ماجرای ریزش و رویش‌های یارانه نقدی

به گزارش خبرگزاری ایمنا، تأخیر ۱۰ روزه در واریز یارانه کمک‌معیشتی مرحله ۱۵۶، ابهامات زیادی را برای یارانه‌بگیرانی ایجاد کرد که انتظار داشتند حساب آن‌ها بیستم هر ماه شارژ شود.

در ماه‌های اخیر واریز یارانه نقدی در زمان اعلام شده با مشکلاتی همراه شده بود؛ در آبان بسیاری از سرپرستان خانوار از دریافت نکردن پیامک واریز یارانه نقدی گلایه داشتند و این تأخیر تا چند روز بعد به دلیل مشکل فنی بانکی ادامه داشت، در دی نیز حدود ۵۰ هزار نفر از سرپرستان خانوار یارانه نقدی دریافت نکردند و این بار طیبه حسینی، سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها اعلام کرد: در این مرحله اختلالی در واریز یارانه نقدی وجود نداشته و پرداخت یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی از طریق سیستم بانکی مطابق فهرست‌های جدید انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه بر اساس دهک‌بندی صورت گرفته توسط وزارت کار و رفاه اجتماعی تعدادی از مردم در دهک ۱۰ قرار گرفته‌اند، گفت: تعدادی که پیش از این و تا آذر سال جاری در صف یارانه‌بگیران قرار داشتند، بر اساس فهرست جدید اعلامی وزارت کار از دریافت یارانه نقدی حذف شدند، پیگیری از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان‌دهنده آن است که با اجرای طرح صدک‌بندی، در دی سال جاری، ۱۶۰ هزار تن (حدود ۶۰ هزار خانوار) به دلیل قرار گرفتن در دو صدک پردرآمد در دهک ۱۰ از دریافت یارانه حذف شدند.

۱۳ سال با یارانه

پرداخت نخستین یارانه نقدی از آذرماه ۱۳۸۹ با رقم ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان آغاز شد و اکنون پس از گذشت و ۱۳ سال، حداقل به ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر افزایش پیدا کرده است بر این اساس خانوار سه‌نفره که در دهک درآمدی چهار تا ۹ قرار دارند هر ماه دست کم ۹۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کنند.

یارانه خانوار دهک اول، دوم و سوم که زیر پوشش کمیته امداد یا بهزیستی هستند، نفری ۴۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. تغییر بعدی در پرداخت یارانه اجرای طرح کالابرگ بود که استفاده از آن اختیاری است و برای تشویق سرپرست خانوار به خرید کالای اساسی و ۱۱ قلم خوراکی، یارانه تشویقی در نظر گرفته می‌شود.

آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که جمعیت مشمولان یارانه در کشور به حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیون نفر می‌رسد، به‌تازگی نیز دولت مواردی مانند کالابرگ، یارانه نوزادان و مادران را به طرح پرداخت یارانه افزود که بر پیچیدگی فرآیند واریز یارانه افزوده است این موضوع سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها را بر آن داشت که در نیمه‌های بهمن سال جاری اعلام کند با هدف نظم‌بخشی واریز یارانه‌ها و مستمری‌های موضوع قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، از این ماه پرداخت‌های این سازمان بر اساس زمان‌بندی واریز شود.

در این اطلاعیه با تاکید بر تغییر زمان پرداخت یارانه نقدی از بهمن ۱۴۰۲ آمده است: از این پس مستمری کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور، روز بیستم هر ماه به حساب مشمولان ریخته می‌شود، یارانه نقدی و معیشتی خانوار دهک یک تا سه، روز بیست‌وپنجم هر ماه به‌حساب آن‌ها واریز می‌شود و یارانه نقدی و معیشتی دیگر خانوار یعنی دهک چهار، پنج، شش، هفت، هشت و ۹ در تاریخ سی‌ام هر ماه پرداخت می‌شود، زمان پرداخت یارانه دارو، یارانه هزینه حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی سوخت نیز ابتدای ماه تعیین شده است.

