به گزارش خبرگزاری ایمنا، محمد حسین نصراصفهانی یک نام برجسته در عرصه علم و پژوهش‌های پزشکی، با تجارب و دستاوردهای چشمگیر، یکی از چهره‌های سرشناس در حوزه جنین‌شناسی و بیوتکنولوژی است.
وی با دریافت مدرک دکترای جنین‌شناسی بالینی از دانشگاه معتبر کمبریج لندن، به یکی از متخصصان پیشرو در این حوزه تبدیل شده است و به عنوان بنیان‌گذار و رئیس مرکز باروری و ناباروری اصفهان، نقشی کلیدی در ارتقا و توسعه فناوری‌های نوین باروری در ایران ایفا کرده و همچنان به عنوان عضو هیئت مدیره این مرکز، در ارائه خدمات پیشرفته و بهبود مستمر آن نقش‌آفرینی می‌کند.
نصراصفهانی علاوه بر فعالیت‌های علمی در مرکز باروری و ناباروری اصفهان، به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، به تربیت نسل جدیدی از پژوهشگران و متخصصان حوزه پزشکی مشغول است.
وی همچنین بنیان‌گذار و رئیس پژوهشکده زیست‌فناوری رویان اصفهان بوده و در این مرکز، پروژه‌های پیشرفته‌ای در زمینه شبیه‌سازی حیوانی، سلول‌های بنیادی و ژنتیک را هدایت می‌کند، سابقه کار نصراصفهانی به عنوان یکی از جنین‌شناسان مرکز Bourn and Hallam انگلستان و تولد اولین نوزاد حاصل از IVF در این مرکز، نشان‌دهنده تخصص و تجربه بالای او در سطح بین‌المللی است.
وی همچنین بنیان‌گذار و رئیس پژوهشکده زیست‌فناوری رویان اصفهان بوده و در این مرکز، پروژه‌های پیشرفته‌ای در زمینه شبیه‌سازی حیوانی، سلول‌های بنیادی و ژنتیک را هدایت می‌کند، این مراکز تحقیقاتی یکی معتبرترین پژوهشکده در ایران و منطقه است که در زمینه‌های سلول‌های بنیادی، زیست‌فناوری و ژنتیک فعالیت می‌کند. نصر اصفهانی با مدیرت خود پژوهشکده رویان را به نقطه‌ای رساند که امروز، نه‌تنها در ایران بلکه در سطح جهانی به عنوان یکی از مراکز برجسته در حوزه زیست‌فناوری شناخته می‌شود، در همین راستا به گفت‌وگو با این پیشگام برجسته در علم و فناوری‌های پزشکی نشستیم.
ایمنا: نام پژوهشکده رویان با دستاوردهای نوین علمی همراه شده است. چه اقدامات جدیدی در این مرکز انجام شده است؟
نصر: پژوهشکده رویان در اصفهان حدوداً ۲۰ سال پیش توسط مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی و بنده تأسیس شد. یکی از پروژه‌های برجسته آن، تولید حیوانات شبیه‌سازی بود که برای اولین بار در خاورمیانه اتفاق افتاد. به دنبال آن، تولید حیوانات تراریخت که از شیر آنها برای تولید دارو استفاده شد و همچنین شبیه‌سازی بین‌گونه‌ای که ما توانستیم گونه‌ای وحشی مانند قوچ را در دل گوسفند اهلی به دنیا بیاوریم، از دستاوردهای مهم ما بود.
در حوزه سلول‌های بنیادی، مثلاً بنیاد سلول‌های بنیادی پالپ دندان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی، برای اولین بار در ایران پایه‌گذاری شد. تمامی این فرآیندها را در شهر عزیز اصفهان با همکاری جوانان راه‌اندازی کردیم. برخی تصور می‌کنند که باید هر روز در رسانه‌ها اخبار کارهای شگفت‌انگیز منتشر شود، اما این یک تفکر اشتباه است. ما در برخی زمینه‌ها تحقیق می‌کنیم که به موفقیت‌های خاصی منجر می‌شود، به‌ویژه در درمان بیماری‌های ناباروری و استفاده از سلول‌های بنیادی.
