به گزارش خبرگزاری ایمنا، میدان قدس یکی از منحصربه‌فردترین میادین اصفهان و محله طوقچی، محله‌ای درهم پیچیده و وسیع است که بین محله‌هایی چون جویباره، دردشت، منار ساربان، منار چهل دختران و باغ‌قوشخانه که هر کدام تاریخ بزرگی را بر دوش می‌کشد، محصور شده است و از هر طرف که به آن بنگری، دنیایی از نگفته‌ها را در سینه خود پنهان دارد.
فلکه طوقچی، میدانی بی‌آلایش اما پرهیاهو
طوقچی بوی ترشی و سبزی و سبزه‌میدان می‌دهد، بوی خرید شب عید و هیاهوی سال‌های کودکی؛ آن روزهایی که از مینی‌مال‌ها و سیتی‌سنترها خبری نبود و نصف مردم اصفهان تمام ملزومات و خرید پایان سال خود را از این میدان تأمین می‌کردند؛ این محله قدیمی و تاریخی به‌رغم گذشته‌ای که آن را احاطه کرده، اما توانسته است کلیشه تاریخ یعنی فرسودگی را از میان بردارد و ضمن حفظ هویت و قدمت خود، با برآورده کردن نیازهای امروز سکنه آن، تبدیل به شهری بزرگ شود.
محله‌ای پا به سن گذاشته که به روش خود در نبردی تن به تن با دنیای پیشرفته امروز تلاش می‌کند تا نشان دهد «دود همیشه از کنده بلند می‌شود.» فرهنگ و تاریخ فلکه طوقچی در میان چهار میدان شهدا، احمدآباد، لاله و فاطمی محصور شده و جمعیت بسیاری از افراد مهاجر و اقوام مختلف را که هر کدام دارای خرده‌فرهنگ‌های مخصوص به خود هستند را در خود جای داده است.
بیشتر مغازه‌های این محدوده متشکل از انواع خوراکی‌فروشی‌ها و پوشاک است تا لوازم برقی فروشی، ساعت‌سازی، مغازه‌های متعدد چوب‌فروشی و نجاری در ابعاد وسیع و به‌دلیل وجود مرکز تخصصی چشم‌پزشکی فیض کنار این میدان، عینک‌فروشی نیز از مهم‌ترین مشاغل آن محسوب می‌شود.
نکته حائز اهمیت در مورد این میدان و شرایطی که دارد، چیدمان و ترتیب مغازه‌ها است که فرمول خاصی ندارد، اما در عین بی‌نظمی و بدون هیچ رنگ و لعابی برای تبلیغات و جلب مشتری، فضایی خاص و زبده را برای رهگذران و خریداران ایجاد کرده است.
از مصلای طوقچی تا مصلای تخت فولاد
طی این سال‌ها زیاد پیش نیامده است که از این میدان گذر کنم و هر بار هم که به‌ندرت از آنجا رد شدم، چیزی جز یک میدان شلوغ و پرهیاهو ندیدم، اما حقیقت ماجرا چیز دیگری است، طوقچی در روزگاران قدیم از مهم‌ترین و برجسته‌ترین محلات اصفهان بوده که با وجود بناهای مختلف تاریخی در آن، فرهنگی غنی از تاریخ گذشتگان را در دل خود جای داده است.
حمام زعفرانی، چشمه پل انجیری، مسجد مصری، باغ قوشخانه، منار باغ قوشخانه و خانه تاریخی نائل از جمله ابنیه تاریخی و اماکن دیدنی محله طوقچی به‌شمار می‌رود که اغلب این مکان‌ها یا آثار تاریخی به مرور از بین رفته و دیگر اثری از آن‌ها باقی نمانده است.
در واقع در دوره دیلمیان و سلجوقیان، اصفهان بیشتر در سمت شمال رونق داشته و متمرکز بوده، اما در دوره صفویه این آبادانی به سمت جنوب و رودخانه زاینده‌رود حرکت کرده است؛ در این دوره «مسجد مصلای طوقچی»، مصلای اصلی این کلان‌شهر بوده که سنگ بنای آن را صاحب‌بن عباد پایه‌ریزی کرده و به همراه قبرستان طوقچی خارج از بارویی که رکن‌الدین دیلمی در برج قوس دور شهر بنا کرده، قرار داشته و تا قبل از رونق گرفتن قبرستان و مصلای تخت فولاد، مصلای اصلی شهر بوده است.
