به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، هیچ نهادی را در یک شهر نمی‌توان پیدا کرد که به اندازه شهرداری‌ها ارتباط مستقیم با مردم داشته باشد و بتواند در بالا بردن کیفیت زندگی نقش ایفا کند، از این رو برای افزایش کارایی این دستگاه حدود سه دهه پیش شورای اسلامی شهر ایجاد شد.
تشکیل پارلمان‌های محلی با هدف اثبات تحقق حاکمیت مردم در کشورمان انجام شد تا این نهاد با اختیارات قانونی خود در حوزه‌های مختلف بتواند منشأ خدمت رسانی گسترده به آنها باشد اما آیا توانسته است پس از گذشت بیش از ۲۶ سال به این اهداف دست پیدا کند.
کارشناسان نظرات متفاوتی در این زمینه دارند، برخی معتقد هستند، نه تنها ایجاد چنین نهادی در کنار شهرداری مؤثر و رو به رشد نیست که حتی در بسیاری مواقع مانع توسعه شهر شده و گاهی حتی موانعی بر سر راه شهرداری هم ایجاد کرده است.
اما برخی دیگر وجود پارلمان‌های محلی در کمک به شهرداری‌ها را مؤثر می‌دانند ولی علت آنکه این نهادها نتوانسته‌اند آن طور که باید در حل مشکلات شهری و کارایی شهرداری‌ها مؤثر باشند را در حضور افراد غیرمتخصص در کرسی شوراها و خلاءهای قانونی که نتوانسته مانع برخوردهای سلیقه‌ای این نهاد در عزل و نصب شهرداران شود، می‌بینند.
هرچه که هست، این موضوع موجب شده است که در دهه‌های اخیر پارلمان‌های محلی سیکل بیماری را دنبال کند، فرایندی که گاهی منجر به انتشار خبرهایی نظیر دستگیری اعضای شورا و اخبارهای فسادهای مالی در مدیریت شهری هم به گوش برسد.
دخالت‌های بیرونی یکی از علل ضعف شوراها
سیدمحمد قدس مفیدی، عضو سابق شورای اسلامی شهر گرگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: علت ضعف و نداشتن کارکرد مناسب شوراهای اسلامی در شهرها، دخالت زیاد در استان است.
وی ادامه می‌دهد: در دوره‌ای که خودم در شورا حضور داشتم، دخالت و تأثیرگذاری نهادهای بیرونی را بر تصمیمات اعضای شورا به صورت ملموس مشاهده کرده‌ام.
قدس مفیدی اضافه می‌کند: به عنوان مثال در آن دوره شهردار برابر قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان نمی‌توانست بر صندلی شهردار گرگان تکیه بزند اما با حمایت و دخالت دستگاه‌ها موفق شد.
اعضای شورا باید یاد بگیرند که به خِرد جمعی احترام بگذارند و در نهایت آنچه را که نظر اکثریت است، بپذیرند؛ موضوعی که گاهی در شورا کم‌رنگ می‌شود
وی با بیان اینکه تعداد رد صلاحیت‌ها در دوره‌های مختلف شورا افزایش پیدا کرده است، می‌گوید: به عبارتی دایره افراد متخصص با این روند محدودتر شده است.
ضرورت ورود افراد متخصص به شورا
گذشته از آنچه محمد قدس مفیدی دخالت حاکمیت و محدودیت افراد اصلاح در رد صلاحیت‌ها می‌داند، یک کارشناس حوزه شهری معتقد است، فقدان تهیه چارتی با عنوان نیاز افراد متخصص برای تکیه بر کرسی شورا از دیگر دلایل افول عملکرد شوراها در این سال‌ها به شمار می‌رود.
رضا تمسکنی کارشناس حوزه شهری و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، می‌افزاید: افرادی که برای شورا انتخاب می‌شوند بهتر است تجربه و تخصص لازم در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، عمران و اقتصاد داشته باشند تا از تخصص خود برای توسعه شهر استفاده کنند.
وی ادامه می‌دهد: با گذشت شش دوره از انتخابات هنوز برای افرادی که به شورا می‌آیند چارتی با عنوان متخصص در یک حوزه تعیین نشده است.
