به گزارش خبرگزاری ایمنا، «شاه رفت» تیتر یک روزنامه‌های پرتیراژ ایران در سال ۵۷ بود که به صورت ابتکاری و درشت برای اولین بار در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات به چاپ رسید و برای همیشه در اذهان مردم ایران ماندگار شد. این جمله کوتاه برای مردم رنج کشیده روزگار پهلوی از پایان یک دوره سیاه در تاریخ ایران خبر می‌داد و آن دوره ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در ایران بود.
با وجودی که مردم از قبل هم می‌دانستند که شاه از ایران فرار کرده است اما یک میلیون نسخه از روزنامه‌های حاوی این عبارت را خریدند، به خیابان‌ها آمدند و مجسمه‌های رضاشاه و محمدرضا پهلوی را در سراسر شهر پایین کشیدند و با پخش شیرینی به شادی و پایکوبی پرداختند.
فرار شاه اولین مرحله پیروزی انقلاب اسلامی
حالا ۴۵ سال از آن روزها می‌گذرد اما بی هیچ اغراقی می‌توان ۲۶ دی سال ۵۷ را یکی از نقاط عطف در تاریخ معاصر و مبارزات مردم ایران قلمداد کرد؛ نقطه عطفی که نشان از پایان سیطره استکبار جهانی بر ملتی مظلوم و رنج کشیده دارد.
نکته جالب ماجرا آنجا است که شاه معدوم پس از ۳۷ سال سلطنت نه با اشغال خارجی یا تبعید و جنگ و اتفاقات دیگر بلکه تنها به واسطه خیزش مردمی علیه دستگاه دیکتاتور پهلوی پا به فرار گذاشت که در تاریخ ایران بی سابقه بوده است.
امام فرار شاه را اولین مرحله پیروزی انقلاب اسلامی دانستند و از فرار شاه با عنوان طلیعه پیروزی یاد کردند و فرمودند: «رفتن شاه، پیروزی نیست بلکه طلیعه پیروزی است. و البته این طلیعه را من به ملت ایران تبریک عرض می‌کنم. و باید توجه داشته باشند که همان طوری که طلیعه پیروزی است، طلیعه خلع سلطه اجانب است».
از همان ابتدای فرار شاه، عده‌ای خواستند این‌طور وانمود کنند که شاه به درخواست ژنرال هایزر از ایران رفت و یا طبق مصوبه کنفرانس گوادولوپ قرار شد از ایران برود و یا شرط پروژه شاپور بختیار نخست وزیر شاه را مطرح می‌کردند که طبق آن شاه باید از ایران خارج می‌شده است؛ اما این سوال مطرح می‌شود که اگر خیزش و همبستگی مردم برای سرنگونی رژیم پهلوی رخ نمی‌داد، آیا باز هم شاه ایران را ترک می‌کرد؟ این در حالی است که محمدرضا پهلوی در ۱۴ آبان سال ۵۷ انقلاب مردم ایران را به رسمیت شناخت و پیغام داد: «من صدای انقلاب شما را شنیدم». او در پی این سخن نخست وزیر و رئیس ساواک خود را به زندان انداخت و بدون اینکه از خود تصویر یک قربانی را به نمایش درآورد و یا بگوید که نمی‌خواهم ایران گرفتار جنگ داخلی شود؛ در حال ترک ایران و در فرودگاه علت سفر خود را اینگونه توصیف کرد که: «مدتی است احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمناً گفته بودم پس از اینکه خیالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت».
برخلاف شاه ایران که تنها به خود و منافع خود می‌اندیشید و مردم را زیر چکمه‌های ظلم و ستم خود له کرده بود، منافع آمریکا برای هایزر از حفظ رژیم پهلوی و شاه ایران ارجحیت داشت. قبل از پیروزی انقلاب رژیم پهلوی برای آمریکا به مثابه یک بازوی راهبردی در منطقه غرب آسیا بود چرا که شاه یکی از خریداران اصلی سلاح‌های آمریکایی و متحدی راهبردی برای رژیم صهیونیستی محسوب می‌شد و در عین حال ارتباطات گسترده امنیتی و اطلاعاتی نیز در این بین وجود داشت. کم کم با گسترش اعتراضات مردمی و ناتوانی شاه در اداره امور و شکنجه‌ها و تبعیدها و جنایاتی که هر روز گریبانگیر مردم ایران می‌شد، رئیس جمهور وقت آمریکا که زمانی از ایران به عنوان «جزیره ثبات» یاد کرده بود، اذعان کرد: «اوضاع به مرحله‌ای رسیده که بعید است ماندن شاه در ایران به حل بحران کمک کند» و از ایران به عنوان «نقطه آشوب‌زده» یاد کرد. همچنین ژنرال هایزر آمریکایی در مکالمه‌ای به طوفانیان گفته بود: «طوفانیان از من پرسید که آیا قصد ملاقات فوری با شاه را دارم و من پاسخ دادم که فکر نمی‌کنم فایده‌ای داشته باشد، زیرا مردم خصومت خود را با شاه اعلام کرده‌اند و تماس من با ارتش در این لحظه مثمرتر است».