«حمام زعفرانی» که به حمام اصغر مدرسه نیز معروف بوده، مربوط به اوایل دوره قاجار است؛ این حمام در کوچه حمام سفید قرار داشته که سال ۹۳ به‌دلیل نبود توانایی در نگهداری و مرمت آن، تصمیم به تخریب آن گرفته می‌شود و در حال حاضر اثری از این بنا باقی نمانده است.
«چشمه پل انجیری» مطابق نقشه قدیم اصفهان از حوالی باغ کاوه آغاز و در مسیر آن، کنار جاده‌ای به همین نام از دروازه تخچی و قبرستان شوری عبور و به سمت شمال شرقی اصفهان می‌رسیده و در حال حاضر از این چشمه و جاده نیز هیچ اثری باقی نمانده است.
«مسجد مصری» که به همت یکی از اهالی روستای مصر در دوره صفویه ساخته شده است و به‌دلیل مرمت و بازسازی آن در حال حاضر وضعیت نسبتاً مطلوبی دارد.
«باغ قوشخانه» که در حال حاضر تنها پارک موجود برای استفاده اهالی محلات مولوی، پوریای ولی و شاهد است؛ در این پارک، خانه جوانان قرار گرفته و این‌طور که از منابع استخراج می‌شود، در دوره صفویه و قاجار قوش و دیگر پرندگان شکاری در آن نگهداری می‌شده است؛ در حال حاضر زمین‌های اطراف این پارک برای توسعه فضا و زمین بازی آن در حال تملک و آزادسازی است.
«منار باغ قوشخانه» که یکی از ویژگی‌های شاخص آن همچون مناره‌های دیگر این شهر افسانه‌ای، تازگی آن‌ها است، گویی به تازگی ساخته شده و این نکته‌ای است که صادق هدایت نیز در کتاب «اصفهان، نصف‌جهان» به آن اشاره کرده است؛ «کاشی‌ها به شدت می‌درخشد و هنوز بعد از صدها سال، چشم بازدیدکنندگان را خیره می‌کند.» این مناره مربوط به دوره ایلخانی است و به اعتقاد بسیاری از تاریخ شناسان زیباترین مناره اصفهان محسوب می‌شود.
«خانه نائل» که سال ۹۶ قسمتی از آن تخریب و پس از آن به دور این خانه دیواری کشیده شد تا از روی نقشه ابتدایی به همان شکل نخست بازسازی شود.
طوقچی یا تخچی؟!
روزگاری «طوقچی» دارای باغ‌های بسیاری بوده که آن را مانند طوقی (گردنبند) احاطه کرده بوده است؛ از طرفی در محله طوقچی باغی سرسبز به نام قوشخانه وجود داشته که محل نگهداری مرغ‌های شکاری یا قوش بوده و از آنجا که این باغ، محل تفرج شاهان صفویه بوده و آن‌ها در زبان ترکی، این نوع مرغ را «طوق» می‌نامیدند، پس می‌توان گفت، واژه طوق از آن گرفته شده که با پسوند «چی» در واقع کاربری آن مشخص می‌شده، یعنی «طوقچی» حرفه‌ای مختص آن محل بوده است.
روایت دیگر حکایت از این قصه دارد که مردم اصفهان خود را دین‌دار و حلال‌خوار و مستجاب‌الدعوه می‌دانستند؛ حاکمی بر اصفهان به قدرت می‌رسد، بنابراین از مردم می‌خواهد تا مردم تخم‌مرغ‌های خود را در دروازه شهر بچینند، زمانی‌که مردم می‌خواستند، تخم‌مرغ‌های خود را بردارند، هرکس اشتباهی تخم مرغ دیگری را برمی‌دارد، پس آن‌ها تخم‌مرغ‌های شبهه‌ناک را خوردند تا دیگر نتوانند مستجاب‌الدعوه باشند، از طرفی چون تخم‌مرغ‌ها را در دروازه چیده بودند، این میدان به تخچی معروف می‌شود.
به گزارش ایمنا، میدان قدس واقع در منطقه ۷ شهرداری اصفهان در نزدیکی مراکز مهمی چون بیمارستان زهرای مرضیه، بیمارستان چشم‌پزشکی فیض، مرکز خرید صاحب بن عباد و داروخانه جالینوس قرار گرفته است و یکی از پرترددترین میادین این کلان‌شهر به حساب می‌آید؛ از این میدان روزانه مسافران بسیاری به نقاط مختلف از جمله مرکز شهر سفر می‌کنند و به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین میادین منطقه و شهر بیشترین درصد برآورده کردن نیازهای شهروندان آن را به خود اختصاص داده است.
گزارش از: ریحانه راهپیما
نظر شما