تمسکنی با تاکید بر اینکه ورود افراد غیرمتخصص به شورا به جز آسیب به شهر ثمری نخواهد داشت، می‌افزاید: هرچند که این افراد غیرمتخصص محبوب مردم شهر باشند، باز هم به دلیل نداشتن تخصص، در توسعه شهر موفق نخواهند بود.
به گفته وی، نبود تخصص کافی گاهی منجر به اختلاف نظر اعضای شورا با شهردار می‌شود، هرچند که همیشه این مسئله صادق نیست و گاهی شهرداران هم از علم دانش کافی برخوردار نیستند.
او تاکید می‌کند: اعضای شورا باید یاد بگیرند که به خِرد جمعی احترام بگذارند و در نهایت آنچه را که نظر اکثریت است، بپذیرند؛ موضوعی که گاهی در شورا کم‌رنگ می‌شود.
این مدرس دانشگاه اضافه می‌کند: در کنار تخصص، مطالعات بر طرح‌هایی از جمله جامع شهری و گردشگری برای اعضای شورا ضروری است با این حال تاکنون در هیچ دوره‌ای مشاهده نشده است که اعضا با مطالعات در این حوزه‌ها نسبت به مسائل اشرافیت کافی داشته باشند.
این کارشناس شهری معتقد است که حضور شوراها ظرف دهه‌های گذشته برای بهبود اوضاع مدیریت شهری نه تنها راهگشا نبوده بلکه موانع زیادی هم برای توسعه شهر ایجاد کرده است.
ساز و کاری برای استفاده از ظرفیت نخبگانی شهر تعریف نشده است
به رغم اذعان عضو سابق شورا و کارشناس حوزه شهری مبنی بر فقدان ورود افراد متخصص به حوزه مدیریت شهری، عضو شورای اسلامی شهر گرگان ضمن رد این ادعا به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: با این نظر مخالف هستم، چراکه در ادوار گذشته و همین دوره شاهد تنوع تخصص در اعضای شورا بوده‌ایم.
حجت مقسم با تاکید بر این نکته که تنوع تخصص‌ها در حوزه شهری اجازه تسلط اعضای شورا در تمام این حوزه را نمی‌دهد، می‌افزاید: به نظرم آن چیزی که در ادوار گذشته و همین دوره هم گاهی دیده می‌شود، این است که هنوز ساز و کاری تعریف نشده که از ظرفیت کارشناسی نخبگان شهر استفاده درست کنیم.
وی ادامه می‌دهد: اینکه اعضای شورا در ۸۰ مورد متفاوت باید تخصص داشته و اظهارنظر کنند، درست نیست، بلکه باید زمینه‌ای فراهم شود که از ظرفیت نخبگان و کارشناسان استفاده شود، اتفاقی که در مجلس شورای اسلامی هم افتاده است و از ظرفیت نخبگان برای تصمیمات مجلس استفاده می‌شود.
عضو شورای اسلامی شهر گرگان با تاکید بر اینکه این خلأ در کل کشور مشاهده می‌شود، اضافه کرد: تا زمانی که در شورای شهر مرکز پژوهش‌ها را نداشته باشیم، خلأ کمبود تخصص وجود دارد.
حضور شوراها گشایشی در توسعه شهری نداشت
محمد حمیدی که در دهه ۹۰ در مسند مدیرکل دفتر شهری و شوراهای استانداری گلستان مشغول به فعالیت بود، هم ضمن تأیید این نکته که وجود شوراها گشایشی برای توسعه شهری نداشته است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: واقعیت این است که شوراها به آن جایگاه قانونی که برایشان تعریف شده، نرسیدند. خیلی از مسائل هم در این موضوع دخیل هست که چرا به آن هدف نرسیدند.
وی ادامه می‌دهد: یکی از مواردی که همیشه اقدامات شهرداری را کُند می‌کند، عزل و انتخاب جدید شهردار است، به نظرم بهتر بود که هم‌زمان با اعضای شورا، شهردار هم توسط شهروندان انتخاب می‌شد. زیرا انتخاب شهردار توسط اعضای شورای شهر دارای معایب و مزایای است که در حال حاضر معایب آن از مزایای آن پیشی گرفته است.
