقیت و تعامل انسانی است، منجر شود.

باوجود چالش‌ها آینده هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی روشن به نظر می‌رسد. هوش مصنوعی با توانایی‌هایی که در پردازش داده‌ها، شخصی‌سازی یادگیری و بهبود فرایندهای آموزشی دارد، می‌تواند تحول عظیمی در این حوزه ایجاد کند. به‌ویژه با پیشرفت‌های بیشتر در یادگیری ماشین و تحلیل داده‌ها، می‌توان انتظار داشت که هوش مصنوعی بتواند به‌طور مؤثری در ایجاد یک تجربه یادگیری منحصربه‌فرد برای هر دانشجو کمک کند.
در این راستا، همکاری‌های میان دانشگاه‌ها، محققان هوش مصنوعی و شرکت‌های فناوری می‌تواند به‌طور چشمگیری روند تحول در این حوزه را سرعت بخشد. برای بهره‌برداری بهتر از این فناوری، ضروری است که دانشگاه‌ها ضمن پذیرش این تکنولوژی، به‌دقت به جنبه‌های اخلاقی و امنیتی آن توجه کنند و از آن به‌عنوان ابزاری برای بهبود کیفیت آموزش و آماده‌سازی بهتر دانشجویان برای آینده استفاده کنند.

در این راستا، شروان فکری ارشاد، استاد برجسته هوش مصنوعی و یکی از دانشمندان ۲ درصد برتر دنیا، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، نظرات خود را درباره آینده هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی مطرح خواهد کرد و به تحلیل ابعاد مختلف این فناوری در تحول نظام آموزشی خواهد پرداخت.

ایمنا: نقش شبکه‌های اجتماعی، هوش مصنوعی و رسانه‌ها در زندگی دانشجویان امروز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فکری ارشاد: رشد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها تغییرات زیادی در زندگی دانشجویان ایجاد کرده است. این شبکه‌ها به دانشجویان امکان می‌دهند تا به اطلاعات و منابع آموزشی دسترسی پیدا کنند و از تجربیات دیگران بهره‌مند شوند. این تغییرات فرصت‌های بیشتری برای یادگیری و پیشرفت فراهم می‌کنند. استفاده افراطی از ابزارهای هوش مصنوعی ممکن است، موجب کاهش قدرت تفکر و خلاقیت بچه‌ها شود. بسیاری از دانش‌آموزان به جای تلاش برای حل مسائل، به سرعت به‌دنبال راه‌حل‌های آماده می‌گردند که این موضوع می‌تواند توانایی‌های تفکری و حل مسئله آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد بسیاری از سرورهای این ابزارها خارج از کشور هستند و می‌توانند فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی ما را تحت تأثیر قرار دهند. پیشنهاد من این است که ابتدا به درک عمیقی از مفاهیم پایه‌ای هوش مصنوعی برسیم. استفاده از منابع آنلاین، دوره‌های آموزشی و کتاب‌های معتبر می‌تواند مفید باشد، مهم است که از این ابزارها به درستی استفاده کرد و به سمت اهداف درست حرکت کرد. استفاده نابجا و افراطی از ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند مضر باشد، بنابراین باید با دقت و مطالعه پیشرفت.

ایمنا: در حوزه تحقیقات و پروژه‌های علمی شما چه دستاوردهایی داشته‌اید؟

فکری ارشاد: در حوزه تحقیقات تمرکز من بیشتر بر تحلیل تصاویر پزشکی و تشخیص انواع بیماری‌ها با استفاده از هوش مصنوعی بوده است. موفق شده‌ایم سیستم‌هایی برای تشخیص اتوماتیک سرطان سینه و ریه توسعه دهیم. این سامانه‌ها که در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد ایجاد شده‌اند، به پزشکان و بیماران این امکان را می‌دهند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به نتایج دقیق دست پیدا کنند. در حوزه تحلیل تصاویر پزشکی، ما از شبکه‌های عصبی عمیق برای تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کنیم. به‌عنوان نمونه، یک شبکه عصبی عمیق می‌تواند تصاویر ریه یک فرد را تحلیل کرده و احتمال وجود سرطان ریه را با دقت بالا تشخیص دهد. این سامانه‌ها اکنون فعال هستند و می‌توانند در کمتر از چند دقیقه نتایج دقیق را ارائه دهند. پیشنهادهای زیادی از خارج از کشور داشته‌ام، اما احساس می‌کنم که این بازه زمانی که از عمرم باقی مانده، در ایران مفیدتر باشد بچه‌ها و دانشجویان را خیلی دوست دارم و تدریس برای من یک عشق است، دوست دارم با دانشجویان کار کنم و به آینده آن‌ها کمک کنم.

