به گزارش خبرگزاری ایمنا از کرمان، خیابان‌ها را یکی یکی پشت سر می‌گذارم و از میان گذرهایی که رنگ و لعاب چشم‌نوازی دارند، عبور می‌کنم و ساختمان‌هایی را نظاره‌گر می‌شوم که بلای فراموشی به جانشان افتاده است، بناهایی که اثری از کاهگل و بافت سنتی در آنها نیست و آنچه که معرف اصالت و هویت بوم و اقلیم منطقه باشد، به چشم نمی‌خورد.
علی رضوی، کارشناس ارشد معماری با ابراز نگرانی از رخدادهای نامطلوب در حوزه معماری و نماهای شهری جدید به خبرنگار ایمنا می‌گوید: متأسفانه مشاهده می‌شود در ساختمان‌ها و طراحی‌ها، معماران از متریال‌ها و مصالحی استفاده می‌کنند که سنخیتی با بافت بومی، محلی و بافت و اقلیم و حتی فرهنگ ایرانی ما ندارد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به بافت منطقه کویری استان کرمان، ضرورت دارد خانه‌هایی با نماهای کاهگلی و آجرنماها و سنگ‌های همگن با مناطق کویری بسازیم، در حالی که نماهای ساختمان‌ها عمدتاً با کامپوزیت و آلومینیوم یا سنگ‌های تزئینی و گرانیتی یا مصنوعی اجرا می‌شود و علاوه بر نداشتن ماندگاری، با وضعیت اقلیمی ما نیز هیچ تطابقی ندارد.
کارشناس ارشد معماری با تأکید بر ضرورت بررسی بافت اصلی و اقلیم هر منطقه و استفاده از نمای بومی و محلی بیان می‌کند: مشکل از دانشگاه‌ها شروع می‌شود که در بحث آموزش‌های معماری به مواد و مصالح بومی، محلی و ماندگار با محیط و اقلیم مناطق مختلف کمتر پرداخته‌اند.
شهرداری و نظام مهندسی پیشقدم شوند
وی با اشاره به اینکه نماهای اصیل و منطبق بر بافت و اقلیم و فرهنگ ایرانی و اسلامی به فراموشی سپرده شده است، می‌گوید: لازم است شهرداری‌ها و نظام مهندسی در این حوزه پیشقدم شوند و حداقل در فضاهای عمومی افراد را مجاب کنند تا از نماهای با بافت سنتی و آشنا به محیط و بافت منطقه استفاده کنند و برای اجرای مصالح و متریال‌های مغایر با زیست شهری و بومی محلی منطقه مجوز ندهند.
رضوی اضافه می‌کند: مصالح جدید قیمت بالایی نیز دارند و متأسفانه افراد به دلیل ناآگاهی و مشاهده فراوان آن در فضای رسانه و مجازی و جذابیت کاذب آن به سمت اجرای آن ترغیب می‌شوند، در حالی که فقط جاذبه کاذبی از نوع رنگ و سهولت اجرا دارند و پس از مدتی مجبور می‌شوند با صرف هزینه‌های مجدد برای تعویض یا ترمیم آن اقدام کنند.
وی برپایی همایش‌ها به منظور آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم را ضروری می‌داند و می‌گوید: در بحث معماری نیاز است که فضای تبلیغاتی ایجاد شود و حتی در ساخت و تولید آثار حوزه فیلم نیز معرفی معماری اصیل ایرانی موردتوجه قرار گیرد تا مردم به استفاده از آن مشتاق شوند.
ساختمان‌های دولتی گوی سبقت را از ساختمان‌های مسکونی گرفته‌اند
این دانش آموخته معماری با تأکید بر لزوم استفاده از مصالح و متریال بومی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه در حال حاضر عمدتاً ساختمان‌های دولتی و عمومی به سمت مصالح جدید می‌روند و در ساختمان‌های مسکونی کمتر از معماری ناآشنا با اصالت بومی و ایرانی استفاده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: نمونه مصداقی اجرای نمای ساختمان فاقد استحکام برای یکی از بانک‌ها بود که به علت استفاده از نوعی سنگ گرانیت که هیچ هم‌خوانی با اقلیم و آب و هوای کویری و گرم و خشک نداشت، پس از گذشت چند سال بر اثر اختلاف دمای زیاد شب و روز در مناطق کویری و انقباض و انبساط در اجزای ساختمان‌ها سنگ‌ها جدا و بر سر عابرین پرتاب شد.
