به گزارش خبرگزاری ایمنا، چشم‌هایتان را ببندید و شهری را تصور کنید که با هر قدمی که برمی‌دارید، شما را شگفت‌زده می‌کند، خیابان‌هایی که ترافیک در آن‌ها به تاریخ پیوسته است، چراکه هوش مصنوعی هر لحظه مسیرها را بهینه می‌کند، پارک‌هایی که درختانش نه‌تنها سایه می‌اندازند، بلکه با حسگرهای پیشرفته و آبیاری به‌موقع موجب کنترل کیفیت هوا بهبود فضای سبز شهر می‌شوند، آپارتمان‌هایی که افراد را از مراجعه به سازمان‌ها و ادارات بی‌نیاز می‌کند، چراکه تمام خدمات در شهر با چند کلیک در تلفن همراه قابل دسترسی است، باید بدانیم این تعاریف و شهر خیالی نیست؛ این آینده‌ای است که در حال شکل‌گیری است، عصر جدید شهرهای هوشمند، فراتر از رؤیاها و پیش‌بینی‌ها، آمده تا زندگی انسان را در تمام ابعاد متحول کند.
همچنین هوشمندسازی، دیگر یک واژه لوکس نیست، بلکه نیازی ضروری است که در قلب برنامه‌ریزی‌های شهری جای گرفته است، اما سوال اینجاست که این تحولات چگونه به دست می‌آید؟ آیا تنها با تجهیز شهر به فناوری‌های پیشرفته می‌توانیم به این رؤیا برسیم؟ یا اینکه نیازمند نگرش جدیدی در مدیریت شهری هستیم؟ آیا زیرساخت‌های فنی و ارتباطی ما برای پذیرش این تغییرات آماده است؟ و شاید پرسشی که در میان تمام اما و اگرها مهم‌تر است شاید این باشد که شهروندان چگونه می‌توانند در این مسیر نقش‌آفرین باشند؟ بنابراین پاسخ به این سوالات می‌تواند زمینه‌ساز دستیابی به نتایج مؤثری در راستای هوشمندسازی شهرها باشد.
در ادامه این پیوست باید بدانیم هوشمندسازی شهر، سفری است که در آن فناوری، مدیریت و شهروندان دست‌به‌دست هم می‌دهند تا شهری زنده‌تر، پایدارتر و کارآمدتر خلق کنند، در این مسیر چالش‌های بزرگی از جمله ساختارهای مدیریتی که نیاز به بازنگری دارد تا هم‌سویی شهروندان با فناوری‌های نوین را پیش‌رو داریم، اما این چالش‌ها به‌خودی‌خود جذابیتی دوچندان به مسیر هوشمندسازی می‌بخشند، بنابراین برای اینکه پرده از این دنیای پیچیده و شگفت‌انگیز برداریم و درک بهتری از زوایای پنهان و پیدای آن داشته باشیم، به سراغ یکی از پیشگامان این حوزه در اصفهان رفته‌ایم و گفت‌وگویی اختصاصی با سعید فردانی، دستیار ویژه شهردار در امور هوشمندسازی و مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری اصفهان داشته‌ایم تا نقشه راه این تحول بزرگ را ترسیم کنیم:
ایمنا: تعریف شهر هوشمند چیست و چه مزایایی برای زندگی شهروندان دارد؟
فردانی: برای شهر هوشمند تعریف‌های مختلفی وجود دارد، اما اگر بخواهم خیلی مختصر توضیح دهیم، شهر هوشمند شهری داده‌محور است، به این معنا که داده‌های شهری محدود به زمان و مکان خاصی نیستند و به محض تولید در دسترس قرار می‌گیرند. در این شهر، سیستم‌ها به‌قدری درهم‌تنیده و تعامل‌پذیر بوده که دسترسی به داده‌ها در سطوح مختلف برای افراد مختلف ممکن است، به‌عنوان نمونه کارهای روزمره‌ای همچون برنامه زمان‌بندی حمل‌ونقل عمومی مسیریابی، اطلاع‌رسانی رویدادهای شهری می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های موجود به شیوه‌ای هوشمند انجام شود، همچنین نظافت شهر که با چندین هزار نفر انجام می‌شود، نیز با استفاده از ربات‌های هوشمند می‌تواند سریع‌تر و با هزینه کمتری صورت گیرد، در زمینه آبیاری نیز با توجه به تنش آبی که در شهرهایی همچون اصفهان وجود دارد، می‌توان مدیریت آبیاری را بر اساس گونه‌های گیاهی نیاز و نه زمان‌بندی ثابت انجام داد، باید بدانیم این اقدام می‌تواند به صورت دوره‌ای و با توجه به فصل‌ها، نیاز آبی گیاهان را تأمین کند، در زمینه حمل‌ونقل هم می‌توان چراغ‌های راهنمایی و رانندگی را به سیستم‌های هوشمند متصل کرد تا زمان‌بندی آن بر اساس حجم خودروها در تقاطع‌ها تنظیم شود، چنین اقداماتی کمک می‌کند تا زندگی در شهر سریع‌تر، راحت‌تر، شفاف‌تر و با هزینه‌های کمتری جریان پیدا کند.
