به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهرهای پایدار از ویژگی‌های خاصی برخوردار هستند؛ این شهرها توانایی تأمین نیازهای حال و آینده ساکنان خود را با حفظ محیط زیست، جوانی اقتصادی و عدالت اجتماعی ترکیب می‌کنند؛ این مفهوم از نظریه توسعه پایدار ناشی می‌شود و به‌دنبال ایجاد فضایی است که در آن نسل‌های آینده نیز قادر به استفاده از منابع طبیعی باشند.
پنج اصل کلیدی برای تحقق شهرهای شامل کاهش اثرات زیست‌محیطی، بهینه‌سازی مصرف انرژی، ایجاد فضاهای عمومی جذاب و کارآمد، توسعه حمل و نقل پایدار و ترویج عدالت اجتماعی وجود دارد که بر اساس گزارش سال ۲۰۱۶ سازمان جهانی بهداشت (WHO)، این اصول می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی شهری و کاهش بیماری‌ها کمک کنند.
شهرهایی همچون کپنهاگ، بارسلونا و سنگاپور به‌عنوان الگوهای موفق شهرهای پایدار شناخته می‌شوند؛ کپنهاگ به‌عنوان نخستین شهر جهان که هدف آن تبدیل به یک شهر کربن‌خنثی تا سال ۲۰۲۵ است، با سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه‌سواری، موفق به کاهش کربن خود شده است و بارسلونا نیز با ایجاد فضاهای سبز و تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی، کاهش ترافیک و آلودگی هوا را تجربه کرده است.
اگرچه تجارب موفق وجود دارد، اما چالش‌های زیادی در مسیر توسعه پایدار وجود دارد؛ یکی از مهم‌ترین چالش‌ها تأمین مالی برای پروژه‌های پایدار است؛ بر اساس گزارشی از بانک جهانی نیاز به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌های پایدار برای تحقق اهداف توسعه پایدار به‌شدت احساس می‌شود، همچنین تغییرات اقلیمی و نابرابری‌های اجتماعی به‌عنوان موانع مهم مطرح است.
مشارکت فعال شهروندان در فرایند برنامه‌ریزی شهری یکی از ارکان شهرهای پایدار است؛ بر اساس تحقیقی که در نشریه «Community Development» منتشر شده است، مشارکت اجتماعی می‌تواند به افزایش اعتماد به دولت و بهبود کیفیت تصمیم‌گیری کمک کند، این مفهوم تأکید دارد که ساکنان باید در تصمیمات مؤثر بر زندگی خود نقش داشته باشند و نسبت به شهر خود احساس تکلیف کنند.
در دنیای امروز که با چالش‌هایی همچون تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت و کاهش منابع طبیعی روبه‌رو هستیم، این مدل از شهرنشینی به نیازی ضروری تبدیل شده است، زیرا شهرهای پایدار الگویی نوین در برنامه‌ریزی شهری است که تلاش دارد تعادلی میان توسعه اقتصادی، حفاظت از محیط زیست و رفاه اجتماعی برقرار کند.
در طراحی این شهرها تأکید ویژه‌ای بر مدیریت منابع طبیعی و استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش مصرف انرژی و آلودگی‌های زیست‌محیطی وجود دارد؛ از جمله مؤلفه‌های اصلی این شهرها می‌توان به حمل‌ونقل عمومی کارآمد، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، ساختمان‌های سبز و مدیریت هوشمند پسماند اشاره کرد.
کارشناسان بر این باور هستند که گسترش شهرهای پایدار نه‌تنها به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، بلکه به‌طور حتم موجب تقویت اقتصاد محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی نیز خواهد شد؛ در این شهرها تلاش می‌شود تا از فناوری‌های پیشرفته برای مدیریت منابع آب و انرژی استفاده شود و با کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، اثرات زیست‌محیطی کاهش پیدا کند.
نمونه‌های موفق شهرهای پایدار در جهان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی هوشمندانه و استفاده از رویکردهای جامع، می‌توان چالش‌های کلیدی شهرنشینی مدرن را به فرصت‌هایی برای توسعه پایدار تبدیل کرد؛ در این شهرها شبکه‌های گسترده حمل‌ونقل عمومی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و فضاهای سبز شهری با کیفیت بالا نشان‌دهنده توجه به نیازهای شهروندان و محیط زیست است.
