به گزارش خبرگزاری ایمنا، پدافند غیرعامل از جمله تدابیری برای مدیریت بحران به‌منظور تأمین امنیت منابع انسانی و زیرساخت‌های حیاتی در مواقع بحرانی است که شامل بلایای طبیعی و جنگ‌های نظامی و امنیتی می‌شود؛ به‌طور معمول در کنار کلمه «مدیریت بحران»، «پدافند غیرعامل» خودنمایی می‌کند؛ مدیریت بحران به‌معنای در نظر گرفتن تصمیمات در زمان بحران برای کاهش مخاطرات حوادث انسان‌ساز و طبیعی است تا بتوان از بروز اتفاقات ناگوارتر جلوگیری کرد.
«بحران» ازهم‌گسیختگی جدی عملکرد یک جامعه ناشی از وقوع مخاطره است و منجر به خسارات و اثرات منفی گسترده انسانی، اقتصادی یا زیست‌محیطی می‌شود، به‌گونه‌ای که رویارویی با آن فراتر از توان جامعه است. «پدافند غیرعامل» به مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای گفته می‌شود که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می‌شود.
«مدیریت بحران» نیز نظام حاکم بر راهبردها، رویکردها، برنامه‌ها و اقداماتی است که با هدف پیش‌بینی، پیشگیری و کاهش خطر، آمادگی و پاسخ کارآمد و بازتوانی و بازسازی پس از وقوع حوادث و سوانح، به‌صورت چرخه‌ای انجام می‌شود؛ مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در سه مرحله شامل پیشگیری، مقابله و ارزیابی فعالیت دارد که پدافند غیرعامل مراحل پیشگیری و ارزیابی را شامل می‌شود و مرحله مقابله نیز مربوط به مدیریت بحران است.
با توجه به نقش خطیر شهرداری‌ها در مدیریت بحران شهر، از سال ۹۴ بخشی تحت عنوان «مدیریت بحران و پدافند غیرعامل» در شهرداری‌های کشور تشکیل شد تا فعالیت‌هایی را در راستای مدیریت بحران در نظر گیرد؛ البته فرهنگ‌سازی، برنامه‌ریزی، آموزش عمومی، پیشگیری و پیش‌بینی، تأمین تجهیزات و انسجام بین بخشی از جمله نیازهای اساسی مدیریت بحران در کشور است.
در اصفهان نیز پدافند غیرعامل و مدیریت بحران موضوعات مهم شهری محسوب می‌شود و به همین جهت شهرداری اصفهان نخستین شهرداری است که برای پدافند غیرعامل در بودجه مناطق و سازمان‌های خود ردیف اختصاصی در نظر گرفته و فعالیت‌هایی را در راستای عمل به وظایف ذاتی خود تعریف کرده است تا برای مواقع بحرانی آمادگی کافی را داشته باشد.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با احمدرضا کیانی، مدیر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان به‌منظور آگاهی شهروندان از آخرین اقدامات و فعالیت‌های مدیریت شهری این کلان‌شهر در زمینه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران‌های شهری است.
ایمنا: پدافند غیرعامل شامل چه اقداماتی می‌شود؟
کیانی: اقدامات غیرمسلحانه‌ای که برای حفظ و صیانت از مردم در راستای ارائه خدمات انجام می‌دهیم، در سه بعد سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و مغزافزاری، پدافند غیرعامل را در شهرداری اصفهان تشکیل می‌دهد؛ پدافند غیرعامل شامل دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌های لشکری، شرکت‌های خصوصی و مردم می‌شود.
طبق اصول اساسی پدافند غیرعامل باید تسهیل عملیات مشترک، صیانت و دفاع از مردم، اشراف اطلاعاتی، وحدت فرماندهی، مدیریت هوشمند مخاطرات ناشی از تهدیدات، تاب‌آوری و تداوم کارکردهای ضروری را به‌همراه داشته باشد.
