به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران سرزمین شاعران پرآوازه زیادی است که در قرون مختلفی زندگی می‌کردند و شاهکارهای ادبی فراوانی خلق کرده‌اند؛ از آنجایی که حفظ نام و یاد این انسان‌های برجسته اهمیت زیادی دارد، بارگاه و مقبره‌هایی برای هرکدام وجود دارد که در بیشتر آنها، هنر معماری ایرانی اسلامی به خوبی هویداست؛ معماری خاص آرامگاه سعدی و حافظ در شیراز و همچنین مقبره فردوسی در توس، از مشهورترین آرامگاه‌های شاعران ایرانی است و در کنار آنها، مقبره‌های بی‌نظیر دیگری از شعرا وجود دارد که در ادامه به معرفی تعدادی از آنها می‌پردازیم.
مقبره باباطاهر عریان
آرامگاه باباطاهر یکی از مکان‌های مهم در شهر همدان واقع شده است؛ این آرامگاه به یاد حضرت باباطاهر، یکی از عارفان و صوفیان بزرگ ایران، ساخته شده است؛ باباطاهر در قرون‌وسطی در زمان حکومت عباسیان مشهور بوده و در منطقه همدان زندگی می‌کرد؛ آرامگاه باباطاهر در شمال شرقی شهر همدان، در کوهستانی به نام آلونی واقع شده است.
مزار باباطاهر دارای بناهایی از قرون گذشته است که باتوجه‌به تاریخچه طولانی این مکان، تغییرات و توسعه‌هایی را تجربه کرده است؛ آرامگاه دارای برجی بلند است که نمادی از این مکان مقدس است و در داخل بنا، یک حرم وجود دارد که قبر باباطاهر در آن قرار دارد.
آرامگاه باباطاهر بر روی قاعده‌ای هشت ضلعی قرار دارد و ارتفاع این قاعده از کف خیابان ۲۵ متر است؛ سقف این آرامگاه، کاشی کاری معرق بوده و ستون‌های هشت‌گانه، سنگ مزار و پله‌ها همگی از سنگ گرانیت ساخته شده‌اند؛ نمای ساختمان از سنگ سفید مرغوب ساخته شده است و کتیبه‌هایی از کاشی بر آن وجود دارد؛ در محوطه آرامگاه، ۲۴ دوبیتی از باباطاهر بر روی ۲۴ سنگ مرمر نوشته شده و نصب شده و باید اشاره کرد که معمار آرامگاه کنونی باباطاهر، مهندس فروغی بوده است.
آرامگاه صائب تبریزی
میرزا محمدعلی صائب تبریزی اصفهانی (زاده ۱۰۰۰ هجری قمری — درگذشتهٔ ۱۰۸۷ هجری قمری)، بزرگ‌ترین غزل‌سرای سده یازدهم هجری و نامدارترین شاعر زمان صفویه بود.
او در دربار صفوی به عنوان ملک الشعرایی رسید و به او شاه شاعر سبک هندی می‌گویند؛ او در جوانی به هندوستان و مکه مسافرت و حدود ۷ سال در هندوستان ماند و پس از بازگشت از هندوستان به دربار صفوی راه یافت.
درباره معماری مزار او باید گفت که استاد حسین معارفی اصفهانی، نقشه بنای مقبره صائب تبریزی را طراحی کرد و به تهران فرستاد؛ آن نقشه با نظر مهندس محسن فروغی فرزند ذکاء‌الملک تکمیل شد و پس از چهار سال ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۴۶ به پایان رسید.
برای ساخت مقبره صائب تبریزی، حدود هفتصد هزار تومان هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانی‌های علاقه‌مند اهدا کردند؛ لازم به ذکر است که آرامگاه این شاعر در محله لنبان و خیابان صائب شمالی اصفهان قرار دارد.
بنای آرامگاه صائب تبریزی متأثر از معماری دوران صفویه در اصفهان است و ایوانی زیبا به طول ۱۴/۲۰ متر و عرض ۶ و ارتفاع ٨ متر دارد و حدود ٢ متر از سطح باغ بلندتر ساخته شده است؛ همچنین بر روی سر ستون‌های ایوان زیبا، قوس‌های جناغی قرار گرفته اند و زیر سقف که ده پله سنگی دارد با طرح شطرنجی آینه کاری شده است.
جبهه شرقی و غربی ایوان مقبره صائب تبریزی دارای دو دهنه، یک ستون و دو قوس بوده و در برابر ایوان آرامگاه صائب تبریزی، حوض و آبنمای بزرگی قرار دارد که نظیر حوض عمارت چهل ستون است.
همچنین درختان سرسبز فراوانی در محوطه مقبره صائب تبریزی کاشته شده که سرزندگی و نشاط را به وجود آورده‌اند؛ امروزه یک سنگ مزار از جنس مرمر یکپارچۀ یزدی بر مزار آرامگاه صائب تبریزی این شاعر نامی قرار گرفته و این سنگ مرمر تازه، سنگ مزار پیشین را در دل خود نگه داشته است.
