به گزارش خبرگزاری ایمنا، گرمایش جهانی امروزه واژه‌ای آشنا و پرکاربرد و پدیده افزایش متوسط دمای هوا در نزدیکی سطح زمین در دو قرن پیش بسیار قابل لمس بوده است، دانشمندان اقلیم‌شناسی از اواسط قرن بیستم در حال جمع‌آوری مشاهدات دقیقی از پدیده‌های مختلف آب و هوایی (مانند دما، بارش و طوفان) و تأثیرات مرتبط با آب هوا (مانند جریان‌های آبی و هوایی اقیانوس و ترکیب شیمیایی جو) بوده‌اند.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که آب و هوای زمین از زمان آغاز دوره‌های ابتدایی زمین‌شناسی در هر دوره مشخص تغییر کرده است، تأثیر فعالیت‌های انسانی از زمان آغاز انقلاب صنعتی به شدت با تغییرات اقلیمی دارای ارتباطی تنگاتنگ است.
تازه‌ترین گزارش سرویس تغییرات آب‌وهوایی کوپرنیک حاکی است جهان برای اولین بار در یک دوره ۱۲ ماهه، شاهد میانگین دمای بیش از ۱.۵ درجه بالاتر از سطح قبل از دوره صنعتیشدن بوده که رکوردی دیگر در روند گرمایش زمین محسوب می‌شود.
هدف ۱.۵ درجه کمتر از یک دهه پیش در اجلاس مهم آب و هوای پاریس تعیین شد، جایی که دانشمندان هشدار دادند که گرمایش بیش از این سطح در طول سال‌های متمادی عواقب شدید جهانی خواهد داشت و داده‌های سرویس تغییرات اقلیمی کوپرنیک درباره سال گذشته (۲۰۲۳) نشان می‌دهد که دما با سرعت نگران‌کننده‌ای در حال افزایش است و دما بین فوریه ۲۰۲۳ تا ژانویه ۲۰۲۴ میلادی (سال جاری) ۱.۵۲ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است.
کوپرنیک در عین حال می‌گوید هشت ماه گذشته، داغ‌ترین ماه‌های ثبت شده بود و افزایش دمای دریا چشمگیرتر است؛ بر اساس یک گزارش مهم سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ میلادی، در صورت دو درجه افزایش دما، به جای ۱.۵ درجه، خطر تغییرات اقلیمی مانند گرمای شدید، بالا آمدن سطح آب دریاها و از بین رفتن حیات وحش، بسیار بیشتر می‌شود.
پروفسور «لیز بنتلی»، مدیر اجرایی انجمن رویال هواشناسی انگلیس می‌گوید: عبور از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد در میانگین سالانه بسیار مهم است، این یک گام دیگر در جهت اشتباه است، اما ما می‌دانیم که باید چه کار کنیم.
محققان بر این نکته تاکید می‌کنند که انسان‌ها هنوز هم می‌توانند در روند گرمایش جهان تفاوت ایجاد کنند و فناوری‌های سبز مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و وسایل نقلیه الکتریکی در بسیاری از نقاط جهان رونق گرفته است.
چرا مرز ۱.۵ درجه سانتی‌گراد در طول سال گذشته شکسته شد؟
روند گرمایش زمین، بدون شک ناشی از فعالیت‌های انسان است و بیشتر از سوزاندن سوخت‌های فسیلی حاصل می‌شود که گازهای گرمایشی مانند دی‌اکسید کربن آزاد می‌کند، در ماه‌های اخیر نیز یک پدیده طبیعی به نام «ال‌نینو» نیز دمای هوا را افزایش داده است، اگرچه این پدیده تنها حدود ۰.۲ سانتی‌گراد موجب افزایش دما می‌شود.
ال‌نینو الگویی آب‌وهوایی است که از اقیانوس آرام در امتداد خط استوا سرچشمه می‌گیرد و بر آب‌وهوای سراسر جهان اثر می‌گذارد؛ پیش‌تر دانشمندان آمریکایی فعال شدن اِل‌نینو را تأیید کرده‌اند که به گفته آنها گرمایش زمین را که به دلیل سوخت‌های فسیلی در جریان است، تشدید خواهد کرد.
میانگین دمای هوا در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ از زمان فعال شدن «ال‌نینو»، هر روز از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد عبور کرد و در سال ۲۰۲۴ هم تاکنون این روند افزایشی ادامه یافته است.