در انتظار یارانه‌های نوروز و رمضان

دو سال قبل دولت از طرح حمایتی خود به مناسبت ۲۲ بهمن رونمایی کرد، طرح فجرانه که در قالب آن ۲۲۰ هزار تومان اعتبار کالابرگ به‌عنوان عیدی به یارانه‌بگیران دهک‌های اول تا هفتم اختصاص یافت، گرچه سال گذشته این اتفاق تکرار نشد، اما این سابقه، امید به پرداخت واریز یارانه به حساب گروه‌های آسیب‌پذیر در مناسبت‌هایی مانند ۲۲ بهمن، ماه مبارک رمضان یا عید نوروز را قوت بخشیده بود، انتظاری که با رونمایی از طرح حمایتی دولت به مناسبت بهمن ۲۲ سال جاری برآورده شد.

اما چکش‌کاری یارانه نقدی در ماه‌های اخیر به تغییر در زمان واریز یارانه نقدی و حذف برخی خانوارها از فهرست یارانه‌بگیران محدود نشد و صولت مرتضوی، وزیر کار در گفت‌وگوی تلویزیونی به مناسبت دهه فجر از توسعه طرح کالابرگ خبر داد و اظهار کرد: برای تسهیل استفاده مردم از طرح کالابرگ، شرط خرید ۲۰۰ هزار تومان برای بهره‌مندی از یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی، لغو شد.

به گفته وی تاکنون هر فرد باید ۲۰۰ هزار تومان از یارانه خود را از ۱۱ قلم کالای تعیین‌شده خریداری می‌کرد تا یارانه دریافتی او ۱۲۰ هزار تومان اضافه می‌شد، اما با لغو این شرط ۱۱ قلم کالا کدگذاری شده است که هر کس به هر میزان از این ۱۱ قلم کالا خریداری کند، مشمول یارانه کالابرگ می‌شود.

بر این اساس افراد دهک سوم که یارانه آن‌ها ۴۰۰ هزار تومان بود، با استفاده از کالابرگ یارانه آنها به ۶۲۰ هزار تومان افزایش می‌یابد و برای دهک‌های دیگر که یارانه نقدی آنها ۳۰۰ هزار تومان است، با استفاده از کالابرگ، یارانه دریافتی به ۵۲۰ هزار تومان خواهد رسید.

تعیین ۱۰ دهک بر اساس درآمد

در طرح جدید پرداخت یارانه‌های نقدی، تمام مردم کشور به ۱۰ قسمت تبدیل شده‌اند و هر قسمت به عنوان یک دهک شناخته می‌شوند. اطلاعات درآمدی این افراد از طریق بانک‌های اطلاعاتی دولت دریافت و مورد بررسی قرار گرفته است؛ سپس به ترتیب درآمد از کم‌تر به بیش‌تر در دهک‌های یک تا ۱۰ قرار داده شده است.

استعلام یارانه با کد ملی تا حدودی امکان اطلاع از دهک درآمدی را فراهم می‌کند و در طرح جدید قرار است به افرادی که در دهک‌های یک تا سه قرار گرفته‌اند، ۴۰۰ هزار تومان و به افرادی که در دهک‌های ۴ تا ۹ هستند، ۳۰۰ هزار تومان یارانه تعلق گیرد، کسانی هم که در دهک آخر یعنی دهم باشند، مشمول دریافت یارانه نخواهند شد.

سامانه تعیین شده برای اطلاع از دهک‌بندی به نشانی https://hemayat.mcls.gov.ir/، تلفن گویا و کد دستوری است.