نیما یوشیج
علی اسفندیاری که با نام نیما یوشیج شناخته می‌شود، از خاندان سرشناس اسفندیاری و از شاعران معاصر ایرانی محسوب می‌شود؛ او با انتشار مجموعه شعری «افسانه» در سال ۱۳۰۱ شمسی توانست انقلابی در فضای شعر فارسی به وجود بیاورد و بدین صورت شعر نو یا شعر نیمایی را بنیان بگذارد و به همین خاطر است که از او به عنوان پدر شعر نو یاد می‌شود.
آرامگاه نیما یوشیج در دهکده یوش در محله یوش شهرستان نور استان مازندران، ایران قرار دارد؛ این آرامگاه در حیاط خانه نیما قرار گرفته است و در آنجا نیما یوشیج همراه با سیروس طاهباز دفن شده‌اند؛
اتاق‌های آنجا، دور تا دور خانه ساخته شده‌اند؛ از این‌رو سنگ مزار نیما و آن دو تَن دیگر، گویی در میان تالاری از اتاق دیده می‌شود و اکنون از آن اتاق‌ها موزه‌ای ساخته‌اند که برخی اشیا بازمانده از نیما در آنجا نگهداری می‌شود؛ همانند: قلم و عینک و چراغ و دیگر ابزار او؛ همچنین پنجره‌های آن نیز ارسی و چوبی است؛ به طور کلی مقبره نیما یوشیج با طراحی زیبا و متناسب با شخصیت او، جاذبه‌ای مهم برای طرف‌داران ادبیات و شعر فارسی است.
خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی، نام اصلی استاد شهاب‌الدین عمری بن احمد بن محمد بن عمر بن عبدالله بن فیروز خراسانی است؛ وی در قرن هفتم میلادی در شهر کرمان به دنیا آمد و در زمینه‌های فلسفه، ادبیات و عرفان فعالیت داشته است؛ آرامگاه خواجو در شیراز، مسقف نیست و در محیطی روباز قرار دارد. آرامگاه بر روی سکویی قرار گرفته است که ۱۰ پله با سطح زمین فاصله دارد؛ سنگ قبر خواجوی کرمانی در مرکز آرامگاه قرار دارد، دارای برآمدگی است و زیر محفظه‌ای شیشه‌ای قرار دارد؛ بر روی سنگ قبر آیه‌ی «کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام» نوشته شده است و طبق رسوم آن دوران که ۲ ستون سنگی در بالا و پایین قبور عرفا ساخته می‌شده، دو ستون کوتاه کنار سنگ قبر خواجو قرار دارد؛ همچنین در کنار سنگ قبر مجسمه‌ای سنگی از خواجوی کرمانی قرار گرفته است.
عطار نیشابوری
عطار نیشابوری، معروف به عطار مشهور از شاعران بزرگ و صوفیان مشهور در قرون‌وسطی است؛ او در سال ۵۲۱ هجری قمری (۱۱۲۷ میلادی) در نیشابور به دنیا آمد و در سال ۶۲۴ هجری قمری (۱۲۲۷ میلادی) درگذشت و آرامگاه عطار در نیشابور به‌عنوان یک مکان تاریخی و آرامگاه او شناخته شده است.
این مقبره در نزدیکی مقبره عمر خیام قرار دارد. این سازه به شکل هشت ضلعی با گنبد پیازی شکل کاشی کاری شده است؛ مقبره دارای ۴ ورودی است که ورودی اصلی آن شمالی است. این سازه با کاشی‌های رنگی و کنده کاری آراسته شده و برای تزئین آرامگاه کمال‌الملک از معرق فیانس استفاده شده است؛ نقوش ماهرانه موزائیک فیانس در سطوح منحنی بنا به کار رفته است و این طرح‌ها به سمت خط تقارن طاق‌ها کوچک و کوچک‌تر می‌شوند.
به گفته طراح، موزائیک فیانس یادآور معماری کاشان یعنی معماری زادگاه کمال‌الملک است و نما و تزئینات و کاشی‌کاری‌های آن با مقبره عطار نیشابوری که در کنار آن قرار دارد هماهنگی کاملی دارد که بازدیدکنندگان ممکن است در نگاه اول آنها را دو بخش از یک بنای واحد بدانند؛ سنگ قبر عطار فقط در وسط بقعه قرار دارد، سنگی سیاه است که اطلاعات او با رنگ طلا بر روی آن حک شده است.
خیام نیشابوری
آرامگاه خیام نیز در شهر نیشابور واقع شده است؛ خیام نیشابوری، شاعر، ریاضی‌دان، و فیلسوف مشهور ایرانی است که در قرون‌وسطی زندگی می‌کرد؛ وی در سال ۴۰۴ هجری قمری (۱۰۱۳ میلادی) در نیشابور به دنیا آمد و در سال ۴۹۲ هجری قمری (۱۰۹۹ میلادی) درگذشت.
