به گزارش خبرگزاری ایمنا، زهرا اهری در شصت‌وپنجمین نشست از سلسله نشست‌های وبیناری بازآفرینی شهری با موضوع «تاب‌آوری بافت‌های تاریخی؛ نمونه موردی اصفهان» که به همت محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، به‌عنوان رئیس دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه دو کشور برگزار شد، اظهار کرد: علاقه به شهر که خود یک علامتی از تاب‌آوری است در خاطرات عمیق جمعی ساکنان اصفهان آشکار است و در خاطرات و انواع نوشته‌هایی که در دوره‌های مختلف در درباره آن نوشته شده دیده می‌شود.
وی افزود: تداوم این کیفیت را هنوز می‌شود در بناها و فضاهای عمومی و تاریخی، آئین‌ها و مراسم یا فعالیت‌های آگاهانه مشاهده کرد که همه اینها موجب شده است بافت تاریخی اصفهان یک میراث زنده اصفهان باشد.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: یکی از وجوه مشترک شرایط حاضر وقتی که به موضوعی همچون تاب‌آوری نگاه می‌کنیم به دلیل گستردگی‌اش می‌شود از زوایای مختلف آن را بررسی کرد؛ به‌ویژه درباره با اصفهان همه می‌دانیم که در شرایط بحران‌های اقلیمی و زیست‌محیطی امروز که اصفهان هم سخت درگیر مسئله تاب‌آوری است، باید بابت این جهات هم بررسی شود.
اهری گفت: وقتی از اصطلاحی همچون تاب‌آوری رزیدانس صحبت می‌شود، این اصطلاح در لایه‌های مختلفی از دانش و با تعاریف مختلفی به‌کار رفته است.
وی با بیان اینکه در بسیاری از حوزه‌های دانش در علوم اجتماعی، در علوم اقتصادی، در حوزه اکولوژی در مطالعات شهری یا در مباحث معماری و بسیاری دیگر از حوزه‌های دانش اصطلاح تاب‌آوری با تعاریف مختلفی به کار رفته است، ادامه داد: تاب‌آوری اجتماع محلی هم همچون مفهوم تاب‌آوری شیوه‌های مختلفی تعریف شده و بنا بر آن نگاهی که وجود داشته و جوانب یا سطوح مختلفی از آن متمرکز شده است.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: تاب‌آوری یک جامعه منسجم محلی یا یک کامیونیتی تعبیری که فرنگی‌ها از آن استفاده می‌کنند تا ما برآیندی که شبکه‌ای از ظرفیت انطباق‌پذیر است، یعنی منابعی که مؤلفه‌های پویایی را در آن می‌توانند خودشان را با شرایط پس از حدود یک اختلال یا مصیبت منطبق کنند.
اهری با اشاره به نحوه تاب‌آوری گفت: این کار با استفاده از منابع جامعه محلی کالبدی، اقتصادی و ظرفیت‌ها و توانایی‌های یک جامعه در استفاده از منابع انجام می‌شود و احساس تعلق به جامعه محلی را افزایش می‌دهد.
وی افزود: جوامع محلی باید توانایی نقد و حل مسائل خود را داشته باشند و از انعطاف‌پذیری و خلاقیت برخوردار باشند؛ روابط غیررسمی و ریشه‌دار بین اعضای جامعه محلی بخشی از سرمایه اجتماعی است و این روابط به تقویت احساس تعلق به مکان و جامعه کمک می‌کنند.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اهمیت کارایی عمل جمعی و مشارکت شهروندان در امور اجتماعی تاکید کرد: حمایت عملی از جوامع محلی به‌منظور افزایش تاب‌آوری بسیار مهم است.
رودخانه‌های اصفهان به‌ویژه زاینده‌رود و پس‌کرانه‌های حاصلخیز نقش اساسی در شکل‌گیری اقتصاد شهر داشته است
اهری گفت: بنیان‌گذاری اصفهان با توجه به چهار عنصر آب، خاک، هوا و آتش به‌منظور ایجاد یک محیط تاب‌آور انجام شده است.
وی با اشاره به نقش بازارها، نهادهای اجتماعی و فرهنگی در توسعه و تاب‌آوری اصفهان ادامه داد: با مرور تاریخ اصفهان از دوران پیش از اسلام تا دوران خلافت عباسی، متوجه بحران‌ها و تحولات مختلفی که این شهر پشت سر گذاشته است، می‌شویم و اصفهان با بهره‌گیری از سرمایه اجتماعی و تطبیق با شرایط جدید توانسته است به شکوفایی اقتصادی و اجتماعی دست پیدا کند.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: تحولات اصفهان نشان می‌دهد که مفهوم تاب‌آوری به معنای بازگشت به شرایط طبیعی یا ایجاد شرایط تازه‌ای است که جامعه می‌تواند از بحران‌ها گذر کند و به حیات خود ادامه دهد.