هدف کلان شامل حفاظت، صیانت و دفاع غیرعامل از پهنه سرزمینی، همچنین حفاظت از زیرساخت‌ها و مردم است، اهداف عملیاتی شامل برنامه‌ریزی برای صیانت در برابر تهدیدات، حفظ و تداوم کارکرد اساسی زیرساخت‌ها، رصد و پایش و تشخیص حوادث و اشراف اطلاعاتی بر آن‌ها و دفاع غیرعامل سرزمینی از پهنه‌های حیاتی زیرساختی می‌شود، البته سازماندهی ساختارهای پدافند غیرعامل باید در راستای اجرای رزمایش‌های عملیاتی برای موضوعات بیان‌شده باشد.
ایمنا: در بیان اقدامات شاخص این مدیریت در سه سال اخیر به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟
کیانی: شهرداری اصفهان درگیر تمام ابعاد پدافند غیرعامل شامل پدافند کالبدی، زیستی، مردم‌محور، فرهنگی، سایبری، شیمیایی و پرتویی است و باید خود را برای این موضوعات آماده کند که شهرداری به این موضوعات پرداخته است و می‌توان گفت که آمادگی لازم را برای این موضوعات دارد.
طی سه سال اخیر شورای پدافند غیرعامل شهرداری با هفت کارگروه در حوزه‌های خدمات شهری، حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات و هوشمندسازی، فرهنگی، عمرانی و شهرسازی برای تسهیل ارتباط بین بخشی و خدمات‌رسانی به مردم تشکیل شد؛ تمام کارگروه‌ها شرح وظایف و اعضای مشخصی دارند و در حوزه فعالیت خود و آنچه سازمان اعلام کرده بود، فعالیت کردند.
در حوزه مناطق و سازمان‌ها ضمن تشکیل شورای پدافند مناطق، ستادهای بحران مناطق پانزده‌گانه و ناژوان فعال شد که شهردار به‌عنوان رئیس ستاد در هر منطقه است و مسئولیت فرماندهی هر حادثه را شهردار آن منطقه به‌عهده دارد.
حوزه نرم‌افزاری شامل جاری کردن بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها، برگزاری نشست‌های سالانه پدافند غیرعامل در مناطق و تشکیل ساختارهای ستادها بحران در مناطق پانزده‌گانه است که پیش‌بینی‌هایی برای حوزه پدافند غیرعامل است.
در حوزه سخت‌افزاری به‌دلیل اینکه با مخاطرات مختلفی در شهر اصفهان از جمله خطرات طبیعی و انسان‌ساخت روبه‌رو هستیم، ستادهای پانزده‌گانه و مدیریت ناژوان را به نیازهایی که برای پاسخ به شرایط اضطراری در این حوادث اتفاق می‌افتد، مجهز کردیم؛ در حوزه مغزافزاری و نیروی انسانی اکیپ‌های مورد نیاز برای زمان حوادث تعریف شده‌اند که در صورت بروز اتفاقات، از آن‌ها برای پاسخ در شرایط اضطرار استفاده می‌کنیم.
در حوزه مدیریتی، شورای عالی بحران در سه سطح تشکیل می‌شود و نیازهایی که در مواقع بحرانی در هر مرحله احصا شود، از طریق رئیس ستاد بحران شهر اصفهان که شخص شهردار یا جانشین وی که معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار است، ابلاغ می‌شود و تصمیم‌گیری در سطوح مختلف صورت می‌گیرد تا بنا بر شرایط برنامه‌ریزی انجام و بر اساس امکانات از سخت‌افزار مورد نیاز استفاده شود.
تمام این اقدامات و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در راستای حفظ تداوم عملکرد خدمات به شهروندان در رابطه با وظایفی است که برای شهرداری در قانون تعریف شده است، تلاش می‌کنیم در مواقع اضطرار این اقدامات مؤثر واقع شود و خللی در روند خدمت‌رسانی وارد نشود.
ایمنا: در حال حاضر وضعیت تجهیزات مدیریت بحران شهرداری اصفهان چگونه است؟
کیانی: هر سال تست آمادگی تجهیزات و جبران کسری تجهیزات در قالب عدد و رقم در حوزه بحران و پدافند در بودجه پیش‌بینی می‌شود و برای تأمین نیازهای اساسی سخت‌افزاری که بیشتر در مناطق پانزده‌گانه شهرداری و ناژوان است، تجهیزات تهیه و در ستادهای بحران این مناطق نگهداری می‌شود تا در مواقع بحران استفاده شود.