ایمنا: فناوری‌های نوینی همچون اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی چگونه می‌تواند در مدیریت شهرها مورد استفاده قرار گیرند؟
فردانی: هوش مصنوعی بر پایه داده عمل می‌کند و رفتارهای مدیریت شهری، شهروندان، گردشگران و حتی رخدادهای مختلف را ثبت و تحلیل خواهد کرد، لازم است بدانیم ابزارهای هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی حذف مدیریت انسانی را به دنبال ندارد، بلکه افراد را ارتقا می‌دهد، برای نمونه تصور کنید تقویمی دارید که کارهای خود را در آن یادداشت می‌کنید، هوش مصنوعی می‌تواند این فرایند را هوشمند کند و حتی تحلیل محتوای جلسات یا صورت جلسات را به صورت خودکار انجام دهد، در اصفهان نیز پروژه‌ای به نام اثبات (اختصار اصفهان ربات) وجود دارد که داده‌های شهرداری را جمع‌آوری و در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این پروژه در حال حاضر اخبار مدیریت شهری، ترافیک و اطلاعات مربوط به حمل‌ونقل را ارائه می‌دهد و در آینده بانک‌های اطلاعاتی دیگری را هم اضافه خواهد کرد، کاربران می‌توانند به صورت صوتی سوالات خود را از این ربات بپرسند و پاسخ دریافت کنند، این ابزار اولین نمونه تعامل هوش مصنوعی با شهروندان در اصفهان است.
در مورد اینترنت اشیا باید بگوییم این فناوری از حسگرها، عملگرها و شبکه‌های ارتباطی استفاده می‌کند تا داده‌های مورد نظر را جمع‌آوری و تحلیل کند، برای نمونه در هنگام بارندگی نیازی به آبیاری نیست و با استفاده از اینترنت اشیا سیستم‌ها می‌تواند تشخیص دهد که خاک و گیاه به آب نیاز دارد یا خیر و بر اساس آن تصمیم‌گیری و اجرای اقدامات لازم انجام شود، چنین فناوری‌هایی در شهر بزرگی همچون اصفهان می‌تواند به بهینه‌سازی فضای سبز کمک کند و تأثیرات مثبت چشمگیری داشته باشد.
ایمنا: برای هوشمندسازی شهرها چه زیرساخت‌هایی نیاز داریم و چگونه می‌توان این زیرساخت‌ها را فراهم کرد؟
فردانی: هوشمندسازی شهرها به دو دسته زیرساخت فنی و مدیریتی نیاز دارد، زیرساخت‌های فنی در کشور به‌راحتی قابل‌فراهم شدن است و چالش خاصی در این زمینه وجود ندارد، این زیرساخت‌ها شامل شبکه‌های ارتباطی، سامانه‌ها، حسگرها و عملگرها است که با طراحی مناسب می‌توان به اهداف هوشمندسازی رسید، اما بخش حیاتی و چالش‌برانگیز این موضوع زیرساخت مدیریتی است، موفقیت یا شکست پروژه‌های هوشمندسازی بیشتر به نگرش‌ها، ساختارها و فرایندهای مدیریتی وابسته است، اگر این جنبه‌ها همراه با فناوری نباشد، امکان تحقق اهداف وجود نخواهد داشت، برای نمونه اگر یک نرم‌افزار طراحی کنیم، اما مدیران و کاربران اعتماد کافی یا مهارت استفاده از آن را نداشته باشند، این فناوری بی‌فایده خواهد بود.
در زمینه مدیریت نیز باید زیرساخت شود، دستگاه‌های اجرایی مختلف با زیرساخت‌های متنوع و پراکنده به ارائه خدمات می‌پردازد و ممکن است شهروندان دچار سردرگمی شوند، بنابراین لازم است ارگان‌های مختلف شهری با هم تعامل داشته باشند تا خدمات به‌صورت متمرکز ارائه شود، همچنین فرایندهای اداری نیز باید بازطراحی و بهینه شود، برای نمونه اگر در یک شهرداری چندین منطقه وجود دارد، لازم است که فرایندها به‌صورت یکپارچه مدیریت شود تا شهروندان بتوانند خدمات را سریع‌تر و ساده‌تر دریافت کنند، بنابراین برای دستیابی به شهر هوشمند، نگرش مدیریتی، ساختار و فرایندها باید همگام با زیرساخت‌های فنی کار کند.