اهری با اشاره دلایل تاب‌آوری شهر اصفهان گفت: رودخانه‌های اصفهان به‌ویژه زاینده‌رود و پس‌کرانه‌های حاصلخیز نقش اساسی در شکل‌گیری اقتصاد شهر داشته است، همچنین وجود دیوارهای مستحکم برای دفاع از شهر در برابر حملات و تلاش‌های متعدد برای بازسازی آن از طریق سیستم وقف، از عوامل مهم دیگر تاب‌آوری اصفهان به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به نقش مهم خانواده‌های قدرتمند محلی و جو فرهنگی شهر در حفظ ساختارهای اجتماعی و اداری اصفهان اضافه کرد: این سنت از دوران غازان‌خان آغاز شده و با نوشته‌های خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی در رساله «خیرات جاریه» به یک چارچوب نظری مستحکم تبدیل شده است.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: این بناهای عمومی شامل مقبره‌های افراد مقدس، مساجد، مدارس و دیگر تأسیسات خیریه بوده که نقش مهمی در کمک به فقرا و بازگرداندن حیات شهری در دوران بحرانی ایفا کرده است.
اهری با تاکید بر تأثیرات معماری و کیفیت نمادین این بناها در تقویت حس تعلق به جامعه محلی و تأثیر آن‌ها بر هویت شهری اصفهان اظهار داشت: در دوره‌های مختلف از جمله دوره صفویه، محله‌هایی در اطراف این بناها شکل گرفته است که نه‌تنها کارکردهای اجتماعی و فرهنگی داشته، بلکه کمک شایانی به تقویت ساختار شهری کرده است.
مطالعات جامعی برای بررسی نقش بازار اصفهان در شرایط کنونی لازم است
وی با اشاره به نقش مکان‌های مقدس در حفظ حیات شهری و تاب‌آوری اصفهان افزود: بناهایی همچون امام‌زاده اسماعیل و بقعه شهشهان نمونه‌های بارز این سنت‌های خیریه است که همواره در بازسازی و حفظ شهر ایفای نقش کرده‌اند.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: این شهر توانسته است در دوران مختلف بحران‌ها را پشت سر بگذارد و به یکی از شهرهای مهم ایران تبدیل شود.
بازخوانی تأثیرات سازه‌های تاریخی دوره قاجار بر شهر اصفهان
اهری با بررسی سازه‌ها و فضاهای شهری دوره قاجار گفت: در این دوران با وجود بحران‌های مختلف، تحولات مهمی در ساختارهای شهری صورت گرفته است.
وی ادامه داد: چهارسوق‌ها به‌عنوان گره‌های محلی و مرکز فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی در بازارهای اصفهان، تبدیل به محورهای اصلی زندگی شهری شدند.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: چهارسوق شیرازی‌ها، که در دوره صفوی به‌عنوان یک تقاطع مهم و سرپوشیده شکل گرفت، در دوره قاجار به یک محله مسکونی تبدیل شد؛ این محله‌ها در طی سال‌ها به مرکز تجمع گروه‌های مختلف اجتماعی تبدیل شدند.
اهری با اشاره به تغییرات میدان نقش جهان در دوره قاجار و دوره‌های بعدی گفت: این میدان اگرچه در بعضی دوره‌ها نقش اصلی خود را از دست داد، اما همچنان به‌عنوان فضایی مهم در اقتصاد و زندگی شهری باقی ماند.
وی با اشاره به نقش میدان کهنه و چهارباغ در ایجاد پیوندهای اجتماعی و اقتصادی در شهر اصفهان افزود: این سازه‌ها نه‌تنها فضایی برای رویدادهای شهری و تجاری بودند، بلکه در شکل‌گیری هویت محلی نیز نقش داشتند، همچنین این بناها نمونه‌هایی از میراث زنده شهری است که در حال حاضر تأثیرات اجتماعی و فرهنگی خود را حفظ کرده‌اند.
لزوم مطالعه جامع برای تاب‌آوری بازار و شهر اصفهان
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی درباره وضعیت بازار اصفهان و تأثیر آن بر تاب‌آوری شهر در دوره‌های مختلف تاریخی تاکید کرد: مطالعات جامعی برای بررسی نقش بازار اصفهان در شرایط کنونی لازم است.
اهری با اشاره به اهمیت بازار در ساختار اقتصادی و اجتماعی اصفهان، به ضرورت تحقیق و بررسی بیشتر درباره سهم بازار در مقابل سایر روش‌های جدید تجاری ناشی از مدرنیزاسیون تاکید کرد.
وی با تاکید بر لزوم پژوهش‌های دقیق و علمی برای تحلیل نقش بازار و سهم آن در اقتصاد شهر ادامه داد: برای برنامه‌ریزی آینده بازار اصفهان و تصمیم‌گیری‌های مرتبط، باید مطالعات به‌روزی انجام شود، زیرا بدون این تحقیقات، هر گونه برنامه‌ریزی می‌تواند غیرواقعی جلوه کند.
عضو هیئت اجرایی ایکوموس ایران و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به نگرانی‌های خود در مورد تهدیداتی همچون فرونشست زمین و آسیب‌های زیست‌محیطی خاطرنشان کرد: تاب‌آوری اصفهان نیازمند تصمیمات کلان و همکاری ملی است.
اهری با تاکید بر اهمیت مشارکت جامعه محلی در حفظ میراث و تاریخ شهر گفت: از شهرداری‌ها درخواست می‌شود پیش از هر گونه مداخله در بافت‌های تاریخی، شناخت دقیقی از شرایط و سازوکارهای آن‌ها داشته باشند.
نظر شما