ما اولین بار در دنیا و یا در ایران روش‌هایی مثل انتخاب بهترین اسپرم برای روش میکرواینجکشن (ICSI) را ارائه کردیم. در این روند، به جای انتخاب اسپرم بر اساس شکل و حرکت، ما اسپرم‌ها را بر اساس بار الکتریکی جدا کردیم و با روشی به نام «زدا»، اسپرم‌های باکیفیت‌تری را انتخاب کردیم که احتمال لقاح و بارداری را افزایش داد.
روش «هاست» که مخفف هایپوزماتیک سوولینگ تست است، در کلینیک ما برای اولین بار استفاده شد. این روش به ما کمک می‌کند تا اسپرم‌های سالم‌تر را شناسایی کنیم و آنها را برای تزریق انتخاب کنیم.
ایمنا: آیا این تحقیقات بیشتر در زمینه ناباروری مردان انجام شده است؟
نصر: ناباروری به دو دسته تقسیم می‌شود: ناباروری مردان و زنان. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ناباروری‌ها به علت مشکلات زنان است، مثل اختلالات تخمک‌گذاری یا مشکلات رحم ۳۰ تا ۴۰ درصد دیگر نیز به علت مشکلات مردان است، مثل تعداد کم اسپرم یا حرکت نامناسب آن ۲۰ درصد باقیمانده هم مربوط به مشکلات مشترک است؛ از آنجا که تحقیقات ما بیشتر در زمینه ناباروری مردان بوده، توانسته‌ایم در این زمینه کمک بیشتری کنیم.
ایمنا: در این پنج سال گذشته چه تحقیقات جدیدی را آغاز کرده‌اید؟
نصر: در این پنج سال گذشته، تمرکز بیشتری روی تغذیه صحیح برای افزایش شانس بارداری و تولد فرزند سالم داشته‌ایم، مثل اینکه وقتی می‌خواهید ماشین بخرید، به نظرات افراد مختلف گوش می‌دهید تا بهترین انتخاب را داشته باشید. ما هم در این زمینه تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌ایم تا به مردم کمک کنیم بهترین انتخاب‌ها را برای زندگی خود داشته باشند.
ایمنا: به نظر می‌رسد که تأثیرات تحقیقات شما به‌ویژه در زمینه بهبود سلامت و کیفیت اسپرم چشمگیر بوده است. می‌توانید در این زمینه توضیحات بیشتری بدهید؟
نصر: کیفیت اسپرم‌ها می‌تواند بر اساس قابلیت چسبندگی به سطوح پوشیده‌شده با ماده‌ای به نام هیالورونیک اسید، مورد ارزیابی قرار گیرد. این ارزیابی به ما اجازه می‌دهد اسپرم‌های باکیفیت‌تر را انتخاب کنیم، این روش به‌طور مستقیم باعث افزایش شانس لقاح و بارداری شده و در نهایت، به زوج‌هایی که مشکلات ناباروری دارند، کمک شایانی کرده است.
یکی دیگر از روش‌هایی که برای اولین بار در کشور اجرا کردیم، روش «هاست» است. در این روش، اسپرم‌ها را در محیطی با غلظت خاصی از نمک قرار می‌دهیم که باعث می‌شود اسپرم‌های با ساختار بهتر و سالم‌تر، انتخاب شوند. ما توانستیم از طریق این روش، به نتایج شگفت‌انگیزی رسیدیم.
