به گزارش خبرگزاری ایمنا، ورودی هر شهر به‌عنوان یکی از نقاط کلیدی طراحی شهری به بازدیدکنندگان نخستین تصویر از هویت، فرهنگ و فضای آن شهر را منتقل می‌کند؛ این ورودی‌ها همچون دروازه‌های شهر است که از طریق آن مسافران و بازدیدکنندگان با حال و هوای شهر آشنا می‌شوند و طراحی درست و متناسب ورودی تأثیر زیادی بر احساسات افراد نسبت به شهر دارد و می‌تواند هویت شهر را به افراد القا کند.
یکی از مهم‌ترین اصول در طراحی ورودی شهر، استفاده از المان‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی است؛ عناصری نظیر درختان بومی، فضای سبز و آثار هنری که از تاریخ و فرهنگ شهر الهام گرفته است، می‌تواند به بازتاب هویت بومی آن کمک کند؛ بسیاری از شهرها در جهان با استفاده از این عناصر، هویتی منحصربه‌فرد به ورودی‌های خود بخشیده‌اند تا بازدیدکنندگان در همان نگاه اول متوجه ویژگی‌های شهر شوند.
علاوه بر هویت‌بخشی، ورودی شهر باید از نظر دسترسی و هدایت‌پذیری نیز طراحی مناسبی داشته باشد؛ تابلوهای راهنمای روشن و قابل‌فهم، سیستم‌های نورپردازی و علائم راهنمایی می‌تواند به بهبود تجربه ورود به شهر کمک کند؛ این موارد برای کاهش استرس مسافران و تسهیل حرکت آن‌ها به سمت مقاصد مختلف شهر نقش بسزایی دارد و احساس اطمینان بیشتری برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.
از سوی دیگر بعضی شهرها با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید نظیر تابلوهای دیجیتال و سیستم‌های هوشمند، توانسته‌اند تجربه‌ای مدرن و تعاملی در ورودی‌های خود ایجاد کنند؛ این فناوری‌ها نه‌تنها به ارائه اطلاعات و راهنمایی کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند پیام‌های خوشامدگویی و فرهنگی نیز به نمایش بگذارد و جذابیت ورودی را افزایش دهد.
به‌عنوان مثال اصفهان به‌عنوان شهری تاریخی و فرهنگی، نیازمند ورودی‌هایی است که به‌درستی نمایانگر هویت خاص و منحصربه‌فرد آن باشد؛ ورودی‌های این شهر باید به‌گونه‌ای طراحی شود که بازدیدکنندگان با عبور از آن به‌سرعت با تاریخ غنی، معماری اصیل و فرهنگ دیرینه این شهر با عظمت آشنا شوند و احساسی از ورود به یک شهر باستانی و ارزشمند را تجربه کنند.
با این حال، برخی معتقدند که ورودی هر شهر، به‌ویژه در مسیرهای اتصال به شهرهای دیگر می‌تواند تلفیقی از هویت هر دو شهر باشد تا پیوند فرهنگی و اجتماعی بین آن‌ها را نیز به نمایش بگذارد؛ این دیدگاه می‌تواند به ایجاد حس تعامل و ارتباط فرهنگی بین شهرها کمک کند، اما همچنان مهم است که هویت هر شهر در این تلفیق به وضوح نمایان باشد و نقش برجسته خود را حفظ کند.
ورودی‌های شهر اصفهان باید اصالت و هویت آن را نشان دهد
محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه در گذشته شهرداری اصفهان اهمیت زیادی برای ساماندهی ورودی‌های شهر قائل بود، اظهار می‌کند: زمانی که مسئولیت معاونت شهرسازی را بر عهده داشتم، از شرکت مشاوره‌ای «پارس آرایه» دعوت به همکاری کردیم تا روی حدود ۱۱ ورودی کلان‌شهر اصفهان مطالعاتی را انجام دهد؛ این مشاور بسته به اهمیت هر ورودی، پیشنهادهایی را برای ساماندهی ارائه داد و سال‌های بعد نیز در این حوزه فعالیت‌هایی صورت گرفت.
