به گزارش خبرگزاری ایمنا، «بودجه‌ریزی مشارکتی» اگرچه مفهومی است که به گوش متخصصان اقتصاد و جامعه‌شناسی آشنا است و یک شیوه مترقی در مدیریت کلان را یادآور می‌شود، اما شاید در نگاه اول برای عموم شهروندان ملموس نباشد.
بودجه‌بندی مشارکتی می‌تواند ابزاری بسیار قدرتمند برای شهرها در زمینه آموزش، جذب و توانمندسازی جوامع باشد؛ شهرنشینان در نتیجه این فرایند می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های شهری سهیم شوند که این امر به سهم خود مزایای بی‌شماری برای جوامع در پی خواهد داشت.
این نوع بودجه‌بندی شیوه‌ای خلاق برای تصمیم‌گیری به‌شمار می‌رود که به‌طور مستقیم اعضای جامعه را در تخصیص بودجه‌های عمومی سهیم می‌کند، در این فرایند، دولت‌های محلی از مردم و سایر ذی‌نفعان مربوطه می‌خواهند آن‌ها را در شناسایی اولویت‌ها، مشکلات و فرصت‌های اجتماعی یاری کنند تا بودجه‌های شهری را در هر حوزه به‌درستی مورد استفاده قرار دهند، در واقع، مشارکت مردم در بودجه‌بندی شهری موجب می‌شود نرخ هزینه مورد نیاز برای رفع هر مشکل شهری با دقت بیشتری تعیین شود و فرایند بودجه‌بندی برای رفع نیازهای واقعی جوامع با دقت بالاتری انجام شود.
البته پیاده‌سازی بودجه‌بندی مشارکتی مستلزم سهیم‌سازی هرچه بیشتر مردم به حضور در فرایندهای شهری است و یکی از بهترین شیوه‌ها برای اثبات شفافیت دولت‌ها به‌شمار می‌رود.
در مدل تصمیم‌گیری مشارکتی دیگر شاهد تصمیم‌گیری متمرکز نخواهیم بود، بلکه تصمیم‌گیری‌های یک محله یا منطقه، به مردم همان محله و منطقه واگذار خواهد شد و دیگر از خارج این محدوده، کسی برای آن‌ها تصمیم نخواهد گرفت، در مسئله خاص بودجه‌ریزی مشارکتی نیز این مردم یک محل هستند که اولویت‌های هزینه‌ای خود را مشخص می‌کنند و با توجه به شناخت نزدیک‌تر آن‌ها با مشکلات در تعیین اولویت‌های هزینه‌ای بهتر از حتی نخبگانی تصمیم‌گیری می‌کنند که در خارج از محدوده مشکلات عزم رفع آن‌ها را دارند.
مشارکت مدیران، کارکنان و شهروندان در تنظیم بودجه و برنامه‌های مالی سازمان موجب خواهد شد تا افراد مسئولیت بیشتری را در دستیابی به اهداف و برنامه‌های تدوین و تنظیم شده از خود نشان دهند و در نتیجه سازمان را با احتمال موفقیت بیشتری مواجه سازند.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان برای آگاهی هرچه بیشتر شهروندان از چگونگی بودجه‌ریزی مشارکتی شهرداری این کلان‌شهر است.
تدوین بودجه ۱۴۰۳ با مشارکت شهروندان اصفهانی
ایمنا: گویا امکان مشارکت اصفهانی‌ها در تدوین بودجه ۱۴۰۳ فراهم شده است؟
ابراهیمی: قبل از اینکه درباره بودجه مشارکتی شهرداری اصفهان صحبت کنم، باید به این موضوع اشاره کنم که در فرایند تدوین برنامه ۱۴۱۰ شهرداری اصفهان، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان ایده «نشست شهراندیشی» را مطرح و این نشست را برگزار کرد و در این برنامه نظرات مردم را درباره اهداف سیاست‌ها و سطوح مختلف برنامه دریافت کرد.
نقطه نظرات شهروندان در برنامه اعمال و تدوین شد، در نهایت وارد فرایند بودجه شدیم؛ بودجه ۱۴۰۳ به عملیات نزدیک است و اهداف و سیاست‌ها در بودجه رنگ و بوی مالی و زمان‌بندی می‌گیرد. البته برنامه‌ریزی لازم انجام شده تا پروژه‌های پیشنهادی شهروندان در فرایند بررسی بودجه لحاظ و پس از تصویب شورا در بودجه ۱۴۰۳ اجرایی شود.
ایمنا: شهروندان از چه طریق می‌توانند در این نظرسنجی شرکت کنند؟
ابراهیمی: شهروندان با نصب سامانه «اصفهان من» می‌توانند به‌صورت مهمان وارد سامانه شوند و اگر تمایل داشتند، مشخصات خود را ثبت کنند، اما اگر از طریق سامانه «دولت من» با وارد کردن شماره همراه به سامانه ورود کنند، نظرات آن‌ها به همراه مشخصات ثبت می‌شود.