ایمنا: در درمان ناباروری، به نظر می‌رسد که تحقیقات شما بیشتر بر روی ناباروری مردان متمرکز بوده است. آیا برای مشکلات ناباروری زنان هم برنامه‌ای دارید؟
نصر: ناباروری زنان هم یکی از مسائل مهمی است که به آن توجه داریم، مشکلات ناباروری زنان معمولاً به تخمدان‌ها، تخمک‌گذاری و یا رحم مربوط می‌شود. در پژوهشکده رویان، ما گروهی را برای تحقیق در زمینه مشکلات تخمدان و ناباروری زنان تشکیل داده‌ایم، این تحقیقات در حال حاضر روی تنبلی تخمدان متمرکز است، تحقیقات ما به‌ویژه در پنج سال اخیر، روی تغذیه و سبک زندگی صحیح برای افزایش شانس بارداری و سلامت فرزند متمرکز بوده است.
ایمنا: آیا آماری از تأثیرات این تحقیقات در دست دارید؟
نصر: در سال ۱۹۷۳، میانگین تولید اسپرم در هر انزال حدود ۱۱۰ میلیون بود، اما امروزه این عدد به حدود ۴۰ میلیون کاهش یافته است و این کاهش چشمگیر، به دلیل تغذیه ناسالم، استرس، و عوامل محیطی است. تحقیقات ما در پنج سال اخیر، به سمت تغذیه صحیح و افزایش شانس بارداری سالم متمرکز شده است تا این روند کاهشی متوقف شود. همان‌طور که مردم برای خرید یک خودرو، دقت زیادی به خرج می‌دهند، ما هم در تحقیقات خود به دنبال راه‌حل‌هایی هستیم که به مردم کمک کند تا برای زندگی و سلامت نسل‌های آینده، بهترین تصمیم‌ها را بگیرند.
ایمنا: ما اغلب در زندگی به این فکر نمی‌کنیم که چه باید بخوریم یا چه نوع تغذیه‌ای برایمان مناسب است. شما اشاره کردید که روی سلامت تولید مثل تمرکز کرده‌اید. آیا می‌توانید در این مورد بیشتر توضیح دهید؟
نصر: من باقی عمر خود را به سلامت تولید مثل اختصاص داده‌ام و نام این حوزه را ریپروداکتیوس گذاشته‌ام، هدفم این است که به مردم بگویم چه بخورند و چه نخورند؛ امروزه افراد بلافاصله بعد از هر بیماری به داروخانه می‌روند و انواع ویتامین‌ها را خریداری و مصرف می‌کنند.
بعضی‌ها که از نظر مالی توانایی دارند، اگر به خانه‌شان بروید، خواهید دید که در یخچال‌شان هفت تا ده نوع مکمل چیده شده است، مصرف بیش از حد مکمل‌ها به همان اندازه مضر است که کمبود ویتامین‌ها می‌تواند مضر باشد؛ من همیشه می‌گویم که مصرف بیش از حد ویتامین‌ها همان‌قدر برای بدن ضرر دارد که کمبود آنها می‌تواند آسیب‌رسان باشد.
ایمنا: آیا این درمان‌هایی که ذکر کردید، عوارضی نیز دارند؟
نصر: درمان‌ها می‌توانند عوارضی داشته باشند اما درمان نازایی به اندازه تصادف رانندگی خطرناک نیست که این نکته بسیار جالب توجه است.
ایمنا: در مورد انتخاب ویژگی‌های بچه‌ها، گفته می‌شود که در برخی کشورهای خارجی، والدین قادرند ویژگی‌هایی مانند رنگ چشم یا قد کودک را انتخاب کنند. آیا چنین چیزی حقیقت دارد؟
نصر: این موضوع حقیقت دارد، با توجه به پروژه‌های ژنومی که در حال حاضر وجود دارد، هر فرد می‌تواند با تحلیل کدهای ژنتیکی خود، به اطلاعاتی درباره استعدادهای ژنتیکی خود دست یابد. برای مثال، فوتبالیست‌ها می‌توانند بر اساس کدهای ژنتیکی خود انتخاب شوند.