وی می‌افزاید: یکی از مواردی که در گذشته بر آن تمرکز شد، ورودی شهر از سمت فرودگاه بود که هم‌اکنون به‌عنوان «محور شهید آیت‌الله رئیسی» نام‌گذاری شده است؛ پیش از این، این محور با نام «محور تشریفات» یا «محور فرودگاه» شناخته می‌شد که برای آن مشاوری گرفته و تمرکز ویژه‌ای بر آن گذاشته شد، به‌طوری که هم‌اکنون مراحل اجرایی آن در حال انجام است، همچنین به‌تازگی با استاندار جدید اصفهان درباره این پروژه صحبت شده است و آمادگی لازم برای پیشبرد این طرح‌ها وجود دارد.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: به‌دلیل اینکه این پروژه‌ها در ورودی شهر قرار دارد و اغلب بخشداری‌ها و فرمانداری‌ها نیز به نوعی در آن دخالت دارند، انجام هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌های مختلف به‌ویژه هنگامی که این پروژه‌ها در حریم شهر بعدی یا روستاهای مسیر قرار می‌گیرد، گاهی چالش‌برانگیز است.
نورصالحی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر تمرکز اصلی ما بر دو ورودی شهر از جمله «محور آیت‌الله رئیسی» (یا همان محور فرودگاه) و دیگری «ورودی خلیج‌فارس» است که به آن بزرگراه خلیج‌فارس یا محور بهارستان نیز گفته می‌شود؛ با توجه به مذاکرات جدید، مقرر شد این دو ورودی به‌صورت متمرکز و ویژه ساماندهی شود تا بتواند به‌عنوان الگویی برای سایر ورودی‌ها عمل کند.
وی تاکید کرد: هدف ما از این اقدامات جلوگیری از بی‌نظمی‌ها و کارهای بدون برنامه و ضابطه در ورودی‌های شهر است تا هر فردی وارد شهر اصفهان می‌شود، با هویت و اصالت شهر روبه‌رو شود و برای او ملموس باشد که به شهری با فرهنگ و پیشینه‌ای غنی وارد شده است.
لزوم طرحی فرایندگرا برای محورهای ورودی کلان‌شهر اصفهان
فریبا حسین‌بالام، رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در دهه اخیر، توجه به منظر و تصویر ذهنی شهرها از موضوعات مهم و مورد توجه بوده است.
وی می‌افزاید: خیابان‌ها، مسیرها و جاده‌های شهری به‌عنوان عناصر مهم و اساسی در شکل‌گیری تصویر ذهنی شهر نقشی تعیین‌کننده دارد و محورهای ورودی و دروازه‌های شهری، به‌عنوان بخش‌های کلیدی این مسیرها تأثیر بسزایی در کیفیت تصویر ذهنی شهر در ذهن مخاطب بر جای می‌گذارد.
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: در گذشته به‌دلیل مسائل امنیتی، محدوده کوچک شهرها و نبود نیاز به ساخت‌وساز گسترده در خارج از دروازه‌ها، شهرها اغلب دارای دروازه‌های شاخص و ورودی‌های متمایز بودند؛ با توسعه شهرها و کاهش نقش دروازه‌ها به‌عنوان ورودی اصلی، فضاهای ورودی به‌تدریج در اطراف مسیرهای ورودی شکل گرفت و این نقاط ورودی تبدیل به فضاهای ورودی خطی و محوری شد.
حسین‌بالام اضافه می‌کند: این فضاها با وجود نقش مؤثر خود امروزه از کیفیت بصری مناسبی برخوردار نیست؛ دروازه‌های زیبا و خاطره‌انگیز شهرهای ایرانی که در سفرنامه‌ها و خاطرات گردشگران بارها به توصیف درآمده‌اند، جای خود را به مسیرهایی نازیبا و بدون کیفیت بصری داده است و تأثیر منفی بر تصویر ذهنی شهر و نحوه شکل‌گیری آن در ذهن بیننده دارد.
وی خاطرنشان می‌کند: اصفهان به‌عنوان شهری تاریخی و پایتخت فرهنگی ایران از گذشته دارای دروازه‌های زیبا و ورودی‌های خاطره‌انگیز بوده که بارها توسط گردشگران توصیف شده است، اما توسعه‌های چند دهه اخیر همچون بسیاری دیگر از شهرها موجب از دست رفتن کیفیت محیطی محورهای ورودی اصفهان شده و مشکلات متعددی از جمله ساخت‌وسازهای نامطلوب، فعالیت‌ها و خدمات نامناسب و آلودگی‌های بصری را به همراه داشته است.
برای بهبود وضعیت کریدورها و محورهای ورودی شهری، طرحی فرایندگرا مورد نیاز است
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: بررسی متون تاریخی و نقشه‌های قدیمی نشان می‌دهد که محورهای ورودی اصفهان از چه قدمت تاریخی و نقش مؤثری در تحولات کالبدی شهر برخوردار بوده است و آگاهی از این تاریخچه می‌تواند به کیفیت‌بخشی و ساماندهی این محورها کمک بسیاری کند.