با ورود به سایت my.isfahan.ir در صفحه اصلی با انتخاب گزینه بودجه‌ریزی مشارکتی، پیشنهادهای خود را ثبت کنند؛ در واقع پس از ورود به سامانه، از قسمت بالای سامانه باید منطقه و نام محله را انتخاب کنند که این کار از طریق نقشه یا انتخاب منطقه و محله انجام می‌گیرد و در نهایت پروژه‌های مربوطه نمایش داده می‌شود.
در قسمت انتهایی صفحه سامانه، محلی برای درج پروژه‌های مورد نظر شهروندان قرار داده شده است، به‌گونه‌ای که می‌توانند پروژه‌های کلان و کوچک مورد نظر خود را در سامانه ثبت کنند،، همچنین می‌توانند طرح پروژه‌ای که از نظر آن‌ها مهم است، اما در لیست پروژه‌ها مطرح نشده را با جزئیات بیان کنند و فایل‌های مرتبط با طرح را بارگذاری کنند.
ایمنا: فرصت ارائه پیشنهادات تا چه زمانی است؟
ابراهیمی: اصفهانی‌ها از یکم تا دهم بهمن سال جاری فرصت ارائه پیشنهاد برای بودجه سال آینده شهرداری را دارند؛ مجموعه پیشنهادات گزارش‌گیری و در جلسه بودجه شورای اسلامی شهر به‌عنوان یکی از ورودی‌ها استفاده می‌شود که امیدواریم این اقدام به شناسایی نیازهای شهروندان کمک کند تا بودجه مبتنی بر نیازها تنظیم شود.
در حال حاضر تبلیغات گسترده‌ای برای بودجه‌ریزی مشارکتی در سطح شهر انجام شده است، البته معتقدم این گونه اقدامات باید جاری و ساری باشد و تنها منحصر به بودجه نباشد و این فرایند در طول سال برای مواردی همچون اصلاح بودجه باید به‌طور مستمر ادامه داشته باشد.
بی‌شک شهر با کمک شهروندان ساخته می‌شود و امیدوارم بتوانیم شعار «اصفهان من شهر زندگی» را محقق کنیم
بنابراین از تمام شهروندان و دغدغه‌مندان و کسانی که در اصفهان زندگی می‌کنند دعوت می‌کنم تا با شرکت در نظرسنجی به مدیریت شهری کمک کنند و پیشنهادات خود را در خصوص پروژه‌ها اعلام کنند و به خادمان خود در شهر کمک کنند تا بتوانیم خواسته‌ها و انتظارات را از طریق انجام پروژه برآورده کنیم،
بی‌شک شهر با کمک شهروندان ساخته می‌شود و امیدوارم بتوانیم شعار «اصفهان من شهر زندگی» را محقق کنیم و اصفهان شهر بهتری برای زندگی شود.
دریافت نظرات شهروندان در قالب اولویت پروژه‌ها و پیشنهادات جدید
ایمنا: عوامل تأثیرگذار بر بودجه‌ریزی مشارکتی کدامند؟
ابراهیمی: بودجه را به‌عنوان برنامه یک ساله در نظر می‌گیریم، بودجه در هر حال فرم عمومی خود را دارد، هر سازمان طبق پیش‌بینی‌های خود بودجه را برآورد و در نهایت تعادل منابع و مصارف را بررسی می‌کند.
در این الگو تلاش می‌کنیم نظرات ذی‌نفعان که یکی از مهم‌ترین آن‌ها شهروندان هستند را در تدوین بودجه دریافت کنیم.
در حال حاضر نظرات را در دو قالب اولویت پروژه‌ها و پیشنهادهای جدید دریافت می‌کنیم.
ایمنا: به چه صورت از پیشنهادهای شهروندان استفاده می‌شود؟
ابراهیمی: اولویت‌ها در فرایند بررسی و تعادل منابع و مصارف در اجرای برنامه‌ها به ما کمک می‌کند؛ پیشنهادهای جدید شهروندان نیز دو حالت دارد، یا مقدمات آن فراهم است و هم‌اکنون می‌توانیم در بودجه اعمال کنیم یا مقدمات بیشتری نیاز دارد و وارد فرایند بررسی پروژه‌ها می‌شود.
این فرایندها فنی است و کمک می‌کند چارچوب پروژه‌ها مشخص شود. هنگامی که ابعاد، الزامات و مقیاس پروژه کامل شود، قابلیت قرار گرفتن در بودجه را پیدا می‌کند؛ در این راستا پیشنهادها و اقداماتی که مفید باشد و در چارچوب برنامه قرار بگیرد از هر مجرایی مغتنم است و مواردی که قابلیت اجرا دارد باید در بودجه قرار گیرد.