خشکسالی در آمازون
ال‌نینو حتی با این اثر نیز شناخته شده است که سبب بروز سیل شدید در بخش‌های شرقی آفریقا می‌شود؛ پدیده‌ای که به رانش زمین، افزایش بیماری‌های ناشی از آب و حتی کمبود مواد غذایی می‌انجامد، سیل شدید در شرق آفریقا زمانی رخ می‌دهد که بخش‌های شمالی و جنوبی این قاره با خشکسالی شدید مواجه می‌شوند.
آب‌وهوا تنها چیزی نیست که ال‌نینو بر آن اثر می‌گذارد، آب‌های سطحی گرم‌تر در شرق اقیانوس آرام ماهی‌های آب‌سرد را که در صنعت ماهیگیری بیشتر مناطق آمریکای لاتین بسیار اهمیت دارند، تأثیر بحران تغییرات اقلیمی بر ال‌نینو هنوز مورد بحث است و بعضی مطالعات اخیر نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی ممکن است آثار ال‌نینو را بدتر کند؛ در عین حال، احتمال اینکه تعداد ال‌نینو با گرم شدن سیاره بیشتر شود، وجود ندارد، اما تحقیقات دیگری نیز نشان می‌دهند که احتمال بروز ال‌نینوهای قدرتمندتر در چنین شرایطی دو برابر خواهد شد.
هشدار سازمان ملل درباره احتمال رکوردشکنی گرما در ۲۰۲۴
سازمان ملل متحد چندی پیش هشدار داد سال جاری میلادی (۲۰۲۴) تحت تأثیر پدیده ال‌نینو، ممکن است گرم‌تر از سال ۲۰۲۳ باشد که در این صورت، رکورد گرم‌ترین سال زمین دوباره خواهد شکست و در همین ارتباط سازمان ملل متحد خواستار کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای برای مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی شد.
سازمان جهانی هواشناسی سازمان ملل متحد اعلام کرد که بین ماه‌های ژوئن تا دسامبر، رکوردهای دمایی ماهانه جدیدی ثبت می‌شود و به علت پدیده ال‌نینو این الگو ادامه خواهد داشت؛ اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا نیز پیش‌بینی کرده است که احتمال دارد سال ۲۰۲۴ گرم‌تر از سال ۲۰۲۳ باشد و ۹۹ درصد اطمینان دارد که سال ۲۰۲۴ جزو پنج رتبه اول گرم‌ترین سال‌های ثبت‌شده در تاریخ زمین خواهد بود.
آژانس آب و هوای سازمان ملل متحد اعلام کرد ژوئیه و اوت سال گذشته گرم‌ترین ماه‌های ثبت‌شده در تاریخ زمین بود و تأیید کرد که سال ۲۰۲۳ با اختلاف زیادی گرم‌ترین سال ثبت شده بوده است، این نهاد اعلام کرد در سال ۲۰۲۳ میانگین سالانه دمای جهان ۱.۴۵ درجه سانتی‌گراد بیشتر از دمای قبل از صنعتی شدن (۱۸۵۰-۱۹۰۰) بوده است.
الگوی آب و هوایی طبیعی که با افزایش گرما در سرتاسر جهان همراه است، دمای کره زمین را در سال بعدی افزایش می‌دهد و با توجه به اینکه ال‌نینو در اوج خود بیشترین تأثیر را بر دمای جهان دارد، سال ۲۰۲۴ ممکن است حتی گرم‌تر از سال گذشته باشد.
عوامل اصلی گرمایش جهانی چیست؟
مسئله افزایش مستمر درجه حرارت به یکی از مسائل اصلی مورد توجه مسئولان محیط زیست و پایگاه‌های پایش جوی و اقتصاددانان حتی سیاستمداران تبدیل شده است و هر بار که این مسئله مطرح شود انگشت اتهام به‌طور مستقیم متوجه گاز دی‌اکسید کربن می‌شود که به عنوان نخستین و اصلی‌ترین متهم عامل افزایش متوسط حرارت کره زمین از سوی متخصصان مطرح می‌شود، اما باید به متهمی دیگر در این ارتباط اشاره کنیم که با وجودی که نقش آن در افزایش متوسط درجه حرارت جهان مشهود است، اما کمتر درباره آن گفته شده است.