رضوی با یادآوری عواقب استفاده از مصالح ناسازگار با اقلیم منطقه می‌گوید: باید شهرداری‌ها و نظام مهندسی در این قضیه بیشتر یاری کنند تا در استان کرمان که بیشتر بافت منطقه گرم و خشک و کویری است، فضاها و نماهای شهری به بافت سنتی برگردد که زیبایی خاصی دارد و گویای اصالت ماست.
هویت اصیل ایرانی به فراموشی سپرده شده است
بهشته بهشتی، استاد دانشگاه و کارشناس ارشد معماری نیز در این خصوص می‌گوید: متأسفانه جامعه معماری و بعضاً دانشگاهی توجهی به هویت اصلی ایرانی ندارد و افکار دستخوش تهاجم فرهنگی و فرهنگ غرب شده است.
وی اضافه می‌کند: دسترسی به فضای مجازی باعث دسترسی به معماری روز دنیا شده است، در حالی که نمی‌دانیم آنچه خوشمان آمده است، ارتباطی به ما ندارد، ما دوست داریم با معماری روز پیش برویم و به معماری مدرن علاقه داریم اما باید آنها را با هم تطبیق دهیم.
این هنرمند و کارشناس ارشد حوزه معماری ادامه می‌دهد: مطالعات سطحی در این حوزه موجب شده است که صرفاً مباحث را به طور عمیق بررسی نکنیم، همان طور که الان نمای سنگ و معماری کلاسیک مقبول واقع شده است و در دوره‌ای با وجود نبود بارندگی فراوان در منطقه، به اجرای سقف‌های شیروانی روی آورده بودیم.
دخالت‌های نابجا و بلایی که بر سر نماهای شهری می‌آید
وی با نگرانی از مرمت‌های غیرکارشناسی و غیراصولی، به یک نمونه از آن در خانه حاج‌آقاعلی به عنوان بزرگترین خانه خشتی جهان اشاره می‌کند و می‌گوید: همه این کارها بدون مطالعه رخ داده و نتیجه ناخوشایندی در بر داشته است، به طوری که در این بنای تاریخی، تمام روزنه‌ها را بسته‌اند و پستوها به سرویس بهداشتی تبدیل شده است.
بسیاری از بناهای تاریخی و سنتی به دلیل ساخت‌وسازهای جدید یا نادیده گرفتن ارزش‌های فرهنگی تخریب شده‌اند، این روند نه تنها هویت محلی را تهدید می‌کند، بلکه موجب کاهش جذابیت گردشگری و از بین رفتن تاریخ غنی منطقه می‌شود، حفظ و احیای معماری ایرانی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری جامعه محلی است
بهشتی اضافه می‌کند: اشکال کار آنجاست که متخصصان حوزه معماری می‌خواهند در حوزه عمران سرک بکشند و عمرانی‌ها علاقه دارند پایشان را در کفش معماری‌ها کنند، عمرانی‌ها ضمن ارائه نقشه، طراحی داخلی و معماری انجام می‌دهند و معماری‌ها به طراحی سازه اقدام می‌کنند.
وی تأکید می‌کند: هیچ وقت یک متخصص عمران نگاه معمارانه ندارد و نمی‌داند وقتی به خاطر کاهش هزینه‌ها برای استفاده از آجر برای نما، از کامپوزیت استفاده می‌کند، چه بلایی بر سر نمای شهری می‌آورد و برعکس معمار به دلیل نداشتن اطلاعات در مورد سازه، خانه‌های ضعیفی بنا می‌کند که در برابر زلزله استحکام ندارد.
