به گزارش خبرگزاری ایمنا، توجه به مقوله کتاب و کتابخوانی یکی از موضوعاتی است که همواره به اشکال مختلف مورد تاکید و توجه رهبر انقلاب بوده و این تاکید و توجه، گاه در بیانات ایشان در دیدار با آحاد مختلف مردم و اشاره به کتاب‌های مختلف بوده، گاه با مرقوم کردن یادداشتی بر یک کتاب مهم و اثرگذار خود را به نمایش گذاشته و گاه با بازدید از نمایشگاه کتاب تهران و سر زدن به غرفه‌ها و ناشران مختلف و تبادل اطلاعات با آنان صورت گرفته است؛ ایشان همواره در این بازدیدها بیاناتی راهگشا پیرامون مسئله کتاب داشته‌اند و مسائل این حوزه را با نگاهی چند وجهی مورد توجه قرار داده‌اند، البته این توجه محدود به بیانات نمی‌شود و زمانی که به زندگی شخصی و خاطرات ایشان نیز نگاهی می‌اندازیم، شاهد جایگاه ویژه کتاب در زندگی روزمره‌شان هستیم.
در کنار اهمیت حوزه کتاب در بیانات رهبر انقلاب، شاهدیم که ایشان مطالبات فراوانی را در برهه‌های مختلف برای مسئله حوزه قلم و نشر کتاب بیان کردند که گاهی نیز هرچند بعضی اقدامات انجام شده، اما باز هم مورد بی‌مهری قرار گرفته است؛ در ادامه و به مناسبت روز قلم مروری بر این مطالبات و بیانات خواهیم داشت:
رهبر معظم انقلاب در سی‌وپنجمین دوره از نمایشگاه و در روزهایی که هنوز مسیر نمایشگاه به نیمه نرسیده بود، یعنی بیست‌وچهارم اردیبهشت ۱۴۰۳، طبق روال سال‌های قبل بازدیدی از نمایشگاه کتاب داشتند و در بخش‌هایی از گفت‌وگویی که با صداوسیما داشتند این‌طور سخن گفتند:
آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها برای ترویج کتاب به میدان بیایند
«مسئولین دولتی مثل وزارت ارشاد یا سازمان تبلیغات و امثال این‌ها بایستی به کسانی که در کار نشر کتاب و تولید کتاب فعال هستند، کمک کنند. ما نیاز داریم به اینکه به این‌ها کمک بشود، البته من امسال که به این مراکز کتاب مراجعه کردم و سوال کردم، معلوم شد کمک‌هایی از طرف مسئولین به همه یا بعضی از ناشرین می‌شود. باید کمک بشود؛ این کار اول است.
فعالان در فضای مجازی هم از فضای مجازی برای ترویج کتاب استفاده کنند؛ یعنی واقعاً این یکی از وظایف است که کسانی که در فضای مجازی فعّالند، یکی از کارهای خودشان را این قرار بدهند که افراد را به کتابخوانی وادار کنند و کتاب‌های خوب را معرّفی کنند. ما در بخش‌های مختلف، چه در ادبیات، چه در تاریخ، چه در هنر، چه در کتاب‌های علمی، چه در کتاب‌های دینی، کتاب‌های مفید زیادی داریم.
بیشتر از همه، توصیه ما به کسانی است که با طبقه جوان و نوجوان سروکار دارند، یعنی آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها؛ این‌ها بایستی زمینه کتابخوانی را برای نوجوان و برای جوان فراهم بکنند و کتاب‌های خوب را در اختیارشان بگذارند. البته خانواده‌ها به نوبه خودشان وظایفی دارند که باید انجام بدهند، امّا دستگاه‌هایی که به طور ویژه نسبت به جوان و نوجوان فعّالند بایستی احساس مسئولیّت کنند و زمینه را برای کتابخوانی جوانان فراهم کنند؛ تولید کتاب خیلی مهم است که بیشتر به عهده‌ی وزارت ارشاد و دستگاه‌های تبلیغاتی و حوزه هنری و امثال این‌ها است، اما ترویج کتاب به عهده آموزش و پرورش و به عهده دانشگاه‌ها و مانند این‌ها است.»