با توجه به اهمیت توسعه پایدار، کارشناسان توصیه می‌کنند که شهرهای ایران نیز باید با برنامه‌ریزی اصولی و سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری‌های سبز، گامی جدی در مسیر پایدارسازی زیرساخت‌های شهری بردارند که در این راستا به‌کارگیری الگوهای جهانی و توجه به ویژگی‌های بومی، می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند و آینده‌ای بهتر برای نسل‌های آینده رقم بزند، این در حالی است که ایران با تمام زیبایی‌ها و شهرهای تاریخی ارزشمندی همچون اصفهان بزرگ، در دهه‌های اخیر با مشکلات جدی در حوزه توسعه شهری و محیط زیست روبه‌رو شده است.
اقدامات انجام شده برای پایداری شهر اصفهان را نباید نادیده گرفت
محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان در این‌باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: شهر پایدار، شهری است که زیست‌پذیر باشد و امکان توسعه، سکونت و زندگی را فراهم کند.
وی با بیان اینکه شهری که از مخاطرات و تزلزل‌های زیست‌محیطی در امان نباشد، نمی‌تواند پایدار محسوب شود، می‌افزاید: برای دستیابی به این هدف، ابتدا باید محیط زیستی قابل اسکان و زیست‌پذیر ایجاد کرد و پس از آن به مسائل فرهنگی پرداخت.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به وضعیت کلان‌شهر اصفهان تصریح می‌کند: اصفهان در حال حاضر با چالش‌هایی نظیر آلودگی هوا و جریان محدود آب روبه‌رو است؛ این مسائل حیاتی باید با همکاری مردم و نهادهای تصمیم‌گیر تأثیرگذار حل شود، چراکه بدون آب و هوای مناسب، امکان زندگی طولانی‌مدت در هیچ شهری وجود ندارد.
نورصالحی با اشاره به موضوع مدیریت منابع آب و فاضلاب عنوان می‌کند: باید مطمئن شویم حتی یک قطره آب نیز از دست نمی‌رود و منابع محدود آب به حداکثر استفاده می‌رسد، همچنین در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، اصفهان گام‌های مؤثری برداشته است.
وی با تاکید بر لزوم توجه به تمام مولفه‌ها برای پایداری شهرها ادامه می‌دهد: در حال حاضر حدود ۱۰ درصد انرژی موردنیاز شهر از طریق انرژی خورشیدی تأمین می‌شود، اما طبق برنامه‌ریزی این میزان باید تا سال ۱۴۱۰ به صددرصد برسد.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان تأکید می‌کند: حرکت به سوی کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و بهره‌گیری از انرژی طبیعی، نظیر خورشید، نیازمند اولویت‌دهی و تلاش بیشتر است و برای تحقق این هدف باید تمام توان مدیریتی، انسانی و مالی شهر به‌کار گرفته شود.
نورصالحی با تأکید بر اینکه اقدامات خوبی در مسیر پایداری شهری انجام شده است، بیان می‌کند: نباید این اقدامات را نادیده گرفت، اما حجم چالش‌ها به حدی است که نیازمند فعالیت‌های چند برابر بیشتر از شرایط عادی هستیم؛ رفع این مشکلات و دستیابی به پایداری، همکاری همگانی و تلاش همه‌جانبه را می‌طلبد.
وی خاطرنشان می‌کند: با برنامه‌ریزی و اقدامات مؤثر، می‌توان آینده‌ای زیست‌پذیر و پایدار را برای اصفهان و نسل‌های آینده رقم زد.
شهرنشینی پایدار کلید توسعه آینده شهرها است
علی‌محمد ظهرابی، دکترای برنامه‌ریزی شهری در این‌باره با بیان اینکه جهان در طول دهه‌های اخیر شاهد رشد شتابان شهرنشینی بوده است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از سال ۱۹۵۰ تا ۲۰۲۰، جمعیت شهرنشین از ۸۰۰ میلیون نفر (۲۹.۶ درصد جمعیت جهان) به چهار میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر (۵۶.۲ درصد) رسیده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ این رقم به ۶.۷ میلیارد نفر (۶۸.۴ درصد) برسد که این تغییرات سریع، پیامدهای گسترده‌ای برای شهرها به‌همراه داشته است.
وی می‌افزاید: شهرنشینی هرچند موتور اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود و بستر ایجاد شغل و کاهش فقر است، اما با چالش‌های جدی از جمله آلودگی هوا و ترافیک همراه بوده است؛ این معضلات شهرها را از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تحت فشار قرار داده و بسیاری از کلان‌شهرها از جمله اصفهان را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است.
دکترای برنامه‌ریزی شهری عنوان می‌کند: افزایش جمعیت شهری و مهاجرت به شهرها تحولات کالبدی، اجتماعی و اقتصادی را به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم با بحران‌های شهری نظیر آلودگی، ازدحام و کاهش کیفیت زندگی به اوج رسانده است، بنابراین رویکردهایی نوین برای مدیریت شهرها و توسعه پایدار آن یک اقدام ضروری است.