ایمنا: چه اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا و بهبود محیط زیست در شهرهای هوشمند می‌توان انجام داد؟
فردانی: یکی از اهداف شهر هوشمند، کاهش آلاینده‌ها و بهبود محیط زیست بوده که این امر با استفاده از فناوری‌های نوین قابل تحقق است، برای نمونه بعضی فناوری‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که هرگز آلاینده‌ای تولید نکند یا اینکه میزان آلاینده‌های تولید شده را کاهش دهد، یکی از راهکارهای مهم در این زمینه کاهش سفرهای شهری است، هنگامی که اطلاعات لازم از طریق سامانه‌های هوشمند در اختیار شهروندان قرار گیرد، نیاز به سفرهای از بین می‌رود، اگر شهروند بتواند استعلام‌های مورد نیاز خود را از طریق فضای مجازی دریافت کند، دیگر نیازی به مراجعه حضوری نخواهد داشت، این امر به کاهش تردد و در نتیجه کاهش آلودگی کمک می‌کند، همچنین می‌توان از سوخت‌های پاک‌تر استفاده کرد یا فناوری‌هایی به‌کار برد که میزان آلاینده‌ها را به حداقل برساند، اما رویکرد اصلی در شهر هوشمند حذف عوامل تولید آلاینده‌ها از طریق کاهش نیاز به سفر است، این راهکار علاوه‌بر کاهش آلودگی هوا، باعث افزایش شفافیت و رضایت شهروندان نیز می‌شود.
ایمنا: شهروندان چگونه می‌توانند در فرایند هوشمندسازی شهر مشارکت داشته باشند؟
فردانی: مشارکت شهروندان در هوشمندسازی شهرها از دو روش ممکن است؛ اولین راه استفاده از خدمات و زیرساخت‌هایی است که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد، این کار به گسترش و تقویت این خدمات کمک می‌کند، دومین راه ارائه بازخورد به مدیران و مسئولان است، زیرا بازخورد شهروندان می‌تواند نقش مهمی در بهبود و توسعه خدمات هوشمند داشته باشد، برای همین سازمان‌های مسئول باید تیم‌هایی را برای دریافت و بررسی بازخوردها اختصاص دهند و مشکلات یا نقص‌ها را رفع کنند، این تعامل بین شهروندان و مدیران می‌تواند به پیشرفت سریع‌تر پروژه‌های هوشمندسازی کمک کند.
ایمنا: چه تدابیری می‌توان برای کاهش تعارضات در فرایند هوشمندسازی شهرها گرفت؟
فردانی: شهر هوشمند یک تحول بزرگ است که به‌طور طبیعی تعارضاتی را به همراه دارد، این تعارض‌ها بیشتر به دلیل تغییر در روش‌های سنتی خدمات‌رسانی و حرکت به سمت سیستم‌های الکترونیکی و فناوری‌های پیشرفته ایجاد می‌شود و برای کاهش این تنش‌ها مدیریت شهری باید برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشد تا اعتماد شهروندان را جلب کند، همچنین یکی از تدابیر مهم در این راستا اطلاع‌رسانی هوشمندسازی است، شهروندان باید به‌خوبی در جریان تغییرات قرار گیرند و بدانند که این تغییرات چگونه می‌تواند زندگی روزمره آن‌ها را بهبود بخشد، از سوی دیگر باید بسترهایی برای تعامل و ارائه بازخورد از سوی شهروندان ایجاد شود تا نگرانی‌ها و پیشنهادهای آن‌ها در نظر گرفته شود، اعتماد متقابل بین شهروندان و مدیریت شهری از دیگر عوامل کلیدی در کاهش تعارض‌ها است و مدیریت شهری باید با ایجاد شفافیت در سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها اعتماد شهروندان را جلب کند، زیرا این تعامل و اعتماد موجب می‌شود که فرایند هوشمندسازی با سرعت بیشتری انجام شود و تنش‌های احتمالی کاهش پیدا کند، در نهایت آموزش و آگاهی‌بخشی نیز می‌تواند نقش مهمی در این مسیر داشته باشد، اگر شهروندان با مزایا و اهداف شهر هوشمند آشنا شوند پذیرش آن‌ها نسبت به این تحولات بیشتر خواهد شد و فرایند هوشمندسازی با چالش کمتری روبه‌رو خواهد شد.
نظر شما