به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، گروه بانک جهانی، اقتصادهای جهان را به چهار گروه درآمدی کم، متوسط رو به پایین، متوسط رو به بالا و بالا تقسیم‌بندی می‌کند. طبقه‌بندی‌ها هر سال یکم جولای بر اساس سرانه درآمد ناخالص ملی (GNI) سال گذشته تقویمی به‌روز می‌شود. واژه کشور که در این گزارش به جای اقتصاد به‌کار می‌رود، به‌معنای استقلال سیاسی نیست، بلکه به هر سرزمینی اطلاق می‌شود که مقامات برای آن آمارهای اجتماعی یا اقتصادی جداگانه گزارش می‌کنند.
معیارهای GNI به دلار آمریکا و با استفاده از ضرایب تبدیل مشتق‌شده بر اساس روش اطلس بیان می‌شود که شکل فعلی آن در ۱۹۸۹ معرفی شد. روش اطلس نوسانات نرخ ارز را با استفاده از یک میانگین متحرک سه ساله و ضریب تبدیل تعدیل‌شده با قیمت هموار می‌کند. برآوردها از تبدیل واحدهای پول محلی (LCU) به دلار آمریکا با اعمال ضریب تبدیل اطلس به‌دست می‌آید. در کشورهایی با نرخ مبادله دو یا چندگانه، مشروط بر اینکه اطلاعات لازم در دسترس باشد، نرخ مبادله‌ای که برای تبدیل واحدهای پول محلی به دلار آمریکا استفاده می‌شود، میانگین همه نرخ‌های مبادله‌ای است.
هدف طبقه‌بندی درآمد بانک جهانی نشان دادن سطح توسعه یک کشور است که از GNI سرانه اطلس به‌عنوان یک شاخص در دسترس از ظرفیت اقتصادی استفاده می‌کند.
طبقه‌بندی کشورها به دسته‌های درآمدی در طول دوره از اواخر دهه ۱۹۸۰ به‌طور قابل‌توجهی تکامل پیدا کرده است. ۳۰ درصد از کشورهای گزارش‌دهنده در ۱۹۸۷ به‌عنوان کشورهای کم‌درآمد و ۲۵ درصد به‌عنوان کشورهای با درآمد بالا طبقه‌بندی شدند. این نسبت‌های کلی در ۲۰۲۳ به ۱۲ درصد در رده کم‌درآمد و ۴۰ درصد در رده پردرآمد کاهش داشت؛ با این حال مقیاس و جهت این جابه‌جایی‌ها بین مناطق جهان بسیار متفاوت است.
بعضی از نکات برجسته منطقه‌ای عبارتند از:
- ۱۰۰ درصد از کشورهای جنوب آسیا در ۱۹۸۷ به‌عنوان کشورهای کم‌درآمد طبقه‌بندی شدند، در حالی که این سهم در ۲۰۲۳ به تنها ۱۳ درصد کاهش پیدا کرده است.
- در خاورمیانه و شمال آفریقا، سهم کشورهای کم‌درآمد در ۲۰۲۳ (۱۰ درصد) بیشتر از سال ۱۹۸۷ است که هیچ کشوری در این گروه طبقه‌بندی نشده بود.
- در آمریکای لاتین و دریای کارائیب، سهم کشورهای با درآمد بالا از ۹ درصد سال ۱۹۸۷ به ۴۴ درصد سال ۲۰۲۳ رسیده است.
- اروپا و آسیای مرکزی در ۲۰۲۳ (۶۹ درصد) نسبت به ۱۹۸۷ (۷۱ درصد) سهم کمتری از کشورهای با درآمد بالا دارند.
این ترکیبات در حال تغییر به صورت بصری در نمودار زیر نشان داده شده است که طبقه‌بندی کشورها را بر اساس منطقه و در طول زمان از ۱۹۸۷ نشان می‌دهد.
تغییر طبقه‌بندی‌ها
طبقه‌بندی درآمد کشوری برای سال مالی ۲۵ بر اساس GNI سرانه ۲۰۲۳ به‌روز شده است. از دیدگاه آماری، طبقه‌بندی‌ها می‌توانند به دو دلیل تغییر کنند:
- تغییرات در GNI سرانه اطلس: در هر کشور، عواملی همچون رشد اقتصادی، تورم، نرخ ارز و رشد جمعیت می‌توانند بر سطح GNI سرانه اطلس تأثیر بگذارند. تجدیدنظر برای بهبود روش‌ها و داده‌ها نیز می‌تواند تأثیر داشته باشد.
- تغییرات در آستانه طبقه‌بندی: برای ثابت نگه داشتن آستانه طبقه‌بندی درآمد به‌صورت واقعی، آن‌ها سالانه برای تورم با استفاده از کاهش‌دهنده حق برداشت ویژه (SDR) تنظیم می‌شوند که میانگین وزنی کاهش‌دهنده‌های تولید ناخالص داخلی چین، ژاپن، بریتانیا، ایالات متحده و منطقه یورو است. آستانه‌های جدید برای سرانه GNI اطلس (به دلار آمریکا) به شرح زیر است:
اقتصادها در سال جاری به سمت دسته‌های درآمدی جدید حرکت می‌کنند و سه کشور بلغارستان، پالائو و روسیه از رده درآمد متوسط به بالا به رده پردرآمد منتقل شده‌اند.