در چارچوب قانون برنامه ششم توسعه بسیاری از دستگاه‌ها موظف هستند که هر سال دو بار داده‌های ثبتی، قابل اتکا و متقن خود را به پایگاه رفاه ایرانیان تحویل دهند، همچنین بر اساس ماده ۲۹ برنامه ششم تمام دستگاه‌هایی اجرایی کشور مانند ثبت احوال، بانک مرکزی، نیروی انتظامی، دارایی، صندوق‌ها، خزانه و سازمان استخدامی موظفند داده‌های خانوار را در حوزه اقتصادی و رفاهی بفرستند، در حالی که به گفته علیرضا محمدی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حدود دو سال بود که داده‌هایی که از دستگاه‌ها دریافت می‌شد، اما اعمال نشده بود. وی هرگونه تغییر رفتار مالی خانوار را باعث جابه‌جایی آن‌ها در دهک‌ها دانست و گفت: بر اساس داده‌های دریافتی از دستگاه‌ها، دهک‌بندی خانوارها را اواخر دی سال جاری به‌روز شد.

وی جمعیت یارانه بگیران را حدود ۸۰ میلیون نفر بر شمرد و افزود: با توجه به اینکه به‌روزرسانی داده‌ها بیستم دی انجام شده و تا کنون اعتراضی شکل نگرفته است، نشان می‌دهد که وسع‌سنجی جدید دقت لازم را داشته و اعتراض مردم به دهک‌بندی نیز پاسخ داده شده است، پس از اعمال داده‌های جدید برخی خانوارها به دهک‌های بالا و برخی به دهک‌های پایین منتقل شدند، برای حدود ۱۳ میلیون خانوار نیز تغییری رخ نداده است و افرادی که به‌طور قطع از دهک پایین به صدک بالا رفتند، مشمول یارانه نشدند.

افزایش سقف خرید کالای اساسی در طرح فجرانه

پس از گذشت یک سال از رونمایی طرح کالابرگ الکترونیکی و هم‌زمان با فرارسیدن سالگرد پیروزی انقلاب، تغییراتی در میزان اعتبار و نحوه استفاده از این طرح ایجاد شده که در قالب آن دولت از هفدهم بهمن به مدت سه ماه (تا هفدهم اردیبهشت‌) اقدام به اجرای مرحله جدید طرح کالابرگ الکترونیک به نام «طرح فجرانه» کرده است، در این طرح «شرط ۲۰۰ هزار تومان خرید از یارانه» حذف شده و اعتبار تشویقی آن از ۱۲۰ هزار تومان (اعتبار تشویقی کالابرگی) به ۲۲۰ هزار تومان برای گیرندگان یارانه‌های دهک‌های یک تا هفت افزایش یافته است، بنابراین برخی یارانه‌بگیران تا سقف ۶۲۰ هزار تومان و برخی دیگر تا سقف ۵۲۰ هزار تومان می‌توانند به صورت ماهانه کالای اساسی خریداری کنند به عنوان مثال یک خانواده پنج‌نفره مبلغ ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان دریافت خواهند کرد.

بر اساس برآورد انستیتو تغذیه ایران، یارانه‌بگیران در طرح کالابرگ الکترونیک می‌توانند ۱۱ قلم کالای اساسی شامل برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند را خریداری کنند در نتیجه فجرانه، کمک‌هزینه‌ای برای خریدهای نوروزی نیز به‌شمار می‌آید.

یارانه تشویقی شامل خانوارهای دهک یک تا هفت درآمدی یعنی جمعیت تقریباً ۶۰ میلیون نفری می‌شود که اگر جمعیت ایران را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم، نزدیک ۷۵ درصد جمعیت کشور می‌توانند از یارانه تشویقی استفاده کنند.

سیدرضا یحیوی، مشاور معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به جزئیات اجرای مرحله جدید طرح یارانه جدید «فجرانه» اظهار کرد: در این طرح یارانه دریافتی دهک‌های یک تا سه درآمدی به جای ۴۰۰ هزار تومان ۵۲۰ هزار تومان و یارانه دریافتی دهک‌های چهار تا هفت درآمدی به جای ۳۰۰ هزار تومان در صورت خرید از این سبد، ۴۲۰ هزار تومان بود.