(مصاحبه با خبرنگار صداوسیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب - اردیبهشت ۱۴۰۳)
از گرانی کاغذ تا بی‌نیازی از کتاب‌های ترجمه کودک و نوجوان
ایشان سال گذشته نیز با حضور در نمایشگاه کتاب مطالباتی در این حوزه بیان کردند:
«خود من که چندین غرفه را از نزدیک دیدم، انسان احساس می‌کند که کار نشر کتاب بر خلاف بعضی از زمینه‌های نامساعد، رو به پیشرفت است؛ زمینه نامساعد که می‌گویم، عمدتاً گرانی کاغذ است و گاهی نامرغوب بودن کاغذ که حالا امروز وزیر محترم به من خبر دادند که در زمینه تولید کاغذ مرغوب کارهای خوبی را شروع کرده‌اند؛ من البتّه چند سال قبل به این مسئله تأکید کردم، همّت نکردند که دنبال کنند؛ حالا خب بحمدالله شروع کرده‌اند.
با اینکه حالا از لحاظ اقتصادی و امثال این‌ها این همه مشکلات وجود دارد، امّا در عین حال عناوین کتاب بالا رفته. شمارگان چاپ کتاب البته خیلی بالا نیست، نسبتاً پایین است یا در بعضی از موارد پایین است، لکن تعداد چاپ بالا است؛ بعضی از کتاب‌ها ده بار، پانزده بار، بیست بار، سی بار چاپ شده.
یک مسئله دیگر هم مسئله ترجمه است. در گذشته دور که دوره جوانی ما است، کتاب‌ها غالباً ترجمه‌ای بود؛ یعنی عمدتاً ترجمه کتاب‌های فرنگی بود که در اینجا چاپ می‌شد. حالا انسان احساس می‌کند که کتاب‌های نگارش‌یافته و تألیف‌شده در داخل، تعداد خیلی زیادی از کتاب‌ها را و سهم بزرگی از کتاب‌های کشور را تشکیل می‌دهند؛ باید این‌ها ترجمه بشوند. یعنی من با ترجمه آثار خارجی به هیچ وجه مخالفتی ندارم البتّه [آن اثر خارجی] باید خوب باشد، جهت‌گیری‌اش درست باشد، گمراه‌کننده نباشد اما متقابلاً روی ترجمه کتاب‌های داخلی به زبان‌های خارجی هم حتماً باید تأکید کنند و حتی‌المقدور آن زبان ترجمه‌شده هم که می‌خواهیم به آن زبان ترجمه کنیم زبان مادری مترجم باشد؛ مثلاً اگر می‌خواهیم کتاب فارسی را به عربی ترجمه کنیم، یک عرب واقعی که زبان عربی زبان مادری‌اش است ترجمه کند یا انگلیسی یا همین‌طور زبان‌های دیگر.
روی مسئله کتاب کودک و نوجوان هم من تأکید دارم. خوشبختانه دیدم در چندین غرفه در این مسئله کار شده و باز هم من تأکید می‌کنم که برای کودکان، برای نوجوانان، هر چه می‌توانند کتاب تهیه کنند و ما را از کتاب‌های بیگانه بی‌نیاز کنند که بتوانیم با فرهنگ خودمان، با جهت‌گیری‌های خودمان و اهداف خودمان ان‌شاء‌الله کتاب در اختیار نوجوانانمان بگذاریم. این هم یک مسئله است.»
(مصاحبه با خبرنگار صداوسیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب - اردیبهشت ۱۴۰۲)
ایام نمایشگاه را باید بهار کتاب نامید
البته باید توجه داشت که حضور رهبر انقلاب در نمایشگاه کتاب، محدود به سال‌های اخیر نبوده و ایشان از سال‌های قبل توجهی ویژه به این رویداد عظیم داشتند:
«ایامی را که نمایشگاه کتاب در تهران برگزار می‌شود، به نظر بنده باید «بهار کتاب» نامید. زیرا کتاب حقیقتاً مطرح می‌شود و گروه‌های زیادی از مردم -به‌ویژه جوانان- سراغ کتاب‌فروش‌ها می‌روند. یعنی کتاب‌فروش‌ها، فروشِ خوبی از این جهت دارند و کتاب هم واقعاً به دست مردم علاقه‌مند می‌رسد. البته سلیقه و توقع من این است که ما در طول سیصدوشصت یا شصت‌وپنج روزِ سال، هر روز به قدر یک روزِ این نمایشگاه، فروش کتاب در کشور داشته باشیم. دل من این را می‌خواهد. اگر چنین هم بشود، زیاد نیست؛ چون کشور ما کشوری متمدن و دارای تاریخ و فرهنگ است. کشور ما مثل برخی از ممالک دنیا نیست که گذشته پربار و تاریخ و فرهنگ نداشته باشد؛ لذا در کشور ما اگر مردم ده برابر آنچه هم آمار اعلام می‌کنند، کتاب بخوانند، خیلی زیاد نخواهد بود و دور از توقع نیست.