ایمنا: شما در تحقیقات خود از هوش مصنوعی استفاده کرده‌اید، می‌توانید توضیح دهید که چگونه این فناوری به شما کمک کرده است؟
نصر: ما از هوش مصنوعی در پروژه‌های مختلف استفاده کرده‌ایم. یکی از این پروژه‌ها، بیوانفورماتیک است که نوعی هوش مصنوعی محسوب می‌شود، با استفاده از هوش مصنوعی، می‌توانیم حدود ۳۰ هزار ژن را تحلیل کنیم و تفاوت‌ها را شبیه‌سازی کنیم. این تحلیل‌ها به ما کمک می‌کنند تا متوجه شویم که چه ژن‌هایی در بیماری‌هایی مانند تنبلی تخمدان تغییر کرده‌اند و چه مسیری را می‌توانیم برای درمان آنها انتخاب کنیم.
ایمنا: در مورد سلول‌های بنیادی پرتوان نیز توضیح دهید. چگونه این سلول‌ها به توسعه علم پزشکی کمک می‌کنند؟
نصر: سلول‌های بنیادی پرتوان می‌توانند به ما کمک کنند تا در مراحل اولیه لقاح، سلول‌های مشابه را تولید کنیم. برای مثال، اگر دو سلول را از هم جدا کنیم و هر کدام را به یک جنین تبدیل کنیم، می‌توانیم چندین جنین مشابه تولید کنیم. این روش در دام‌پزشکی به کار رفته و موفقیت‌آمیز بوده است. این تکنیک هنوز نادر و پیچیده است، اما در حال حاضر پژوهش‌ها نشان می‌دهند که در آینده ممکن است تأثیرات گسترده‌تری داشته باشد.
ایمنا: می‌توانید مثالی از این پروژه‌ها بزنید و توضیح دهید که چگونه می‌تواند به بهبود سلامت انسان‌ها کمک کند؟
یکی از پروژه‌های ما به بررسی ژن‌های مرتبط با بیماری‌های متابولیک اختصاص دارد. با تحلیل دقیق ژنوم بیماران و مقایسه آن با داده‌های ژنتیکی افراد سالم، ما قادر به شناسایی تغییرات ژنتیکی خاصی هستیم که می‌تواند به شناسایی زودهنگام این بیماری‌ها و پیشگیری از آنها کمک کند. این پروژه نه تنها به بهبود درمان‌های موجود کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه درمان‌های جدید و شخصی‌سازی شده نیز منجر شود.
ایمنا: توضیحات شما درباره سلول‌های بنیادی و کاربردهای آنها بسیار جالب بود. می‌خواهم بدانم که چگونه این سلول‌های بنیادی به مراحل مختلف تحول می‌یابند و چه تفاوت‌هایی با سلول‌های بنیادی بالغ دارند؟
نصر: سلول‌های بنیادی در مراحل اولیه لقاح به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سلول‌های بنیادی جنینی و سلول‌های بنیادی بالغ. سلول‌های بنیادی جنینی قادر به تبدیل شدن به تمامی انواع سلول‌های بدن هستند، یعنی می‌توانند به ۲۱۳ نوع سلول مختلف تبدیل شوند. این توانایی در سلول‌های بنیادی بالغ کمتر است و معمولاً فقط به ۲۰ نوع سلول تبدیل می‌شوند. به همین دلیل، سلول‌های بنیادی جنینی در درمان‌های بالقوه بسیار مؤثرتر هستند.
ایمنا: چگونه سلول‌های بنیادی در درمان ناباروری به کار می‌روند و آیا در حال حاضر از این تکنولوژی استفاده شده است؟
نصر: فعلاً سلول‌های بنیادی به طور مستقیم در درمان ناباروری استفاده نمی‌شوند، اما در برخی مراکز مانند مجموعه‌های پویش و رویش، از تکنیک‌هایی مانند تزریق PRP به تخمدان‌ها و استفاده از فاکتورهای رشد برای بهبود عملکرد تخمدان‌ها بهره‌برداری می‌شود. همچنین، تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در مدل‌های حیوانی انجام شده است، ولی هنوز به درمان‌های عملی و مؤثر در انسان نرسیده‌ایم.
نظر شما