این دانش‌آموخته حوزه معماری ایجاد تعامل را منوط به فعال شدن انجمن صنفی می‌داند و می‌گوید: باید سمینارها و کارگاه‌های آموزشی در بیان مزیت نمای ایرانی برگزار و برنامه‌های تشویقی برای عموم در نظر گرفته شود تا کسانی که از نمای اصولی استفاده می‌کنند، موردتوجه قرار گیرند.
وی با بیان اینکه شهرداری‌ها می‌توانند در این حوزه به طور جدی ورود و از اجرای نماهای غیرایرانی خودداری کنند، خاطرنشان می‌کند: شهرداری همانطور که در نقشه‌ها و دخل و تصرف‌های غیرکارشناسی اعمال نظر می‌کند، ۱۰۰ درصد برای نماها نیز می‌تواند قوانینی وضع کند که جلوی اجرای نماهای سلیقه‌ای را بگیرد.
نیازمند تهیه اسناد بالادستی هستیم
حمید خطیب، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری نیز با بیان اینکه در طرح تفصیلی شهرها الزام رعایت ضوابط نما منطبق بر معماری ایرانی و اسلامی آمده است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بین طرح‌های تفصیلی و ضوابط آن فاصله زیادی وجود دارد که نیازمند تهیه اسناد بالادستی برای پر کردن این خلأ است.
وی با تاکید بر لزوم همکاری شهرداری‌ها و نظام مهندسی برای تحقق این امر اضافه می‌کند: وجود قوانین و مقررات موجب می‌شود مشاوران و افراد خلاق به سمت معماری ایرانی و اسلامی سوق داده شوند و برای خیابان‌ها و کالبد شهری طرح پیشنهادی ارائه دهند.
این دانش‌آموخته برنامه ریزی شهری ادامه می‌دهد: در حال حاضر تمام تلاش ما بر این است با توجه به اقلیم شهرهای کویری استان، مالکان در هنگام ساخت درصد استفاده از مصالح سنگی را نسبت به مصالح بومی در طراحی و اجرای نماها کم کنند و به سمت نماهایی بروند که هم مقررات ملی مبحث ۱۹ رعایت شود و هم هویت معماری با توجه به اقلیم در نماها رخ بدهد اما هر بار با مخالفت‌هایی مواجه می‌شود که کار را سخت‌تر می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اجرای سنگ در نما نسبت به آجر راحت تر و سریع‌تر است، می‌گوید: متأسفانه بعضی از مهندسان این زحمت را به خود نمی‌دهند که در طراحی‌های خود از آجر استفاده کنند، در حالی که مهندسینی هم هستند که در پروژه‌های خود که چندین طبقه هم بوده، با نمای آجر کار کرده‌اند و مورد استقبال قرار گرفته است.
خطیب با تاکید بر لزوم همراهی و مشارکت دانشگاه‌ها برای برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های ملی، خواستار حمایت علمی برای تحقق این امر می‌شود و ادامه می‌دهد: حرکت‌های کوچکی برای ساماندهی نمای شهری آغاز شده است که امیدواریم با همراهی شهرداری‌ها و نظام مهندسی وضعیت کالبدی سیما و منظر شهری بهبود پیدا کند.
به گزارش ایمنا، حذف معماری ایرانی در کرمان، به دلایل مختلفی اتفاق افتاده است، توسعه شهری بی‌رویه، تغییرات اجتماعی و اقتصادی و توجه نکردن به حفظ میراث فرهنگی از جمله این عوامل مؤثر هستند، بسیاری از بناهای تاریخی و سنتی به دلیل ساخت‌وسازهای جدید یا نادیده گرفتن ارزش‌های فرهنگی تخریب شده‌اند، این روند نه تنها هویت محلی را تهدید می‌کند، بلکه موجب کاهش جذابیت گردشگری و از بین رفتن تاریخ غنی منطقه می‌شود، حفظ و احیای معماری ایرانی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری جامعه محلی است.
گزارش از بهناز شریفی، خبرنگار ایمنا در کرمان
نظر شما