حال این سوال مطرح است که چرا می‌گوئیم شاه فرار کرد؟ فراموش نمی‌کنیم زمانی را که شاه در سال ۵۳ برای تشکیل تنها حزب ایران یعنی حزب رستاخیز گفته بود: «ما تنها یک حزب می‌زنیم. هر کس هم نمی‌خواهد از ایران برود!» اما دیری نگذشت که خودش چمدان‌هایش را بست و آماده ترک ایران به مقصد آسوان مصر شد. او در ابتدای این سفر امور داخلی را به دولت موقت واگذار کرد و یادآور شد که «امیدوارم که دولت بتواند هم در جبران گذشته و هم در پایه‌گذاری آینده موفق شود.»
با این وجود عرف است وقتی پادشاهی کشور خود را ترک می‌کند همه اعضای سلطنتی با او وطن را ترک نکنند در حالی که شاه ایران حتی ولیعهد را هم با خود برد و این غیبت دسته جمعی جز فرار نمی‌توانست معنی دیگری داشته باشد. به طوری که وقتی بعدها در مراکش از علت خروج او از ایران می‌پرسند پاسخ داد: «اگر ایران می‌ماندم مرا می‌کشتند!»
آوارگی شاه
اما اینکه چرا شاه برای ترک ایران مصر را انتخاب کرده بود؛ شاید به داشتن همسر مصری شاه یعنی فوزیه دختر ملک‌فواد برمی‌گردد. آوارگی شاه هم از آنجا شروع شد که پس از گذشت مدتی شاه مصر را به مقصد مراکش ترک کرد. ملک حسن پادشاه وقت مراکش استقبال رسمی و خاصی از شاه معدوم ایران نکرد و در همین مدت انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید. در ادامه پادشاه مراکش به دلیل اینکه خواهان حفظ روابط سیاسی خود با حکومت تازه تأسیس ایران بود تمایلی به ماندن طولانی مدت شاه ایران در کشورش نداشت از این رو شاه پس از گذشت دو ماه مجبور شد به آمریکای مرکزی برود. پس از عزیمت شاه به باهاما در آمریکای مرکزی و گذشت ۷۰ روز انگلستان مأموری سِری به باهاما اعزام کرد که به شاه پیام بدهد «بریتانیا آمادگی پذیرش وی را ندارد».
در نهایت شاه و همراهان راهی مکزیک شدند و در خانه‌ای ویلایی که قبلاً برای اقامت آنان در نظر گرفته شده بود، مستقر شدند. شاه که از مدت‌ها قبل گرفتار یک تومور سرطانی بدخیم و یرقان شدید شده بود پس از گذشت چهار ماه اقامت در مکزیک مطلع شد که دولت کارتر با سفر او به آمریکا صرفاً با هدف معالجه بیماری او موافقت کرده است و در ادامه برای درمان مکزیکوسیتی را به مقصد بیمارستان نیویورک ترک کرد. طی ۵۴ روزی که شاه برای معالجه در نیویورک سپری کرد لانه جاسوسی در ایران تسخیر شد و همین موضوع سبب شد تا کارتر نسبت به عدم حضور شاه در آمریکا مصمم‌تر شود. مکزیک هم که به خاطر حفظ روابط دیپلماتیک و سیاسی خود با حکومت تهران مایل به میزبانی مجدد از شاه نبود. در نهایت شاه و همسرش زمانی از بیمارستان نیویورک مرخص شدند که مقصدی برای سفر نداشتند. آن‌ها مدتی در آمریکا سرگردان بودند تا اینکه مقامات آمریکا به آن‌ها خبر دادند امکان تمدید روادید برای آن‌ها میسر نیست و تنها می‌توانند به پاناما بروند. شاه که غیر از پذیرفتن، چاره دیگری نداشت به اتفاق همسرش در ۲۴ آذر سال ۵۸ با هواپیمای نیروی هوایی آمریکا از فرودگاه تگزاس به پاناما در آمریکای مرکزی برده شد.