ایمنا: عوامل تأثیرگذار در بودجه‌ریزی مشارکتی در چه بخش‌هایی خلاصه می‌شود؟
ابراهیمی: بستری که شهرداری آماده کند باید به نحوی باشد که شهروند بتواند از طریق تلفن همراه، نظر خود را ثبت کند، حس تعلق نسبت به محیط سکونت خود داشته باشد و باور داشته باشد که پیشنهادهای ارائه شده او مورد قبول مدیران شهری است.
اعتقاد مدیریت شهری این است که شهروندان را به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه‌های شهر بداند و ارزش این سرمایه‌ها و توجه به نظرات آن‌ها را در حوزه‌های تدوین، نظارت و اجرا در نظر بگیرد، البته اطلاع‌رسانی خوب در این حوزه می‌تواند مؤثر باشد.
در این راستا تبلیغات گسترده‌ای توسط اداره کل روابط‌عمومی شهرداری اصفهان درباره مشارکت شهروندان در بودجه ۱۴۰۳ در سطح شهر با هدف آگاه‌سازی و افزایش مشارکت شهروندان انجام شده است، البته به دلیل اینکه بودجه به اجرا نزدیک است، فرصت بسیار مناسبی برای شهروندان و مدیران شهری فراهم شده است تا موضوعات مختلف در بودجه مطرح شود و به سمت اجرا حرکت کند.
فرایند برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی دوسویه است
ایمنا: آیا می‌توان گفت که در حال حاضر سیستم بودجه‌ریزی شهروندمحور داریم؟
ابراهیمی: فرایندهای برنامه‌ریزی که هم‌اکنون عملیاتی می‌شود، دوسویه و به‌نوعی پایین به بالا و بالا به پایین است، پایین به بالا از لایه شهروندان پیشنهاد می‌شود و بالا به پایین از لایه نخبگانی، در واقع بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی هر دو فرایندهایی دوسویه است.
البته فرایندهای نخبگانی و بالا به پایین کامل نیست، چراکه به نظرات ذی‌نفعان بی‌توجهی می‌شود، از طرفی فرایندهای پایین به بالا نیز به تنهایی کافی نیست، زیرا ممکن است به روزمرگی و مسائل ساده‌تر توجه شود.
ما به هردو دیدگاه نیاز داریم، از جمله دیدگاه‌هایی که بتواند تحلیل و نگاه کلان به مسائل شهر داشته باشد، در مجموعه مدیریت شهری از نظرات افرادی همچون متخصصان، نخبگان و خبرگان استفاده می‌شود، همچنین نظرات شهروندان به‌عنوان استفاده‌کنندگان و بهره‌برداران مستقیم خدمات مورد توجه است.
بودجه‌ریزی مشارکتی جزو الزامات سازمان شهرداری است
به هردو دیدگاه نیاز داریم، اقداماتی از جنس رفع مشکلات فوری و اقداماتی از جنس رفع مشکلات بنیادی‌تر که در لایه‌های بعدی است و در ظاهر دیده نمی‌شود؛ ممکن است شهروند آب‌گرفتگی معبر را به‌عنوان مشکل مطرح کند، اما ما در لایه بالاتر شبکه آب‌های سطحی و نقشه آب‌های سطحی که باید در شهر احداث شود را بررسی می‌کنیم.
بنابراین بودجه‌ریزی مشارکتی جزو الزامات سازمان شهرداری است و البته هر سازمان باید به نظر ذی‌نفعان توجه کند و در عین حال نظر نخبگان را به‌عنوان یکی دیگر از ورودی‌ها در نظر داشته باشد.
ایمنا: آیا برای بودجه‌ریزی مشارکتی تجربه‌های موفق در ایران و سایر کشورها وجود دارد؟
ابراهیمی: بله، البته در تک‌پروژه‌های شهری نیز می‌توان مشارکت داشت که این روش در دنیا مرسوم است، چه در تک‌پروژه‌ها و چه لایه‌های بالا همچون چشم‌انداز یک شهر، زیرا در سطوح مختلف نظر مردم دریافت می‌شود و از لایه‌های چشم‌اندازی که لایه‌های آرمانی است تا لایه‌های عملیاتی و اقدامات واقع‌بینانه که پروژه‌ها است، در تمام سطوح می‌توان مشارکت داشت.
در اصفهان در مواردی همچون «چشم‌انداز» برنامه راهبردی و در پروژه‌های در حال اجرا «نظرسنجی» انجام شده است؛ بودجه مشارکتی کمک زیادی به طرح‌های محله‌محور می‌کند و پایگاه اطلاعاتی بسیار خوبی برای ما محسوب می‌شود.
بازخورد چنین نظرسنجی‌هایی به شهروندان مهم است تا بدانند کجا از نظرات آن‌ها استفاده شده است.
نظر شما