به گزارش خبرگزاری ایمنا، اثرات تغییر اقلیم بر محیط زیست و جامعه پیچیده و فراگیر است و اصلی‌ترین و بارزترین پیامد آن در سراسر جهان افزایش درجه حرارت و تغییر الگوهای بارش است که باعث گسترش بیابان‌زایی و خشکسالی‌های پی‌درپی شده است، خشکسالی بخش جدایی‌ناپذیر تغییرات اقلیمی است و از ویژگی‌های اصلی آب و هوایی ایران محسوب می‌شود، درنتیجه تغییرات اقلیمی روی آن محسوس‌تر است.
از ابتدای قرن بیست‌ویکم دمای متوسط زمین ۰.۸ درجه افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در صد سال آینده زمین بین ۱ تا ۶.۵ درجه نیز گرم‌تر شود، طبق گزارش ناسا ۹۷ درصد از دانشمندان علم هواشناسی بر این موضوع توافق دارند که گرم شدن کره زمین یک پدیده‌ی طبیعی نیست بلکه بر اثر فعالیت‌های انسان به وجود آمده است.
از سال‌های پایانی سده ۱۹ میلادی دانشمندان حرارت متوسط زمین را ثبت کرده و تغییرات آن را بررسی می‌کنند، بسیاری از سازمان‌های علمی پیشرو از ادامه این وضع و صدمات جبران نشدنی آن بر زمین ابراز نگرانی کرده‌اند، در سال ۲۰۱۳ هیئت بین‌المللی تغییرات آب‌وهوایی (IPCC) گزارش داده است که تغییرات آب‌وهوایی بیشتر از گذشته به فعالیت‌های انسان وابسته شده است.
دانشمندان معتقدند که افزایش دمای بیش از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد، خطر تغییرات برگشت‌ناپذیر آب و هوا را به شدت افزایش می‌دهد. وقوع خطر نابودی یخ‌های تابستانی قطب شمال بالا می‌رود و اگر روند افزایش دما به همین صورت ادامه یابد، در پایان قرن به سه درجه سانتی‌گراد یعنی دو برابر میزان فعلی می‌رسد که موجب بروز سیلاب‌ها و آتش‌سوزی‌های گسترده خواهد شد، بنابراین شاید بتوان گفت دمای جهان به‌دلیل فعالیت‌های انسانی در حال افزایش است و اگر کنترل نشود، نتایج فاجعه‌بار آن همچون تشدید خشکسالی، افزایش بیشتر سطح آب دریاها و انقراض دسته‌جمعی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، حیات بر روی زمین را به یک افسانه تبدیل می‌کند.
در این میان بر کسی پوشیده نیست که تنوع زیستی نمایانگر تار و پود زندگی است، این تنوع نه تنها از تعداد گونه‌ها تشکیل شده، بلکه شامل انواع شکل‌های حیات، ژن‌های آنها، جوامع و بوم‌سازگان‌هایی (اکوسیستم) هایی است که بخشی از آن هستند و پیامدهای تغییر اقلیم برای تنوع زیستی به‌طور بالقوه عمیق است.
با این حال، تنوع زیستی زیربنای خدمات بوم‌سازگانی است که جوامع بشری در نهایت به آن وابسته هستند و بدون بوم‌سازگان که به‌خوبی کار می‌کنند، ما انسان‌ها، به عنوان یک گونه زیستی، نمی‌توانستیم وجود داشته باشیم، زیرا از هزاران سال پیش تاکنون که بشر از چهارپایان برای حمل‌ونقل و از دام‌ها به‌عنوان خوراک و تهیه پوشاک استفاده کرده میلیون‌ها فراورده دارویی، بهداشتی، آرایشی و درمانی از ذخایر تنوع زیستی به دست آورده است، لذا جلوگیری از انقراض هر موجود زنده یک وظیفه در حوزه اخلاق زیست‌محیطی است.
بنابر مطالعات انجام شده، شتاب کاهش تنوع زیستی با تغییرات آب‌وهوایی و در نتیجه تخریب بیشتر و از بین رفتن خدمات بوم‌سازگان، اطلاعات مهمی را برای اطلاع‌رسانی و بحث درباره آنچه تغییرات آب‌وهوایی خطرناک به وجود می‌آورد، ارائه می‌دهد.
بنابراین تغییر اقلیم و گرمایش جهانی نه تنها تمام بخش‌های اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد، بلکه پیامدهای گسترده‌ای بر اکوسیستم‌های طبیعی دارد و عامل بسیار مهمی در تشدید وقوع گردوغبار، اضمحلال تنوع‌زیستی، طغیان آفات در زیست‌بوم‌ها، تهدید عملکردهای زیستی تالاب و تغییر در پراکندگی جغرافیای طبیعی جانوران است، از این رو مسئله تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از آن به عنوان یک مشکل جهانی نیاز به بررسی بیشتر دارد.