در پاناما بیماری شاه از یک سو و از سویی دیگر بحث استرداد شاه به ایران توسط دولت کارتر که قرار بود با هدف مبادله شاه در ازای گروگان‌های آمریکایی انجام شود، ترس و دلهره عجیبی را به جان شاه انداخته بود. با وجود همه این دردسرها شاه و فرح پس از گذشت ۱۰۰ روز به اصرار همسر رئیس جمهور مصر به این کشور رهسپار شدند و به عنوان پناهنده سیاسی در این کشور ماندند تا اینکه پس از گذشت چهار ماه شاه معدوم در مصر درگذشت و در مسجد رفاعی قاهره به خاک سپرده شد.
با وجودی که امام خمینی (ره) در سال ۴۲ در مدرسه فیضیه به شاه اخطار داده بود که «من نمی‌خواهم تو این‌طور باشی و مثل پدرت آواره بشوی» اما آوارگی و فلاکت فرجام هر طاغوت ظلم پیشه است تا جایی که پس از فرار شاه از ایران حتی مقامات کشورهایی که یک عمر به آن‌ها خوش خدمتی کرده بود هم او را تحویل نگرفتند و تا پایان عمر در شش کشور جهان آواره ماند. به هر حال؛ تاریخ سیاسی دیکتاتورهای جهان، مملو از داستان‌های افول سلطه و نزول اتوریته آن‌ها است که به فرار و پایین کشیده شدن آن‌ها از اریکه قدرت و سرانجام مرگ عبرت‌انگیزشان خواهد انجامید.
رهبر معظّم انقلاب اسلامی درباره ماجرای فرار شاه از ایران، چنین می‌فرمایند: «روزی که محمّدرضا از ایران فرار کرد، در واقع رژیم پادشاهی از بین رفته بود. او دید ماندنش دیگر فایده‌ای ندارد [فرار کرد] … نظام پادشاهی در ایران پوک شده بود. به‌خاطرِ چه؟ به‌خاطرِ حضور مردم. مردم به‌چه‌خاطر به میدان آمدند؟ به‌خاطر دین. چون شعار، شعارِ اسلامی بود؛ چون پیشوایان، پیشوایانِ اسلامی و روحانیونِ مورد اعتمادِ مردم بودند. این انقلابِ استثنایی، این گونه پدید آمد و به پیروزی رسید. به‌تعبیری دیگر، انقلاب ما به‌برکت حضور مردم شکل گرفت؛ مردمی که حضورشان در صحنه، ناشی از اعتقادات دینی بود» (۱۴ بهمن ۱۳۷۳)
هر چه بود را بردند…
اما اینکه شاه چگونه فرار کرد؟ خبرنگارانی که در زمان پرواز هواپیمای شاه در فرودگاه بودند، نقل کرده‌اند که هواپیمای یاد شده به علت بارهای بسیاری که همراه داشت با سنگینی از زمین برخاست! گویی شاه و همراهان در زمان ترک ایران همه وسایل داخل کاخ‌ها را جارو کرده، به همراه خود برده‌اند.
امیراصلان افشار آخرین رئیس‌کل تشریفات محمدرضا پهلوی در کتاب خاطراتش نوشته است: «ده روز مانده به سفر، به دستور شاه، اول از همه اثاث ملکه فرح بسته‌بندی شد… پیش از هر چیز جواهرات ملکه در صندوق‌هایی که از یک مؤسسه خارجی خریداری شده و از نظر امنیتی به آن اطمینان فراوان بود بسته‌بندی شد… برای اشیا گران‌قیمت و لباس‌ها و کفش‌ها و جواهرات ملکه دقیقاً ۳۸۴ عدد چمدان و صندوق بسته شد. یک تیم از افراد مورد تأیید ایشان تحت نظارت خانم لوئیز قطبی ندیمه پارمیس علم و لیلی امیر ارجمند، جمع‌آوری و بسته‌بندی عتیقه‌ها، طلا و جواهرات و الماس‌های گرانبها، ساعت‌های طلایی و نیم‌تاج‌های زمردین را برعهده داشتند.»