حسین‌بالام عنوان می‌کند: برای بهبود وضعیت کریدورها و محورهای ورودی شهری، طرحی فرایندگرا مورد نیاز است؛ از آنجا که این محورها متشکل از تعداد زیادی پلاک کوچک، متوسط و بزرگ با کاربری‌های متنوع و مالکیت‌های مختلف است، ضرورت دارد طرح‌ها با شناختی دقیق از شرایط محیطی، اهداف چشم‌انداز، طرح‌های موضعی و پروژه‌های ویژه ارائه شود.
وی می‌افزاید: این طرح‌ها باید در فرایندی تدریجی، با احترام به نظرات و خواست‌های مالکان و ساکنان، به‌تدریج کالبد مطلوب را شکل دهد و به اهداف تعیین‌شده دست پیدا کند.
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با بیان اینکه این معاونت به همین منظور و با هدف ارتقای کیفیت بصری، بهبود کیفیت محیطی و ایجاد فضای شهری مطلوب در ورودی‌های شهر اصفهان، مطالعات پایه‌ای و انتخاب مشاور را از سال‌های گذشته آغاز کرده است، می‌گوید: در نخستین مطالعات کلان ۱۱ محور ورودی اصلی و فرعی اصفهان از جمله ورودی‌های فرودگاه، جی، آبشار، دستجردی، ذوب‌آهن، آتشگاه، کهندژ، استقلال، کاوه، دولت‌آباد و زینبیه شناسایی شد و نام هر محور با توجه به کاربری‌ها و نقش عملکردی آن تعیین شده است.
حسین‌بالام می‌گوید: به‌عنوان نمونه درباره محور شهید آیت‌الله رئیسی (محور فرودگاه)، به‌دلیل قرارگیری بخشی از این محور در خارج از حریم شهر اصفهان، هماهنگی‌های لازم با اداره کل راه و شهرسازی صورت گرفته است که امیدواریم با تعامل و همراهی دستگاه‌های اجرایی دیگر، اقدامات مؤثری برای ساماندهی و خواناسازی محورهای ورودی اصفهان انجام شود.
ضرورت هماهنگی کالبدی ورودی‌های شهر اصفهان با اصول معماری ایرانی-اسلامی
علی‌محمد ظهرابی، دکترای برنامه‌ریزی شهری با اشاره به تغییرات در ورودی‌های شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: دروازه‌های زیبای شهر ایرانی که در گذشته در تصاویر و متون سفرنامه‌ها و خاطرات سیاحان و گردشگران توصیف شده است، امروز جای خود را به مسیرهایی نابسامان و فاقد کیفیت بصری داده است.
وی با بیان اینکه این وضعیت اثرات نامطلوبی بر تصویر ذهنی شهر و نحوه شکل‌گیری آن در ذهن بیننده گذاشته است، می‌افزاید: اصفهان، شهری تاریخی و پایتخت فرهنگی ایران است که از دیرباز دارای دروازه‌های زیبا و خاطره‌انگیزی بوده، ورودی‌های آن توسط گردشگران مختلف توصیف شده و در ذهن‌ها باقی مانده است؛ با این حال توسعه شتابان این شهر طی چند دهه اخیر موجب شده است که کیفیت محیطی محورهای ورودی کاهش پیدا کند و اصفهان با مشکلات متعددی در این زمینه روبه‌رو شود.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه به مرور زمان شکل‌گیری بناهای نامناسب، فعالیت‌های ناسازگار، آلودگی‌های بصری، رشد بافت‌های حاشیه‌ای خدماتی و کارگاهی بدون برنامه‌ریزی، و نبود وجود ضوابط مشخص در معماری و جداره‌سازی موجب ایجاد بی‌نظمی‌های عمده در محورهای ورودی شهر شده است، اضافه می‌کند: این شرایط سیمای بصری ناخوشایندی در مبادی ورودی شهر به نمایش می‌گذارد که تصویر ذهنی شهر را مختل می‌کند، زیرا این محورها در نخستین نگاه و تجربه از شهر برای مسافران تأثیر بسزایی دارد و در شکل‌گیری تصویر ذهنی و هویت شهر نقش ویژه‌ای دارد و نیازمند توجهی خاص است.