نکته بعدی اختلافات بین اعضای شورای شهر است که مسئله‌ساز می‌شود، در چنین مواقعی اولویت برنامه‌ریزی برای شهر از حالت عادی خارج می‌شود و بدین ترتیب اعضا به حاشیه می‌روند و درگیر اختلافات بین خودشان می‌شوند.
حمیدی نیز فقدان تخصص اعضای شورا را پاشنه آشیل توسعه پیدا نکردن شهرها می‌داند و می‌افزاید: نداشتن تخصص اعضای شورای اسلامی شهر گرگان باعث دشواری در درک مسائلی می‌شود که از سوی شهردار مطرح می‌شود از این رو اختلاف بین شهرداری و شوراها شروع می‌شود.
وی می‌افزاید: هرچند که این نکته را هم نمی‌توان نادیده گرفت که برخی از شهردارها هم متخصص نیستند اما در کلیت مسئله، این نکته را باید در نظر گرفت که به دلیل نبود تخصص در اعضای شورا حرف شهردار برای آنها مفهوم نیست، گواه این مساله هم حذف شهردارانی که از سوی اعضای شورا در شهرهای مختلف انتخاب شدند، مشاهده می‌شود.
مدیرکل سابق دفتر شهری و شوراهای استانداری گلستان ادامه می‌دهد: شاید خلاءهای قانونی را در این بین نتوان بی‌علت دانست، هرچند که در سال‌های گذشته قوانین در این حوزه تغییراتی داشته اما به نظر می‌رسد قوانین باید قوی‌تر از این باشد تا افرادی که کارآمدی، آگاهی، تخصص و تجربه کافی ندارند به شورا وارد نشوند.
وی اضافه می‌کند: نکته بعدی اختلافات بین اعضای شورای شهر است که مسئله‌ساز می‌شود، در چنین مواقعی اولویت برنامه‌ریزی برای شهر از حالت عادی خارج می‌شود و بدین ترتیب اعضا به حاشیه می‌روند و درگیر اختلافات بین خودشان می‌شوند.
استخدام نیروهای جدید، چالش جدی مدیریت شهری
حمیدی استخدام نیرو در شهرداری آن هم بیش از ظرفیت سازمان را یکی از چالش‌های جدی مدیریت شهری می‌داند و می‌گوید: هر دوره‌ای که اعضای شورا به شهرداری وارد می‌شوند تعدادی از آشنا و اقوام را برای استخدام به شهرداری تحمیل می‌کنند که این موجب شده است تا مبلغ زیادی از بودجه شهرداری‌ها به جای اینکه صرف پروژه‌های عمرانی شود، در بحث جاری و پرداخت حقوق کارکنان صرف شود.
با وجود اذعان مدیرکل سابق دفتر شهری و شوراهای استانداری گلستان به استخدام نیرو از سوی اعضای شورا در هر دوره، ناصر گرزین عضو چهار دوره شورای اسلامی شهر گرگان که برای کاندیداتوری نمایندگی مجلس سال گذشته ناگزیر به استعفا از شورا شد، جذب نشدن نیرو در شهرداری را به عنوان نقطه قوت سال‌های فعالیتش در شورا می‌داند.
عضو سابق شورای اسلامی شهر گرگان معتقد است از اقدامات مفید سال‌های فعالیت او در شورا بحث سبک‌سازی نیروها در شهرداری است، چراکه تلاش کردیم تا جای ممکن نیرو به بدنه شهرداری اضافه نشود براین‌اساس از دوره سوم شورا به بعد، نیروی برای شهرداری جذب نکردیم.
به گزارش ایمنا، نظرات متفاوت کارشناس در تأثیرگذاری پارلمان‌های شهری بر کارایی شهرداری‌ها در طرح موضوعات و مشکلات شهری گواه نداشتن انسجام اعضای شورا با شهرداری و به تبع آن دفتر شهری و شوراهای استانداری گلستان است، در چنین شرایطی به نظر می‌رسد وجود قوانین جدید می‌تواند به مدد شهرداری‌ها بیایند و در نهایت توسعه شهری را شامل شود.
گزارش از الهام رئوفی‌نژاد، خبرنگار ایمنا در گلستان
نظر شما