(مصاحبه با خبرنگار صدا و سیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب - اردیبهشت ۷۵)
نکته قابل توجه دیگر آن است که بیانات رهبر انقلاب در حوزه ادبیات و کتاب تنها محدود به حضور ایشان در نمایشگاه نبوده و در دیدار با اقشار مختلف بر این امر تأکیدی ویژه داشته‌اند:
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید بخش مهمی از بودجه و امکانات خود را به تولید کتاب‌های مفید و مبتنی بر اهداف فکری اسلامی اختصاص دهد و میدان را برای افراد مستعدی که توانایی تولید فکر و نوشتن کتاب دارند، باز کند و نیروهای توانمند را برای انجام ویرایش، بررسی و نظارت در امر تبدیل کتاب‌های متوسط به کتاب‌های عالی و ممتاز به کار گیرد و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که مردم بتوانند از تمامی وقت‌های اضافی خود برای خواندن کتاب استفاده کنند.
(دیدار اعضای شورای فرهنگ عمومی کشور و مجریان ستاد مرکزی مراسم هفته کتاب با رهبر انقلاب - آبان ۷۵)
لزوماً هر کتابی مفید نیست
ایشان در سال ۹۰ نیز در دیداری که با کتابداران داشتند بیان کردند:
«کتاب، محصول فکر و مغز و تجربه و هنر و ذوق یک کسی است یا کسانی است که این کتاب را تهیه و تولید کرده‌اند. لزوماً هر کتابی مفید نیست و هر کتابی غیرمضر نیست. بعضی کتاب‌ها مضر است. این یک خوراک معنوی است؛ اگر فاسد بود، اگر مسموم بود، اگر مضر بود، ما به عنوان ناشر، به عنوان کتابدار، به عنوان کتابخانه‌دار، به عنوان متصدی پخش - به هر عنوانی که با کتاب ارتباط دارد - حق نداریم این را در اختیار افرادی قرار دهیم که آگاه نیستند، ملتفت نیستند.»
(دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران - ۲۹ تیر ۹۰)
جلوگیری از ایجاد اوقات بطالت
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۷۱ نیز در خصوص شیوه‌های وقت‌گذاری برای مطالعه گفتند:
«وقت‌هایی را برای کتاب خواندن بگذارید. چقدر وقت ما در رفت‌وآمدها، در اتوبوس‌ها، در انتظار نشستن‌ها و در این گوشه و آن گوشه به حرف‌زدن‌های بیهوده تلف می‌شود! این وقت‌های تلف شده را اگر روی هم بگذارید، از عمر یک دانشجوی پرکار، بیشتر می‌شود. اگر این اوقات را به کار بکشیم و از آن‌ها استفاده آموزشی کنیم -در خانه، در محیط کار، در بین راه- ببینید جامعه چه‌خواهد شد! مهم، داشتن معلومات، انس با کتاب و انس با تعلیم و تعلم است.»
(بیانات در دیدار جمعی از معلمان و کارگران- ۹ اردیبهشت ۷۱)
به گزارش ایمنا، در نگاه رهبر انقلاب کتاب و کتابخوانی از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید یکی از ارکان زندگی خانواده‌ها و جامعه اسلامی باشد؛ ایشان درباره اهمیت کتاب می‌فرمایند: «در اهمیت عنصر کتاب برای تکامل جامعه انسانی، همین بس که تمامی ادیان آسمانی و رجال بزرگ تاریخ بشری، از طریق کتاب جاودانه مانده‌اند و روابط فرهنگی جامعه بشری نیز از پوشش کتاب و مبادلات فرهنگی تقویت شده است.»اما برخلاف این تأکیدات وضعیت کتابخوانی همچنان در کشور ما مطلوب نیست و بارها ایشان ناراحتی خود را از این مسئله ابراز کرده‌اند و بر این اساس نیاز است که تنها مسئولان مرتبط با این حوزه بلکه عموم مردم نیز توجهی ویژه به این نگرانی داشته در این مسیر تأثیرگذار باشند.
نظر شما