حمایت از امنیت غذایی

به گفته وی خانوارها در صورت خرید این سبد غذایی، به جای پرداخت قیمت روزِ آنکه معادل ۷۴۳ هزار و ۷۵۰ تومان است، مبنای قیمت سال گذشته معادل ۵۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان برایشان محاسبه می‌شود و به عبارتی با این افزایش اعتبار، تورم ایجاد شده روی اقلام سبد غذایی پوشانده می‌شود که این حمایت مضاعف دولت از سفره و امنیت غذایی مردم بوده و از سوی دیگر شرط خرید ۲۰۰ هزار تومان از یارانه از میان سبد غذایی تعریف شده، حذف شده است.

برای سرپرستان خانوار دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر و دهک‌های چهارم تا نهم مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر به حساب آنان واریز خواهد شد، همچنین در صورتی که سرپرستان خانوار از کالابرگ الکترونیکی استفاده نکرده باشند، رقم کامل یارانه برای آن‌ها قابل برداشت است و در صورت استفاده به همان میزان از یارانه خانوار کسر و باقی‌مانده مبلغ به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود.

یارانه تشویقی طبق آخرین برآوردها در ۲۱۰ هزار فروشگاه سراسر کشور قابل استفاده است، ۱۰ فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ در این طرح مشارکت می‌کنند و متقاضیان استفاده از کالابرگ الکترونیکی می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد شبکه ملی اعتبار، از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق‌کوروش، جانبو، هفت، دیلی‌مارکت، گندم، هایپرفامیلی، وال‌مارکت، محسن، مینومارت، ترقی و فروشگاه‌های اینترنتی اسنپ‌مارکت و دیجی‌کالا خرید کنند.

استفاده از کالابرگ الکترونیکی همچنان اختیاری است و سرپرست خانوار می‌تواند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد شبکه ملی اعتبار نسبت به خرید اقلام اساسی مشخص اقدام کند. اپلیکیشن شما برای اطلاع از ریز تراکنش‌ها در نشانی shoma.sfara.ir قابل دانلود است و می‌تواند روی تلفن همراه اندروید نصب شود.

اطلاع از ریز تراکنش‌های کالابرگ برای کسانی که گوشی هوشمند ندارند با شماره‌گیری کد دستوری «ستاره، ۵۰۰، ستاره، ۱۴۶۳، مربع» امکان‌پذیر است، همچنین جزئیات خرید، میزان اعتبار خرج شده و باقی‌مانده اعتبار یارانه را می‌توان به‌کمک اپلیکیشن و سامانه شما زیر نظر گرفت.

حمایت از ۱۳۱ هزار کودک دچار سوءتغذیه

طرح امنیت غذایی کودکان از دیگر طرح‌های حمایتی دولت از کودکان دارای سوءتغذیه کمتر از پنج سال است. با توجه به اینکه کودکان بعد از تولد، کارت سلامت را از طریق خانه‌های بهداشت یا مراکز بهداشتی دریافت می‌کنند که در آن شاخص‌های مختلفی از جمله اندازه دور سر، وزن و قد کودک ثبت شده است، برای کودکانی که با استاندارد شاخص‌های درج شده در این کارت فاصله دارند، طرح حمایت از کودکان دچار سوءتغذیه از سوی وزارت رفاه تعریف شده است؛ در این طرح کودکان معرفی شده از سوی وزارت بهداشت که در دهک یک تا هفت درآمدی قرار دارند، حمایت می‌شوند و به ازای هر کودک که در دهک یک تا ۵ درآمدی قرار دارد، ماهانه مبلغ یک میلیون تومان و به ازای هر کودک که در دهک ۶ و ۷ قرار دارد، مبلغ ۶۰۰ هزار تومان به حساب سرپرست او واریز می‌کند.