ایمنا: چه چالش‌هایی در زمینه آموزش و تحقیقات علمی می‌بینید؟

فکری ارشاد: با وجود پیشرفت‌های زیادی که داشته‌ایم، هنوز چالش‌های زیادی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها نیاز به تلاش و همکاری بیشتر بین دانشگاه‌ها و صنعت است، همچنین توجه به نیازهای واقعی جامعه و بازار کار می‌تواند به بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان کمک کند با چشم‌اندازی روشن به آینده، به‌دنبال ایجاد بستری مناسب برای دانشجویان هستم تا بتوانند نه‌تنها به‌عنوان فارغ‌التحصیلان موفق، بلکه به‌عنوان کارآفرینان مؤثر و مبتکر وارد بازار کار شوند. ارتباط نزدیک با صنعت و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا مهارت‌های لازم برای موفقیت در دنیای امروز را کسب کنند.

ایمنا: نقش دانشگاه آزاد نجف‌آباد در پشتیبانی از تحقیقات شما چگونه بوده است؟

فکری ارشاد: دانشگاه آزاد نجف‌آباد بستر مناسبی برای تحقیقات من فراهم کرده است، پارک علم و فناوری این دانشگاه به من این امکان را داده است تا شرکتم را راه‌اندازی کنم و تحقیقاتم را به سمت کاربردهای عملی و تجاری هدایت کنم‌، تحصیلاتم را با لیسانس مهندسی کامپیوتر سخت‌افزار از همین دانشگاه شروع کردم. بعد در مقاطع ارشد و دکتری در رشته مهندسی کامپیوتر و هوش مصنوعی از دانشگاه شیراز ادامه دادم. پس از پایان تحصیلاتم، به هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد پیوستم و اکنون به‌عنوان مدیر کل حوزه ریاست و مسئول پیگیری ویژه در خدمت دانشگاه هستم‌. همواره تلاش کرده‌ام دستاوردهای علمی خود را به صورت مقالات منتشر کنم. این مقالات نه‌تنها در ایران بلکه در سطح بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند و به من کمک کرده‌اند تا به‌عنوان یکی از دانشمندان برتر در حوزه هوش مصنوعی شناخته شوم‌.

ایمنا: چه توصیه‌ای برای دانشجویان و پژوهشگران جوان دارید؟

فکری ارشاد: توصیه می‌کنم همواره به‌دنبال یادگیری و پیشرفت باشند. با توجه به نیازهای جامعه و بازار کار تلاش کنند تحقیقات و پروژه‌های خود را به سمت کاربردهای عملی هدایت کنند، از امکانات و منابعی که در اختیار دارند، نهایت استفاده را ببرند.

درباره استفاده دانشجویان و پژوهشگران از هوش مصنوعی باید بگویم که هوش مصنوعی آینده‌ی بسیار روشن و پرپتانسیلی دارد، اما باید با دقت و مسئولیت‌پذیری از آن استفاده کنیم. آموزش صحیح و ایجاد زیرساخت‌های داخلی می‌تواند به ما کمک کند تا از این تکنولوژی به بهترین شکل ممکن بهره‌برداری کنیم، و تأثیرات مثبت آن را در جامعه ببینیم، مهم است که از منابع معتبر و پایگاه‌های داده داخلی استفاده کنید. بسیاری از مقالات نیاز به پایگاه داده تصاویر پزشکی دارند و باید تلاش کنیم تا این منابع را در کشور خودمان ایجاد کنیم. وابستگی به منابع خارجی می‌تواند خطرات زیادی داشته باشد، بنابراین باید تلاش کنیم تا به خودکفایی در این زمینه برسیم.