ظهرابی با بیان اینکه در واکنش به این تحولات مفهوم «شهرنشینی پایدار» به‌عنوان پاسخی به بحران‌های ناشی از رشد شهرنشینی و کاهش کیفیت زیست‌پذیری مطرح شده است، ادامه می‌دهد: این رویکرد در کنار مفهوم «تاب‌آوری شهری»، به‌دنبال کنترل نبود قطعیت‌های محیطی و پیش‌بینی رفتارهای غیرخطی است.
وی خاطرنشان می‌کند: شهرنشینی پایدار بر این اصل استوار است که شهرها بتوانند کیفیت زندگی را در ابعاد اکولوژیکی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بهبود ببخشند، بدون اینکه منابع طبیعی یا آینده نسل‌های بعدی را به خطر بیندازند، بنابراین شهرهای پایدار اغلب با نام «شهرهای قابل زیست» (Liveable Cities) نیز شناخته می‌شود.
برای دستیابی به شهرنشینی پایدار باید طرح‌های توسعه استراتژیک بر پایه اصول پایداری در شهرها تدوین شود
دکترای برنامه‌ریزی شهری بیان می‌کند: برای سنجش میزان پایداری شهری، شاخص‌های چندبعدی همچون طرح جامع منطقه‌ای و اهداف زیست‌محیطی، اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی، کیفیت زندگی، توجه به سلامت، دسترسی به فضاهای سبز، آموزش، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی، تقویت نقش مردم در فرایندهای تصمیم‌گیری شهری در نظر گرفته شده است.
ظهرابی می‌گوید: اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کلان‌شهرهای ایران با رشد شتابان شهرنشینی و کمبود زیرساخت‌های لازم دستخوش مشکلات متعددی شده است؛ مسائلی نظیر آلودگی، ازدحام جمعیت و کاهش کیفیت زیست‌پذیری، توسعه پایدار این شهر را دشوار کرده است؛ کارشناسان معتقدند بخش زیادی از این مشکلات ناشی از کمبود ظرفیت اجرایی و مدیریتی، نه خود شهرنشینی است.
وی با اشاره به آینده شهرنشینی پایدار خاطرنشان می‌کند: سیاست‌گذاران معتقدند برای دستیابی به شهرنشینی پایدار، باید شهرها طرح‌های توسعه استراتژیک بر پایه اصول پایداری را تدوین کنند؛ شاخص‌هایی نظیر کیفیت هوا، بهره‌وری انرژی، عدالت زیست‌محیطی و آموزش از عواملی است که در این طرح‌ها باید لحاظ شود.
دکترای برنامه‌ریزی شهری می‌افزاید: توسعه شهری پایدار نه‌تنها راهکاری برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی است، بلکه مسیری برای اطمینان از آینده‌ای بهتر برای شهرها و نسل‌های آینده است، بنابراین هم‌اکنون بیش از هر زمان دیگری، نیاز به همگرایی سیاست‌گذاران، مدیران شهری و شهروندان برای ساختن شهرهایی پایدار و زیست‌پذیر احساس می‌شود.
به گزارش ایمنا، شهرنشینی پایدار پاسخی ضروری به چالش‌های پیچیده اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی است که با رشد سریع شهرنشینی در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه همچون ایران پدید آمده است؛ این رویکرد بر ایجاد تعادل میان توسعه شهری و حفاظت از منابع طبیعی، کاهش آلودگی‌ها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان تمرکز دارد.
شهرهای پایدار تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، حکمرانی هوشمند و مشارکت شهروندان، محیطی فراهم کنند که هم‌زمان پاسخگوی نیازهای حال و آینده باشد؛ در ایران رشد جمعیت شهری و تمرکز فعالیت‌ها در کلان‌شهرها، مشکلاتی همچون تراکم جمعیت، ترافیک، آلودگی هوا و کاهش فضای سبز را به همراه داشته است و در این شرایط حرکت به سوی شهرنشینی پایدار می‌تواند به کاهش فشارهای زیست‌محیطی و ارتقای عدالت اجتماعی کمک کند.
با تدوین و اجرای طرح‌های توسعه استراتژیک که بر پایداری تاکید دارد، شهرهای ایران می‌توانند ضمن تقویت زیرساخت‌ها و بهبود کیفیت زندگی، از تخریب منابع طبیعی جلوگیری و بستری برای توسعه متوازن و عادلانه فراهم کنند.
نظر شما