تغییر اقلیم و تخریب زیستگاه تهدیدی برای حیات وحش
غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور با بیان اینکه تخریب حیات وحش در دنیا و ایران مهمترین عامل تهدید گونه‌ها و از بین رفتن منابع ژنتیکی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تغییرات اقلیمی زیستگاه‌های تنوع زیستی را بیش از دیگر مناطق تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
وی پیرامون اینکه با تاثیرپذیری و تخریب زیستگاه‌های حیات وحش بر اثر تغییرات اقلیمی، منابع آبی و غذایی زیستمندان و گونه‌های جانوری و گیاهی تحت شعاع قرار می‌گیرد، اظهار می‌کند: درصد و میزان دقیق تأثیرات این پدیده بر حیات وحش کشور باید طی مطالعات دانشگاهی صورت گیرد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌افزاید: بدون شک تغییرات اقلیم اثرگذاری سویی بر زیستگاه‌ها و تنوع زیستی داشته است، اما درصدد هستیم که با همکاری دانشگاه‌ها، مراکز معتبر داخلی و همراهی صاحب‌نظران میزان این فعل و انفعال بر گونه‌های جانوری و گیاهی را مشخص کنیم.
ابدالی با اشاره به اقدامات شاخص دفتر حیات وحش تصریح می‌کند: استفاده از تمام ظرفیت‌ها برای حفظ محیط‌زیست همواره یکی از شعارهای اصلی سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم بوده است، موضوع تقویت و توسعه اقدامات حفاظتی با بهره‌گیری از ظرفیت بخش‌های غیردولتی در حفاظت از حیات وحش از جمله قرق اختصاصی، طرح‌های تکثیر و پرورش در دستور کار بوده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اثربخشی گرمایش زمین در تنوع و تهدید زیستگاهی حیات وحش می‌گوید: در حال حاضر به صراحت نمی‌توانیم بگویم این تأثیرات سبب نابودی تنوع زیستی می‌شود یا شیب انقراض و آسیب‌پذیری در چه حدی است، باید طی مطالعات علمی و پشتوانه دانشگاهی، میزان انقراض و سایر صدمات وارده بر گونه‌ها بررسی شود.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره اقدامات لازم برای حفاظت از حیات وحش و گونه‌های در حال انقراض، بیان می‌کند: انعقاد تفاهم‌نامه با شرکتی به منظور احیای جمعیت طعمه‌های یوز، انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت دیگری برای تکثیر و پرورش و احیای گونه در معرض خطر انقراض گوزن زرد، انعقاد تفاهم‌نامه با شرکتی بازرگانی برای تکثیر و پرورش و احیای جمعیت جبیر، تدوین و ارسال پیش‌نویس مشارکت در حفاظت از تنوع زیستی و رونق کسب و کار محیط زیستی و پیگیری تصویب آن توسط هیئت وزیران و آغاز طرح ایجاد مرکز ملی تکثیر و پرورش و باز وحشی‌کردن گونه‌های شاخص جانوری با همکاری یک شرکت انجام شد.
ابدالی با تاکید بر لزوم تأسیس مراکز تخصصی بازپروری حیات وحش اظهار می‌کند: ساماندهی وضعیت مرکز قرنطینه و کلینیک حیات وحش پردیسان و تأمین تجهیزات آن همچون افتتاح هم‌زمان بخش رادیولوژی و اتاق عمل در مرکز درمان و بازپروری پردیسان همچنین تأسیس هشت مرکز درمان، قرنطینه و بازپروری حیات وحش در هشت استان کشور طی یک‌سال اخیر انجام شد.
وی در پاسخ به اینکه آیا با وجود افزایش دما و کمبود منابع آبی، راهکارهایی برای دسترسی و تأمین جانوران در حیات وحش وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: کماکان تأمین منابع آبی در زیستگاه‌های تنوع زیستی کشور با بهره‌وری سطوح آب‌گیری توسط صاحبان امر، آماده‌سازی می‌شود، به طوری که در بسیاری از زیستگاه‌ها با موقعیت حادتر، آب‌رسانی سیار و علوفه‌رسانی انجام خواهد شد.
تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه مهمترین عوامل تهدید حیات وحش
حسین اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین، چالش زیست محیطی بسیار تنش‌زای است که هم اکنون تهدیدکننده تنوع زیستی شناخته می‌شود، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در سال‌های اخیر عوامل دست‌ساز بشر به ویژه انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلایندگی‌های زیستی، نه تنها سبب افزایش دما نسبت به نظام طبیعی شده، بلکه اثرات این آسیب‌ها به صورت تغییرات اقلیم بر کره زمین خود را نمایان می‌کند.
