شبکه‌های اجتماعی و آنچه که بر سر دانش‌آموزان می‌آید

خبرگزاری ایمنا؛ فرزانه دهقانی، دکترای ارتباطات و رسانه در یادداشتی با موضوع تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان و دانشجویان نوشت:

«تربیت و شکل‌گیری شخصیت افراد به‌ویژه نسل جدید تحت تأثیر عوامل مختلف درونی و بیرونی قرار دارد و در میان عوامل گوناگون مؤثر در تربیت، دو عامل خانواده و مدرسه نقش بسیار برجسته‌ای نسبت به دیگر عوامل دارند و در واقع این دو هستند که شخصیت افراد را شکل می‌دهند.

در کنار این نهادها، نقش گسترده رسانه‌های گروهی و فناوری و اطلاعات به ویژه تلفن همراه، فضای مجازی، کارکردهای خانواده و مدرسه و به‌طور کلی آموزش را تحت‌الشعاع قرار داده است؛ به طور کلی فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی از زمان رشد سریع خود در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند پیدا کرده و به فناوری جوانان تبدیل شده است.

جوانان و نوجوانان مصرف‌کنندگان عمده فناوری و فضای مجازی هستند و اغلب به‌عنوان پیشگامان اقتباس و تکامل آن محسوب می‌شوند؛ سهولت در دسترسی به اینترنت، حرکت به سمت جهانی شدن، غنی سازی دنیای مجازی با محتوای دیجیتالی با کیفیت و جذاب‌تر باعث شده است که روز به روز استفاده از رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، اینترنت افزایش یابد؛ استفاده بیش از اندازه از این فناوری‌ها منجر به مشکلات روان شناختی، جسمی و اجتماعی مانند اختلال عملکرد در محل کار، اختلال در عملکرد تحصیلی، محرومیت و تغییر عادت خواب و در نهایت افسردگی، اضطراب، روان پریشی و حتی فقدان انرژی فیزیکی، فیزیولوژیکی، ضعف ایمنی، عاطفی و رفتاری و مشکلات سازگاری اجتماعی شود.

در این میان، به‌طور ویژه پژوهش‌هایی صورت گرفته است که نشان می‌دهد استفاده بیش از اندازه شبکه‌های اجتماعی دچار اختلالات عملکردی تحصیلی به‌خصوص اضطراب امتحان است؛ اضطراب امتحان گونه‌ای از اضطراب است که در موقعیت ارزشیابی و یا حل مسئله بروز می‌کند و محور آن شک و تردید درباره کارایی خود در امتحان می‌باشد که در نهایت موجب از دست رفتن کارکردها و توانایی مقابله فرد می‌شود.

در تبیین نتایجی که از پژوهش‌ها به‌دست آمده است، نشان می‌دهد که استفاده از شبکه‌های اجتماعی نقش مستقیم و غیرمستقیم بر دانش‌آموزان دارد، در تأثیر مستقیم، هنگامی که دانش‌آموزان زمان زیادی را در فضای مجازی می‌گذرانند، زمان کمتری برای یادگیری دروس دارند و حتی در شرایط وخیم‌تر از برنامه‌های تنظیم شده درسی خود نیز کم می‌کنند و به گشت و گذار در فضای مجازی می‌پردازند که این امر موجب فشرده شدن برنامه‌های درسی و افزایش استرس امتحان آن‌ها می‌شود.

در تأثیر غیر مستقیم آسیب‌هایی است که ورود به فضای مجازی بر دانش‌آموزان دارد: قرار گرفتن در معرض اطلاعات نامناسب، آسیب‌های جسمی و روحی، تغییر در الگوی اوقات فراغت، اعتیاد اینترنتی، چالش‌های دینی و فکری، انحرافات اخلاقی و جنسی، تشویق به هنجارشکنی اجتماعی، دوست‌یابی‌های اینترنتی، بی‌ارتباطی با طبیعت، از آسیب‌هایی است که ممکن است دانش‌آموزان در زمان امتحان با هریک از آن‌ها مواجه شوند که ناخودآگاه بر اضطراب امتحان تأثیر می‌گذارد.

یافته پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهد که مؤلفه تأثیر اجتماعی بیشترین تأثیر را در پیش‌بینی اضطراب امتحان دارد؛ در تبیین این نتایج می‌توان بیان داشت که تأثیری که افراد از اطرافیان خود در رابطه با استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌گیرند، تأثیری بسیار محسوس است، چرا که انسان موجودی اجتماعی است و سعی در همسویی با اجتماع نزدیک خود دارد تا به عنوان عضوی از گروه در آن پذیرفته شود و دارای هویت اجتماعی شود؛ حال این اجتماع ممکن است در قالب خانواده شکل بگیرد یا در قالب گروه دوستان و در سطوح بزرگ‌تر در قالب یک گروه اجتماعی، سیاسی یا مذهبی؛ از این‌رو تأثیری که افراد از اجتماع اطراف خود دریافت می‌کنند به میزان زیادی تعیین کننده سبک رفتاری آن‌ها در برخورد با مسائل پیش‌ِروی آن‌ها است.

در این راستا نیز فشاری که دانش آموزان از اطرافیان خود به‌خصوص گروه دوستان دریافت می‌کنند آن‌ها را به استفاده بیشتر از فضای مجازی سوق می‌دهد که در نهایت به استفاده بیشتر از فضای مجازی می‌انجامد و همین امر سایر حوزه‌های زندگی دانش‌آموزان از جمله تحصیل را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در واقع فشارهای اطرافیان باعث می‌شود که دانش‌آموزان زمان بیشتری را هم به واسطه فشار اطرافیان در استفاده بیشتر از فضای مجازی و هم به واسطه استفاده بیشتر از فضای مجازی برای کسب مقبولیت بیشتر، زمان کمتری را برای تحصیل در نظر بگیرند که این امر موجب از دست رفتن زمان مورد نیاز برای آمادگی امتحانات می‌شود که این امر اضطراب امتحان را افزایش می‌دهد.