ایمنا: آیا مانورها تنها در فصل سرد سال اجرا می‌شود؟
کیانی: مانورها در غیر از فصل سرد سال نیز انجام می‌شود، از جمله رزمایش برق که ابتدای فصل گرما انجام می‌شود که در آن تست تجهیزات جایگزین برق انجام می‌شود تا بدانیم اگر برق در شرایط عادی قطع شود، آیا امکان ارائه خدمات‌رسانی به شهروندان وجود دارد یا خیر؟
در حال حاضر تمام مناطق، سازمان‌ها و ساختمان‌های مهم به ژنراتور تجهیز هستند و برق مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند تا شرایط پایدار فراهم شود، بنابراین نگرانی زیادی از این بابت وجود ندارد.
در رزمایش برق کاستی‌ها رفع شد و آمادگی لازم برای شرایط اضطرار در زمان قطع برق را داریم؛ تمام اقدامات به‌این دلیل اتفاق می‌افتد که در ارائه خدمات دچار مشکل نشویم، در واقع اقدامات پیش از وقوع اتفاقات انجام می‌شود تا در زمان وقوع حوادث بتوانیم به بهترین نحو عمل کنیم و شهروندان نیز از شرایط مدیریت بحران رضایت لازم را داشته باشند.
تعدادی مانور نیز تعریف می‌شود که ارتباطی با موارد طبیعی ندارد، از جمله مخاطرات قطع برق در مترو که همکارانم در شرکت متروی منطقه اصفهان آن پیش‌بینی را کرده‌اند تا در چنین مواقعی برق مترو قطع نشود یا اینکه امداد و نجات در شرایط اضطرار در خط مترو به چه صورت باید باشد.
«مدرسه آماده» یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزه پدافند غیرعامل است
در حوزه‌های اتوبوسرانی و سایبری نیز به همین صورت است، این موارد مربوط به فصل پاییز و زمستان نیست، بلکه هر لحظه می‌تواند اتفاق بیفتد؛ در حوزه شهرسازی تدابیری اندیشیده شده است تا شهروندان بتوانند بدون دغدغه خدمات را دریافت کنند.
در حوزه فرهنگی موارد مختلفی تدارک دیده شده که از جمله آن «مدرسه آماده» است که یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزه پدافند غیرعامل است و در جریان آن، دانش‌آموزان در مقطع متوسطه با نحوه مقابله با حوادثی که با آن روبه‌رو می‌شوند، بیشتر آشنا می‌شوند و پاسخ به شرایط اضطرار را در خود ایجاد می‌کنند.
همکارانم در حوزه فرهنگی مباحث مربوط به اورژانس را در قالب کلاس‌های کمک‌های اولیه در فرهنگسراهای مختلف برگزار کردند. در سایر حوزه‌ها از جمله اتوبوسرانی نیز اتوبوس جایگزین برای مواقع اضطرار در نظر گرفته می‌شود، همچنین در حوزه پایانه‌ها در اربعین سال جاری پیش‌بینی شد که ضمن ارائه خدمات به زائران، خللی در جابه‌جایی مسافران به سایر نقاط کشور ایجاد نشود.
ایمنا: آیا می‌توان بحران‌های شهری را با برنامه‌ریزی به‌طور کامل مدیریت کرد؟
کیانی: هنگام وقوع بحران‌های طبیعی تا اندازه‌ای می‌توانیم پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشیم، اما با توجه به تغییرات شرایط اقلیمی و شرایط جوی موجود، در بعضی مواقع شدت بارش‌ها در حال تغییر است؛ در مجموع شهرداری اصفهان با توجه به آمادگی خود، تاکنون در برابر شرایط جوی به‌خوبی عمل کرده است به‌طوری که حتی در بعضی موارد به استان‌های همجوار نیز تجهیزات و نیروهای امدادی اعزام کردیم.