بلغارستان به‌طور پیوسته با رشد متوسط در طول دوره بهبود پس از همه‌گیری، به آستانه درآمد بالا نزدیک شده است که این روند در ۲۰۲۳ ادامه پیدا کرد، زیرا تولید ناخالص داخلی واقعی آن با حمایت تقاضای مصرف ۱.۸ درصد رشد داشت.
پالائو نیز به بهبود پس از همه‌گیری ادامه داد، زیرا تولید ناخالص داخلی آن به سطوح قبلی بازگشت و ۰.۴ درصد رشد واقعی داشت. این تولید با تورم ۸.۱ درصد که توسط کاهش‌دهنده تولید ناخالص داخلی اندازه‌گیری شده است، GNI اسمی پالائو ۱۰ درصد افزایش داشت.
فعالیت‌های اقتصادی در روسیه تحت‌تأثیر افزایش زیادی در فعالیت‌های نظامی مرتبط با ۲۰۲۳ بود. رشد این کشور نیز با افزایش تجارت (مثبت ۶.۸ درصد)، بخش مالی (مثبت ۸.۷ درصد) و ساخت‌وساز (مثبت ۶.۶ درصد) تقویت شد. این عوامل به افزایش تولید ناخالص داخلی واقعی (۳.۶ درصد) و اسمی (۱۰.۹ درصد) منجر شد و GNI سرانه اطلس روسیه ۱۱.۲ درصد رشد کرد.
از سوی دیگر الجزایر، ایران، مغولستان و اوکراین همه از رده درآمد متوسط پایین به رده با درآمد متوسط رو به بالا در سال جاری ارتقا پیدا کردند.
اقتصاد الجزایر در ۲۰۲۳ رشد ۴.۱ درصدی داشت. دلیل اصلی طبقه‌بندی مجدد رو به بالا، بازنگری جامع آمار حساب‌های ملی بود که توسط مقامات الجزایر برای هم‌سویی با استانداردهای بین‌المللی فعلی انجام شد. به‌عنوان مثال به‌دلیل گسترش برآوردهای سرمایه‌گذاری برای تحقیق و توسعه در زمینه روش‌های بهبودیافته برای اندازه‌گیری تولید در مدیریت دولتی، هم‌سویی مجدد انجام‌گرفته به بازنگری رو به بالا در سطح تولید ناخالص داخلی، به‌طور متوسط ۱۳.۳ درصد بیشتر در دوره ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ و پوشش بهبودیافته اقتصاد منجر شد.
در ۲۰۲۳ اقتصاد ایران ۵ درصد رشد کرد که به‌طور عمده ناشی از صادرات نفت و حمایت از دستاوردهای خدمات و تولید بود. تولید ناخالص داخلی این کشور ۳۹.۵ درصد از نظر اسمی جهش داشت که به‌رغم کاهش ارزش ریال ایران به افزایش ۱۷.۶ درصدی GNI سرانه اطلس منجر شد.
مغولستان پس از همه‌گیری به بهبودی خود ادامه داد و تولید ناخالص داخلی واقعی ۷.۰ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت. رشد به دلیل توسعه معدن‌کاری ۲۳.۴ درصدی همراه با قیمت‌های صادرات بالاتر بود که صادرات را تا ۵۳.۴ درصد افزایش داد.
تغییر صعودی اوکراین در طبقه‌بندی، به‌دنبال از سرگیری رشد اقتصادی در ۲۰۲۳ رخ داده است که شامل رشد تولید ناخالص داخلی واقعی ۵.۳ درصدی پس از افت ۲۸.۸ درصدی در ۲۰۲۲، همراه با کاهش مداوم ۱۵ درصدی جمعیت این کشور است. این عوامل با افزایش قیمت کالاها و خدمات تولید داخل تقویت و به افزایشی چشمگیر در GNI اسمی اطلس (۱۸.۵ درصد) منجر شد، در حالی که اقتصاد اوکراین در اثر عملیات روسیه به‌طور قابل‌توجهی آسیب دید، رشد واقعی در ۲۰۲۳ ناشی از فعالیت‌های ساخت‌وساز (۲۴.۶ درصد) بود که نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه هزینه‌های سرمایه‌گذاری (۵۲.۹ درصد) می‌شود که از تلاش‌های بازسازی اوکراین در پی ویرانی‌های مداوم حمایت می‌کند.
کرانه باختری و غزه تنها بخش‌هایی بودند که طبقه‌بندی آن‌ها در سال جاری به سمت پایین حرکت کرد. درگیری در خاورمیانه از اکتبر ۲۰۲۳ آغاز و در حالی که تأثیر آن بر کرانه باختری و غزه به سه‌ماهه چهارم محدود شد، مقیاس آن برای کاهش ۹.۲ درصدی تولید ناخالص داخلی اسمی (-۵.۵ درصد به صورت واقعی) کافی بود. از آنجا که اقتصاد کرانه باختری و غزه به آستانه نزدیک و سال گذشته وارد رده درآمد متوسط رو به بالا شده بود، این کاهش موجب شد که GNI سرانه اطلس به رده با درآمد متوسط پایین بازگردد.
نظر شما