متان گازی است که در حالت پاکی بی‌رنگ و بی‌بو و از هوا سبک‌تر است، یکی از گازهای ناچیز در جو زمین به شمار می‌رود و نسبت آن ۰.۰۰۰۱۵ درصد از کل حجم هوا است؛ متان در هوا اشتعال‌پذیر است و شعله‌ای سوزان و نوری شدید دارد، ماده اصلی تشکیل دهنده گاز طبیعی است و به‌طور متوسط حدود ۷۵ درصد آن را تشکیل می‌دهد و این میزان در بعضی میادین گاز طبیعی تا ۹۹ درصد هم می‌رسد.
متان بخش عظیمی از گازهای متصاعد از چاه‌های نفت است که از میادین نفتی و میادین گاز طبیعی به داخل پوسته زمین رسوب می‌کند و در خلال عملیات استخراج زغال‌سنگ از معادن یا فرایند تولید آن نشت می‌کند. از ایستگاه‌های تصفیه آب و پالایشگاه‌های تصفیه نفت و فرآورده‌های نفتی نیز قابل نشت و انتشار است.
متان به عنوان عنصر اصلی تشکیل دهنده گاز طبیعی یکی از مهم‌ترین مواد خامی است که با توجه به کاربردش در تولید بخش عمده‌ای از الفین استیلن، سیانید، نیتروژن آمونیاک، الکل و بعضی گازهای صنعتی از اهمیت زیادی برخوردار است، می‌توان از گاز طبیعی به عنوان منبع متان در فرایندهایی که متان به عنوان ماده خام کاربرد دارد، استفاده کرد و به این ترتیب نیازی به استخراج و خالص‌سازی متان از گاز طبیعی نیست.
بیشتر گازهای طبیعی مانند گاز زغال و گازهای روشنایی حاوی مقدار زیادی متان هستند و این گاز ساده‌ترین ترکیبات هیدروکربونیک به‌شمار می‌رود، چراکه از یک اتم کربن و چهار اتم هیدروژن تشکیل شده است.
متان و پدیده تأثیر گلخانه‌ای
با وجود اینکه غلظت متان در جو کمتر از غلظت دی‌اکسید کربن از حیث مقدار است، اما غیرممکن است که از اهمیت و نقش آن در بروز پدیده گلخانه‌ای و مشکلات ناشی از افزایش درجه حرارت در جهان غافل شد؛ این امر به دو عامل بازمی‌گردد، نخستین و مهم‌ترین آن این است که خواص تابشی متان پویایی هر مولکول از مولکول‌ها را در جذب حرارت تابشی تا چندین مرتبه بالاتر از فعالیت دی‌اکسید کربن قرار می‌دهد.
بر اساس برآورد محققان این مقدار به ۲۰ مرتبه بیشتر و در تحقیقات IS Isaksen و همکاران این مقدار به ۱۰ مرتبه بیشتر می‌رسد، بر اساس الگوی ریاضی amnes Hansen و serge Labedent اهمیت متان به عنوان دلیل افزایش دمای جهان ۲۵ درصد از اهمیت دی اکسید کربن بیشتر است، اما در حال حاضر coln Gabbin اظهار می‌دارد که تأثیر متان در ایجاد گرما بیش از ۳۶ درصد بیشتر از تأثیر افزایش دی‌اکسید کربن است.
درباره آثار مترتب بر پدیده تأثیر گلخانه‌ای نتایج تحقیقات شورای مشورتی دولتی تغییرات اقلیمی نشان می‌دهد که این تغییرات در متوسط درجه حرارت جهان به نسبت بخار آب زیاد است، پیش‌بینی می‌شود که میانگین افزایش درجه حرارت جهان بین نیم تا پنج درجه سانتی‌گراد در هر ۱۰ سال نوسان داشته باشد و به دلیل این افزایش بروز تغییرات و افزایش حرارت آب دریاها و اقیانوس‌ها نیز با انتشار گرما در طی فصل تابستان در مناطق واقع در عرض‌های شمالی بالاتر مشاهده خواهد شد.