سرپرستان خانوارِ مشمول این طرح، تنها در شرایطی می‌توانند از این اعتبار استفاده کنند که از میان ۱۶ قلم کالای غذایی تعریف شده در طرح شامل خرما، سیب، هویج، کدو سبز، پیاز، گوجه‌فرنگی، عدس و مغزدانه، برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع و ماکارونی خرید کنند.

خانواده نیز تنها دو ماه فرصت دارد اقلام را بر اساس اولویت‌بندی انتخاب و برای کودک خود خریداری کند. از سویی دیگر نیز وزارت بهداشت هر شش ماه یک بار کودکان را بررسی می‌کند و اگر کودکی رشد نکرده باشد، خانواده او فراخوانده می‌شود. وزارت بهداشت این اطلاعات را به وزارت رفاه گزارش می‌کند و تا زمان اطمینان از توجیه سرپرست خانوار به لزوم هزینه شدن اعتبار برای کودک خود، واریز یارانه به شکل موقت متوقف شود.

بر اساس آخرین اعلام وزارت رفاه، ۱۵۳ هزار و ۴۰۰ نفر از سوی وزارت بهداشت به وزارت رفاه معرفی شده‌اند که ۱۳۱ هزار و ۸۳۰ نفر مشمول طرح هستند.

ثبات نیم‌ساله دهک‌بندی

طرح حمایت از مادران دارای فرزندان شیرده نیز به‌تازگی در دستور کار وزارت رفاه قرار گرفته و در مرحله ابتدایی مادران دارای کودک شیرخوار و کودک زیر دو سال در دهک یک در ۸ استان خراسان شمالی و خراسان جنوبی، هرمزگان، لرستان، فارس، گلستان، ایلام و یاسوج شناسایی شده‌اند. بر این اساس ۲۷ هزار مادر شناسایی شده است که از این تعداد ۲۲ هزار نفر مشمول طرح شده و به آن‌ها ماهانه ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود.

همه شایعاتی که این روزها درباره تأخیر و حذف یارانه برخی خانوارها مطرح می‌شود با دریافت اطلاعات از منابع رسمی درباره تغییر شیوه شناسایی مشمولان از طریق دهک‌بندی، صدک‌بندی و تغییر فرمول وسع‌سنجی با بررسی رفتار مالی و اقتصادی خانواده‌ها در یک دوره مشخص قابل پاسخ‌دهی و رفع ابهام است، همچنین مسائلی مانند داشتن خودرو و ارزش آن، رقم تراکنش‌های مالی و بانکی، درآمدها، معلولیت و بیماری خاص می‌تواند روی دهک‌بندی خانوار تأثیر بگذارد، اما قرار است پس از تحولات تازه، حداقل تا شش‌ماه آینده شاهد تغییرات جدیدی نباشیم.

پرداخت یارانه هنوز بدون توجه به وضعیت مسکن خانوار انجام می‌شود زیرا در نبود داده‌های سامانه املاک و مستغلات یا سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، نمی‌توان اطلاعات دقیقی درباره وضعیت تملک یا استیجاری بودن واحد مسکونی مردم به‌دست آورد، همچنین هنوز روش دقیقی برای بررسی وضعیت درآمد مشاغل آزاد وجود ندارد.

آگاهی از دلیل پرداخت نشدن یارانه نقدی را می‌توان با ثبت اعتراض در سامانه حمایت پیگیری کرد. در این وبگاه سرپرستان خانوار علاوه بر رؤیت شناسنامه اقتصادی خانواده و مشاهده آخرین وضعیت دهک‌بندی خانوار زیرپوشش خود می‌توانند، اعتراض و درخواست بررسی مجدد اطلاعاتشان را ارائه دهند. درخواست واریز یارانه برای فرزند تازه متولد شده نیازمند مراجعه حضوری است و همراه مدارک مورد نیاز که توسط سازمان هدفمندی اعلام شده، باید به دفاتر پلیس به‌اضافه ۱۰ ارائه شود.