ظهرابی می‌گوید: اتصال شهرهای مجاور همچون نجف‌آباد، درچه و خمینی‌شهر به اصفهان و قرار گرفتن محورهای ورودی و خروجی در فاصله‌ای دورتر از مرکز شهر، همچنین وجود اراضی ارزان‌تر پیرامون این محورها موجب بروز ناهماهنگی‌های کالبدی و پیچیدگی بافتی در این مناطق شده است؛ این ناهماهنگی‌ها که به‌دلیل ساخت‌وسازهای پراکنده و نبود سیاست‌های توسعه‌ای و نظارت کافی به‌وجود آمده، به نوعی به توسعه‌نیافتگی در این مناطق منجر شده است.
وی با تاکید بر اینکه یکی از کاستی‌های مدیریتی و طراحی شهری امروز، نبود توجه به ورودی‌های شهر است، بیان می‌کند: ورودی شهر از نظر مدیریت شهری و معماری اهمیت بالایی دارد و باید خوانایی، تشخص، سرزندگی و پذیرندگی داشته باشد؛ هر کسی انتظار دارد در ورود به یک شهر حس خوشایندی را تجربه کند، بنابراین ورودی آن شهر نمایانگر هویت و خصوصیات آن است.
در طراحی ورودی‌های شهری با توجه به اصول شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی، معیارهایی مدنظر قرار گرفته است
دکترای برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: در منظر ورودی شهرها بهتر است نمادهایی از هویت ایرانی-اسلامی وجود داشته باشد و در بستر طبیعی، با فضایی بدون عوامل مزاحم بصری و حس خوش‌آمدگویی و خاطره‌انگیز، طراحی شود، همچنین نورپردازی مناسب شب‌ها می‌تواند این حس خوشایند را تقویت کند.
ظهرابی ادامه می‌دهد: ساماندهی و ارتقای کیفیت ورودی‌های شهر اصفهان می‌تواند به تقویت سیما و منظر شهری، افزایش هویت‌بخشی به ورودی‌ها، ایجاد حس تعلق شهروندان به شهر، ارتقای منزلت کالبدی و اجتماعی منطقه ورودی و القای حس دعوت‌کنندگی به شهر کمک کند.
وی تصریح می‌کند: در طراحی ورودی‌های شهری با توجه به اصول شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی، معیارهایی مدنظر قرار گرفته است، از جمله اینکه ورودی باید ارتباط فیزیکی میان شهر و پیرامون آن را به‌خوبی برقرار کند و هدایت کننده به بخش‌های مهم شهر باشد، همچنین ورودی باید خوشامدگو، دعوت‌کننده و دارای جذابیت بصری باشد و ارتباط مطلوبی با مسافران برقرار کند.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه ورودی‌ها باید هویت‌بخش، دارای نقش مشخص و القاکننده حس مکانی قوی باشد و به مسافران خدمات لازم را ارائه دهد؛ به‌عنوان مدخل و دروازه شهر، ورودی‌ها باید حس ورود، تغییر و گذار را ایجاد و مسافر را برای حضور در فضای جدید آماده سازد، تصریح می‌کند: این نقاط باید فضاهایی پویا، انعطاف‌پذیر، فعال و در زندگی روزمره شهر حضور داشته باشد؛ مناظر دلپذیر و عناصر متنوع نیز باید در فضای ورودی به چشم بیاید تا در بدو ورود، تصویر ذهنی مثبت و ماندگاری از شهر در ذهن مسافر ایجاد شود.
به گزارش ایمنا، ورودی هر شهر نه‌تنها مکانی برای استقبال از مسافران است، بلکه یکی از مهم‌ترین عناصر هویت‌بخشی و جذابیت بصری آن شهر به‌شمار می‌آید. طراحی درست و اصولی این فضا می‌تواند تأثیری ماندگار بر ذهن افراد بگذارد و به تقویت هویت و فرهنگ بومی کمک کند؛ یک ورودی مناسب باید بتواند پیامی از تاریخ، فرهنگ و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن شهر را منتقل کند و فضایی دلنشین و دعوت‌کننده فراهم آورد و در عین حال، ایده ترکیب هویت‌ها در ورودی‌های شهرهای همجوار می‌تواند به پیوند فرهنگی و تعامل بین شهرها کمک کند، هرچند باید مراقب بود که هویت اصلی هر شهر در این ترکیب گم نشود.
برای شهری همچون اصفهان بزرگ که دارای سابقه تاریخی غنی است، طراحی ورودی‌های متناسب با هویت و شکوه فرهنگی آن اهمیت دوچندانی دارد، چنین طراحی‌هایی می‌تواند نخستین گام در جذب گردشگران و آشنا کردن آن‌ها با ارزش‌های این شهر باشد و تجربه‌ای به‌یادماندنی از ورود به شهری تاریخی به آن‌ها ارائه دهد.
نظر شما