اجزای شیر پروانه‌ای و علائم خرابی آن

شیر پروانه‌ای در تمامی خطوط پایپینگ نصب هستند. در صنایع ساختمانی و تولید سرمایش و آب گرم واحدهای مسکونی، در صنایع مواد غذایی مانند تولید مواد لبنی و شربت تا صنایع بسیار حساس مانند صنایع نظامی و صنایع نفت و گاز و پتروشیمی استفاده از شیر پروانه‌ای بسیار پرکاربرد است. این نوع از شیرآلات صنعتی به دلیل هزینه پایین و استفاده راحت از آن‌ها در خط لوله بسیار محبوب هستند. باز و بسته شدن سریع باترفلای ولوها از مزایای بسیار مهم دیگر این نوع از شیرآلات می‌باشد. همچنین سبک بودن شیرآلات پروانه‌ای باعث شده وزن کلی خطوط پایپینگ به دلیل نصب این مدل از شیرآلات صنعتی کاهش یابد.

تمامی شیرآلات صنعتی دارای اسامی مختلفی هستند به طور مثال شیر پروانه‌ای دارای نام عمومی باترفلای ولو نیز می‌باشد که معادل کلمه لاتین Butterfly valve است.

شیرآلات صنعتی با توجه به متریال‌های مختلفی که برای ساخت و تولید آن‌ها استفاده می‌شود می‌توانند انواع و اقسام مختلفی داشته باشند که هر کدام از این متریال‌ها برای صنایع خاصی پرکاربرد می‌باشد. به طور مثال استفاده از شیرآلات پروانه‌ای استنلس استیل به صورت کلمپی یا ویفری در صنایع غذایی بسیار پر مصرف می‌باشد. استفاده از استنلس استیل در گریدهای ۳۰۴ و ۳۱۶ برای شیرآلات پروانه‌ای صنایع غذایی عمومیت دارد.

اجزای شیر پروانه ای

شیرآلات پروانه‌ای دارای اجزای مختلفی هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

بدنه:

بدنه شیرآلات پروانه‌ای اسکلت اصلی این تیپ از شیرها را تشکیل می‌دهد و سایر اجزای دیگر بر روی این قسمت از شیرآلات تعبیه می‌شوند. بدنه شیرآلات پروانه‌ای می‌توانند به صورت فلزی، پلاستیکی و یا چدنی تولید شوند. هر کدام از این تیپ شیرهای پروانه‌ای در صنایع و برای سیال‌های مختلفی کاربرد دارند. به طور مثال استفاده از شیر پروانه‌ای پلاستیکی UPVC جهت استفاده در صنایع دارویی به هیچ عنوان توجیه ندارد.

دیسک:

مکانیزم باز و بسته شدن شیرآلات پروانه‌ای بر اساس چرخش دیسک در وسط خط لوله می‌باشد. از این رو مهم‌ترین قسمت در شیرآلات پروانه‌ای همان دیسک می‌باشد. دیسک شیرآلات پروانه‌ای یا DISC در واقع به شکل یک دایره ساخته می‌شود که لبه‌های آن بر روی لاستیک‌های آب بند شیرآلات قرار می‌گیرند. دیسک شیرهای پروانه‌ای در برندهای مختلف به شکل و ظاهرهای مختلف ساخته می‌شود.

دیسک شیرهای پروانه‌ای عمدتاً به صورت ریختگی ساخته می‌شوند. در صنایع غذایی و صنایع دارویی دیسک شیرآلات پروانه‌ای دارای ضخامت کمتری نسبت به دیسک شیرآلات پروانه‌ای صنایع تأسیساتی هستند. این مهم به منظور سبک‌تر شدن شیر و تمیز کردن راحت‌تر این نوع از شیرآلات است. در صنایع تأسیساتی استفاده از شیرآلات پروانه‌ای دیسک کرومی نیز بسیار مقرون به صرفه هست. این نوع از شیرآلات پروانه‌ای سازگاری بالایی با آب آشامیدنی، آب گرم و آب ورودی چیلرها دارند از این رو گزینه مناسبی برای انتقال آب در خطوط پایپینگ سیستم‌های سرمایش و گرمایش واحدهای مسکونی می‌باشند.

لاستیک و شفت:

علاوه بر بدنه و دیسک، شیرآلات پروانه‌ای دارای اجزای دیگری نیز هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به لاستیک شیر پروانه‌ای، شفت شیر پروانه‌ای، دسته شیر، آب بندهای پلاستیکی بالای شیر و... اشاره کرد. لاستیک شیرهای پروانه‌ای از اجزای مهم آن‌ها می‌باشد که در صورت خرابی این مدل از شیرآلات صنعتی قابل تعویض هستند. لاستیک شیرآلات پروانه‌ای نیز در صنایع مختلف و با توجه به شرایط سیال متغیر است. به طور مثال استفاده از لاستیک‌های EPDM در شیرآلات پروانه‌ای در تأسیسات ساختمانی بسیار پرکاربرد می‌باشد. لاستیک‌های مختلف دما و فشارهای قابل تحمل متفاوتی دارند که باید به دقت قبل از خرید شیر پروانه‌ای انتخاب شوند.

عوامل خرابی شیرآلات پروانه‌ای

از مهم‌ترین علل خراب شدن شیرآلات باترفلای ولو می‌توان به خراب شدن یا خورده شدن دیسک آن‌ها اشاره کرد. دیسک شیرآلات پروانه‌ای در صورتیکه خرابی محدودی داشته باشند قادر به تعمیر هستند اما در صورت خرابی ویرانگر، باید آن‌ها را با یک دیسک جدید تعویض کرد. از دیگر علل خرابی و خارج شدن شیرآلات پروانه‌ای از مدار می‌توان به خرابی لاستیک آن‌ها اشاره کرد. لاستیک شیرآلات پروانه‌ای بسیار حساس هستند و در صورتیکه دچار پارگی شوند عملکرد اصلی این مدل از شیرآلات مختل می‌شود.

هم اکنون در کشور عزیزمان ایران بسیاری از مدل‌های شیرآلات پروانه‌ای در حال ساخت هستند. این نوع از شیرهای پروانه‌ای عمدتاً برای فشارهای پایین نهایت تا ۲۵ بار قابل استفاده می‌باشند. این شیرهای پروانه‌ای در فشارهای ۶ بار، ۱۰ بار، ۱۶ بار و ۲۵ بار تولید می‌شوند. دیسک شیرآلات پروانه‌ای ساخته شده در کشور نیز عموماً به صورت کروم و یا استنلس استیل ۳۰۴ و ۳۱۶ می‌باشند.

نتیجه‌گیری

در مجموع می‌توان ادعا کرد از شیرهای پروانه‌ای در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. از آب آشامیدنی منازل تا انتقال نفت در سکوهای نفتی و همچنین انتقال سیال‌های لبنی مانند شیر خام و... توسط این نوع از شیرآلات صنعتی مقدور است. شیرهای پروانه‌ای دارای هزینه پایین‌تری نسبت به سایر شیرآلات می‌باشند و همچنین تعمیر و نگه داری این نوع از شیرآلات بسیار آسان می‌باشد. اپراتوری که در خطوط پایپینگ با این نوع از شیرآلات فعالیت دارد تنها با چرخش یک دسته و به راحتی مسیر سیال عبوری از لوله را باز کرده یا می‌بندد.