ایمنا: چه برنامه‌ای برای روزهای باقی مانده تا پایان سال دارید؟
کیانی: با توجه به شرایط آب‌وهوایی در شش ماه دوم سال، شهرداری بر اساس وظایفی که دارد، باید ستادهای پانزده‌گانه را در برابر بحران‌های طبیعی و انسان‌ساخت تجهیز کند.
تمام ستادهای پانزده‌گانه مجهز هستند و تست تجهیزات را انجام دادند؛ نیروی انسانی آماده و کامل است و اکیپ‌های پاسخ به شرایط اضطراری در تمام مناطق پانزده‌گانه مشخص شده‌اند تا اگر در زمان بارش‌ها شاهد سیلاب‌های شهری بودیم، بتوانیم پاسخ خوبی بدهیم.
ایمنا: در بارندگی‌های سال گذشته بعضی نقاط شهر اصفهان دچار آب‌گرفتگی شد؛ برای رفع این نقاط در سال جاری چه اقداماتی انجام شده است؟
کیانی: اصفهان شهری است که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در فصل سرد سال درگیر سیلاب‌های شهری می‌شود، از این‌رو بیشتر برنامه‌ها از جمله تست تجهیزات و رزمایش آمادگی اکیپ‌های امدادرسانی، اوایل فصل پاییز انجام می‌شود.
سال گذشته در سطح شهر اصفهان شش نقطه آب‌گرفتگی داشتیم که از جمله آن‌ها می‌توان به اتوبان سپاهان‌شهر، اتوبان شهید اقارب‌پرست و میدان شهید قوچانی اشاره کرد که بیشتر حوادث ناشی از اقدامات سایر حوزه‌ها بوده است.
در بالادست سپاهان‌شهر سیلاب همیشه به سمت اتوبان ذوب‌آهن است، از این‌رو در این اتوبان تدابیر لازم اندیشیده شده بود، اما اقدامات عمرانی که در بالادست انجام می‌شود، موجب تغییر مسیر آب و حرکت به سمت سپاهان‌شهر می‌شود.
شرایط سیلابی جنوب شهر هنگام بارندگی به‌دلیل برهم زدن توپوگرافی منطقه است
در مجموع می‌توان گفت بیشتر اتفاقات به‌دلیل برهم زدن توپوگرافی منطقه است؛ در واقع در حوزه نظامی اگر تغییراتی در قسمت بالادست انجام نشود، هیچ‌گاه ریزش آبشاری آب را از اتوبان شهید همت نخواهیم داشت.
سال جاری کارگاه‌های آموزشی ویژه کارکنان ستادهای بحران مناطق پانزده‌گانه و ناژوان شهرداری اصفهان با تمرکز بر تمام مراحل بحران شامل پیش‌بینی و پیشگیری، مقابله و بازسازی با هدف افزایش تاب‌آوری در برابر مخاطرات برگزار شده است.
ایمنا: گزارشی از آخرین وضعیت ساختمان‌های ناایمن شهر اصفهان و الزامات این بخش برای کاهش آمار این ساختمان‌ها ارائه کنید.
کیانی: در رابطه با ساختمان‌های ناایمن باید گفت قانون به‌طور واضح در برنامه هفتم توسعه، آن را به‌عنوان وظیفه وزارت راه‌وشهرسازی دانسته است و شهرداری‌ها در این حوزه همکار هستند و وظیفه‌ای در برابر ساختمان‌های ناایمن ندارند.
البته در بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها بیان شده است که رفع خطر از ساختمان‌هایی که در گذرها و معابر عمومی برای شهروندان ایجاد خطر می‌کند و ارتباطی با ساختمان‌ها پیدا نمی‌کند، مربوط به شهرداری است.
در حوزه ساختمان‌های ناایمن، شهرداری همکار وزارت راه و شهرسازی است و باید اقدامات لازم برای شناسایی و ارزیابی ساختمان‌ها را انجام دهد و مالکان موظف به رفع خطر هستند؛ اگر این اقدامات انجام نشود، مقام قضائی ورود می‌کند و اقدامات لازم را در راستای حفظ امنیت روان و سلامت شهروندان انجام می‌دهد.
نظر شما