وی با اشاره به اثرگذاری مختلف تغییرات اقلیمی در ابعاد متعدد که می‌توانیم بر پایه محورهای آن معضلات زیست محیطی را تعریف کنیم، اظهار می‌کند: این تغییرات به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و اغلب مستقیم بر تنوع زیستی بسیار تأثیرگذار است، چرا که وقتی الگوی دمایی یک منطقه در مقایسه با میانگین بلندمدت روند افزایشی حتی نیم تا یک درجه داشته باشد، می‌تواند اثرات منفی شدیدی بر تنوع زیستی حیات وحش آن مناطق ایجاد کند.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان می‌افزاید: افزایش یک درجه‌ای دما، هنگامی حائز اهمیت است که بدانیم یک درجه تغییر آب ممکن است در دمای صفر حالت مایع داشته باشد، اما یک درجه زیرصفر، یخ خواهد زد، لذا طی نوسانات الگوی دمایی با چالش تغییر در الگوی بارش‌های جوی برف و باران مواجه خواهیم شد، به طوری که تنش‌های زیست محیطی نسبت به نظام طبیعی و میانگین بلندمدت منطقه با تغییرات شدیدی خود را نشان می‌دهد، به عنوان مثال در این وضعیت، بارش برف در نقطه‌ای کاهش پیدا می‌کند یا منطقه‌ای با چهار فصل، به طور تقریبی به دو تا سه فصل تبدیل خواهد شد، از این‌رو طی کسر میزان برف، بیشتر با بارش باران مواجه هستیم که تأثیرات بسیار شدیدی بر تنوع زیستی از زیستگاه‌های قطبی تا اطراف خط استوا، جنگل‌های بارانی، نواحی کوهستانی و زیست بوم‌های سرزمین دارد.
اکبری درباره تأثیر تغییرات اقلیمی بر میزان حجم رودخانه‌ها، بیان می‌کند: پیش‌روی و گستردگی این پدیده با اثرات و بار منفی بر استمرار ذخایر آبی رودخانه‌ها و تالاب‌ها بسیار نامطلوب است، به نحوی که کشاورزی و فعالیت‌های طبیعی زیست بوم مناطق را تحت شعاع قرار می‌دهد.
وی با اشاره به تأثیر تغییرات الگوی دمایی و بارشی ناشی از تغییر اقلیم بر پوشش گیاهی مناطق، اظهار می‌کند: این تغییرات به شدت بر پایداری پوشش گیاهی و تضعیف مراتع اثرگذار خواهد بود، به طوری که با تشدید مناطق بیابانی و پدیده گردوغبار مواجه خواهیم شد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان چالش در نظم مهاجرت پرندگان را یکی دیگر از تنش‌های شدید تغییرات اقلیمی می‌داند و می‌گوید: پهناوری این تغییرات نه تنها بر نظام طبیعی مهاجرت گونه‌های جانوری تأثیرگذار است، بلکه با تشدید آسیب‌های زیست بومی، تبعات منفی بر گونه تنوع زیستی و حیات وحش دارد و بسیاری از سازگاری‌های زیستمندان را تضعیف می‌کند.
اکبری اظهار می‌کند: بسیاری از جانوران و حیوانات، سبک زندگی طبیعی خاصی را دارند که این سبک، تا حد زیادی با ویژگی‌های محیطی در آن زندگی می‌کنند تطابق دارد، اما مسئله تغییرات اقلیمی، به نوعی سبب دگرگونی شگرفی در نحوه زیستی و حتی بر زمان و الگوی زادآوری طبیعی آنان خواهد شد.
وی با بیان اینکه شدت خسارت ناشی از تغییرات آب و هوایی بر پایداری تنوع زیستی و پویایی بسیار حائز اهمیت است، می‌افزاید: تضعیف هر کدام از گونه‌های جانوری و حیوانات در چرخه طبیعی، به‌مثابه گم‌شدن یک تکه پازل است که می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی را به همراه داشته باشد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان تغییر در الگوی پراکنش و تنوع حیات وحش را یکی از تبعات بسیار منفی تغییرات اقلیمی در محیط زیست می‌داند و تصریح می‌کند: هنگامی که با تغییرات اقلیم و نوسانات دمایی به عنوان یک پدیده قرن حاضر مواجه هستیم، اگر با اقدامات جهانی چاره‌اندیشی اجرایی نشود با تشدید این مخاطره بسیاری از زیستگاه‌های فعلی و حفاظتی بر اثر تغییرات اقلیم، موقعیت طبیعی را از دست می‌دهند و حیات وحش با ناایمنی محیط با مهاجرت ناگهانی جانوران زیست بومی مواجه خواهد شد، از این‌رو نباید فراموش کنیم که طی برنامه‌ریزی‌های حفاظتی در سطح جهانی، به منظور پایداری بلندمدت گونه‌ها، ایجاد نواحی حفاظتی و مکان‌یابی آنها باید بتوانیم تجدیدنظری جدی داشته باشیم.
در نهایت، در سده کنونی به دلیل دستاوردهای صنعتی که فناوری برای جوامع به ارمغان آورده، زندگی انسان و محیط‌زیست دست‌خوش تغییر و دگرگونی‌های بسیاری شده که درپی آن زیستگاه طبیعی با تغییرات اقلیمی توانایی خود برای پشتیبانی زیستی جانداران و گیاهان از دست داده، از این‌رو هوا، آب، خاک، گونه‌های گیاهی، حیات وحش و هر آنچه که سیاره ما را به محیطی برای زیست تبدیل کرده، دچار چالش‌های فراوانی شده است و رفع این چالش‌های محیط زیستی نیاز به بازنگری، بازآفرینی و ترمیم دارد تا حیات بشر در کره زمین حفظ شود.
نظر شما