این بنا ۱۰ پایه دارد، عدد ۱۰ اولین عدد دورقمی ریاضی و پایه‌ی اصلی اعداد است؛ از هر پایه دو تیغه مورب به صورت مارپیچ به سمت بالا می‌رود تا با یکدیگر تلاقی کنند، سقف بنا را بسازند و از سمت دیگر فرود آیند که خود یکی از اشکال پیچیده ریاضی است و این شکل هندسی و عدد ۱۰ هر دو سمبل دانش ریاضی خیام است.
بر خورد تیغه‌ها با یکدیگر، فضاهایی پر و خالی و به خصوص در بالا ستاره‌هایی درهم را به وجود می‌آورد که از لا به لای آنها آسمان آبی نیشابور پیدا است و به تدریج به طرف نوک گنبد، ستاره‌ها کوچک‌تر می‌شوند و درآخر یک ستاره پنج پر آنها را کامل می‌کند؛ این ستاره‌ها و نقش آسمان، اشاره به شخصیت منجم خیام دارند.
برخورد تیغه‌ها با هم، ده لوزی بزرگ می‌سازند که با کاشی کاری‌هایی به خط نستعلیق شکسته و به روش خطاطان بزرگی مثل میرعماد، به شکل انتزاعی و مدرن از رباعیات خیام پر شده‌اند؛ از آنجا که شکسته نستعلیق خطی کاملاً ایرانیست، ایرانی دوست بودن شاعر در بنا لحاظ شده است.
رباعیات را استاد جلال همایی انتخاب کرد و زیبا نویسی‌ها توسط مرتضی عبدالرسولی انجام شد؛ در تاریخ معماری ایران این اولین بار بود که خط شکسته نستعلیق در تزئینات یک بنا به کار می‌رفت؛ از داخل نیز همین لوزی‌ها پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزئین شدند و تماماً اشاره به شخصیت شاعر خیام دارند.
شهریار
سیّد محمّدحسین بهجت تبریزی (۱۱ دی ۱۲۸۵ – ۲۷ شهریور ۱۳۶۷) متخلص به شهریار، شاعر ایرانی بود که به زبان‌های فارسی و ترکی آذربایجانی شعر سروده است؛ شهریار در سرودن گونه‌های دگرسان شعر مانند قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی چیره‌دست بود اما بیشتر از دیگر گونه‌ها در غزل شهره بود و از جمله غزل‌های معروف او می‌توان به «علی ای همای رحمت» و «خان ننه» و «حیدر بابایه سلام» «آمدی جانم به قربانت» اشاره کرد؛ شهریار نسبت به علی بن ابی‌طالب (ع) ارادتی ویژه داشت و همچنین شیفتگی بسیاری نسبت به حافظ و فردوسی داشته است.
مقبره الشعرا در تبریز، آرامگاه شاعران، عارفان، ادیبان و فاضلان و مشاهیر دوره‌های مختلف ایران از اسدی طوسی تا شهریار است؛ متأسفانه، معماری مقبره الشعرا طی قرن‌ها و به دست طبیعت دچار آسیب‌های مخربی می‌شود و به همین دلیل، در سال ۱۹۷۱ میلادی (شهریور ۱۳۵۰ هجری شمسی)، روزنامه‌های داخلی کیهان، اطلاعات، مجله یغما و انجمن آثار تاریخی، برای انتخاب بهترین معماری برای آرامگاه شاعران و انسان‌های عظیم، مسابقه‌ای ترتیب می‌دهد تا از بین طرح‌های داده‌شده، طرح یکی از آنها برای ساخت یادبود مقبره الشعرا استفاده شود.
آقای غلامرضا فرزان‌مهر طرح خودش را در این مسابقه ارائه کرد و در نهایت، برنده هم شد. پیاده‌سازی این معماری با ارتفاع ۳۰ متری از سال ۱۳۵۱ شروع شد و در ده سال بعد، یعنی تا سال ۱۳۶۱ ادامه و به پایان رسید.
این بنا در دو طبقه ساخته شده است و دارای یک فضای مرکزی با گنبدی بزرگ است. در اطراف فضای مرکزی، تعدادی اتاق و راهرو قرار دارد که در آنها قبور شاعران و عارفان قرار گرفته است. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت مقبره الشعرا، آجر، سنگ و گچ است؛ نمای بیرونی بنا با آجرهای قرمز رنگ تزئین شده است و در قسمت بالای گنبد، یک کتیبه سنگی با خط نستعلیق قرار دارد که بر روی آن نام شاعران و عارفان دفن شده در مقبره نوشته شده است؛ لازم به ذکر است شاعرانی چون خاقانی، ظهیرالدین نیشابوری، قطران تبریزی، اسدی طوسی، ظهیر فاریابی، سلمان ساوجی، مجیرالدین بیلقانی، ملأ محمدباقر سبزواری، میرزا طاهر تبریزی، ثقه‌الاسلام تبریزی، میرزا محمدعلی صائب تبریزی و غیره. اینها فقط تعدادی از مشاهیر مدفون در مقبره الشعرای تبریز هستند؛ در این مکان مقدس، شاعران و ادیبان بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخ ایران آرام گرفته‌اند و مقبره الشعرای تبریز به‌مثابه گنجینه‌ای گران‌بها از فرهنگ و ادب ایران به شمار می‌رود.
نظر شما