دمای متوسط کره زمین طی ۱۰۰ سال اخیر چند درجه افزایش داشته است؟
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه دمای سیاره زمین، یک درجه گرم‌تر شده و از ۱۳ درجه به ۱۴ درجه رسیده است، اظهار کرد: این افزایش گرما در همه مناطق دنیا یکسان نیست و در بعضی نقاط شاید سه تا چهار درجه گرم باشد، به‌طور مثال قاره اروپا حدود ۲.۵ درجه گرم‌تر شده، مناطق قطبی سه تا پنج درجه افزایش دما داشته و سرزمین‌های خاورمیانه از جمله ایران دو تا ۲.۵ درجه گرم شده است، نواحی آمریکای لاتین کمترین گرمایش را به نسبت سایر سرزمین‌ها داشته‌اند.
وی افزود: گرمایش زمین منجر به ذوب یخ‌های قطبی و محدودیت صفحات یخی گرینلند به عنوان مهم‌ترین منبع یخی دنیا شده است، چرا که این صفحات به نسبت شرایط اولیه حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده‌اند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی ادامه داد: در این مدت مناطق یخچالی و کوهستانی مانند منطقه یخچالی دماوند در ایران، همچنین مناطق یخچالی در قاره‌های اروپا و آسیا به‌شدت سیر نزولی داشته است، همین اندازه بدانید که یخ‌های کوه آلپ اروپا طی ۳۰ سال گذشته حدود ۳۰ متر ضخامت خود را از دست داده است، همچنین در مناطق یخی رشته کوه هیمالیا که بلندترین مناطق دنیا در آن قرار دارد، نزدیک به ۳۴ متر از ضخامت یخ‌ها از بین رفته است.
وی تصریح کرد: ذوب شدن یخ‌ها، سبب افزایش سطح آب دریاها می‌شود و به‌تدریج کشورهای جزیره‌ای یا سواحل را زیر آب می‌برد، ضمن اینکه گرمایش به خودی خود حجم آب را بیشتر می‌کند، زیرا گرما موجب انبساط می‌شود و حجم آب دریاها زیاد می‌شود، بنابراین در بعضی مناطق به تأسیسات دریایی بندری آسیب وارد می‌شود، زیرا موجب زیر آب رفتن این نواحی خواهد شد.
وظیفه با اشاره به اینکه از دلایل اصلی گرمایش زمین انسان‌ها هستند، گفت: با صنعتی شدن زندگی، انسان‌ها طی ۱۰۰ سال اخیر بدون هیچ‌گونه واهمه، توجه و احترام به محیط زیست، مغرضانه برای پیشبرد اهداف خود، سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، گازوئیل، مازوت، بنزین و گاز را سوزانده‌اند؛ این سوخت‌ها حجم زیادی از گاز دی‌اکسید کربن را آزاد می‌کند، چنین گازهایی تا حدودی توسط گیاهان جذب می‌شود، اما مازاد آن سبب افزایش غلظت گازها در جو زمین شده است.
وی اظهار کرد: اگر به روی دیگر سکه نگاه کنیم، انسان‌ها برای تأمین مواد غذایی طی سال‌های اخیر، دام و طیور بسیاری را به طور صنعتی در کشورهای مختلف دنیا پرورش داده‌اند و با تولید گاز متان آسیب‌هایی را بر محیط‌زیست وارد کردند، زیرا دو گاز دی‌اکسید کربن و متان مهم‌ترین علل گرمایش سیاره زمین است که امروزه به عنوان گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شوند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی افزود: برای نمونه در فصل زمستان با ورود به گلخانه‌های بدون وجود بخاری متوجه می‌شویم که دمای آن مکان‌ها از محیط اطراف گرم‌تر است، زیرا با تابش نور به گلخانه‌ها و برخورد آن به زمین و سطح برگ گیاهان با شیشه‌ها یا محفظه نگهداری گلخانه، مجدد همان نورها بدون خروج منعکس می‌شوند، یعنی بخشی از نورهای تابشی به دام خواهد افتاد و با برون‌رفت، سبب گرمایش فضا پیرامون خواهد شد، بنابراین این گازهای گلخانه‌ای مانند پتویی برای انسان‌ها عمل می‌کنند که بدون عبور دما، گرما را افزایش می‌دهند.
وی تصریح کرد: در عصر حاضر گازهای دی‌اکسید کربن و متان به عنوان گازهای گلخانه‌ای نام‌گذاری شده‌اند، گازهایی که انسان‌ها به دلیل فعالیت‌های صنعتی بسیار گسترده، سبب افزایش غلظت آنها در مقایسه با ۱۰۰ سال گذشته شده‌اند.
نظر شما