همچنین ویلیام شوکراس در گزارشات خود از ماجراهای حیرت‌آور ثروت‌های به غارت رفته، نوشته است: «مأموران گمرک در سراسر اروپای غربی و آمریکای شمالی با وضع عجیبی روبه‌رو شده‌اند، چگونه می‌توانند قیمت اشیای گران‌بهایی نظیر جامه‌دان‌ها و صندوق‌های لبریز از قالی و تابلو و مبل و الماس و گردنبندهای مروارید و انگشترهای یاقوت و گوشواره‌های زمرد و نیم تاج‌های زنانه و سرویس‌های نقره را که از ایران وارد می‌شود، ارزیابی کنند؟ بانک‌های تهران در تقاضاهای انتقال پول غرق شده‌اند.»
واشنگتن‌پست نیز درباره فهرست اقوام ثروتمند سلطنتی که ایران را ترک کرده‌اند به بیش از ۶۳ شاهزاده و شاهدخت اشاره کرده که هر یک بخش زیادی از ثروت خود را از ایران خارج کردند.
تطهیر جنایات شاه
اما آنچه سپری شد سرمای زمستان بود و پایان دوران ستم شاهی. جنایت‌هایی که به دستور شاه در دوران سلطنت انجام شد و خون جوانانی که بر زمین ریخته شد، هیچگاه از یاد و خاطره مردم ایران پاک نمی‌شود. با این وجود امروز شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان و حتی برخی غرب‌زدگان داخلی در حرکتی هدفمند می‌کوشند خیانت‌ها و جنایت‌های دوران پهلوی را در نظر مردم ایران به‌ویژه جوانان تطهیر کنند و از شاه شخصیتی قوی و مدیری کارآمد بسازند. آن‌ها تلاش می‌کنند بازماندگان رژیم پهلوی را دلسوزان مردم ایران نشان دهند و در عین حال دورنمایی از دوران پهلوی به تصویر بکشند که همه چیز در آن زمان عالی بوده است اما از سرکوب‌های اجتماعی و سیاسی آن دوران و ابتذال و بی بند و باری دوران پهلوی و همچنین غارت اموال بیت‌المال توسط شاه و دیگر مزدوران آن زمان هیچ سخنی در میان نیست.
حضرت امام خمینی (ره) درباره ماهیت رژیم پهلوی فرموده‌اند: «ملت ایران شاه را می‌شناسد که اوست اساس تمام خرابی‌ها و خیانت‌ها و جنایت‌ها، اوست که ابرقدرت‌ها را بر شئون سیاسی و اقتصادی و نظامی و فرهنگی کشور مسلط نموده و با مهلت دادن به او کشور از دست می‌رود… ملت غیور ایران به پا خاسته تا کشور را از پرتگاه نیستی نجات دهد و دست غارتگران را کوتاه کند و طرح‌های خائنانه را بر هم زند.» (۱۴ آبان ۱۳۵۷، صحیفه نور جلد ۳ صفحه ۱۵)
اساس حکومت پهلوی با کودتا شکل گرفت
محسن نصری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به سالروز فرار شاه از کشور اظهار کرد: اساس حکومت پهلوی در ایران با کودتای آمریکا و انگلیس شکل گرفت؛ چه کودتای تأسیس حکومت پهلوی به دست رضاخان، چه انتقال قدرت از رضاخان به محمدرضا شاه در شهریور سال ۲۰، چه کودتای تثبیت که حکومت پهلوی را در ۲۸ مرداد ۳۲ به کشور بازگرداندند و چه کودتایی که در ۲۱ بهمن ۵۷ هایزر می‌خواست در ایران شکل بدهد، همه با حمایت آمریکا و انگلیس انجام شد.
مهم‌ترین دلایل فرار شاه
وی به تشریح دلایل فرار شاه از ایران پرداخت و گفت: اولین دلیل برای فرار شاه این است که حکومت پهلوی پایگاه اجتماعی و پشتوانه مردمی نداشت و با کودتا حاکم شده بود و وابستگی و سرسپردگی زیادی به بیگانگان داشت.
استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان دومین دلیل را اعتراض مردم به حکومتی دانست که توسط افراد فاسد، وابسته و عیاش شکل گرفته بود و در ادامه گفت: سومین دلیل این بود که در حکومت پهلوی مبنای اسلامی نداشت از این رو انقلاب اسلامی بر اساس مبانی فکری و اسلامی امام شکل گرفت؛ چرا که امام و مردم معتقد بودند ما مسلمانیم و حکومت ظالمان و فاسقان بر خود را نمی‌توانیم بپذیریم و مردم با تفکر عاشورایی نمی‌توانستند حکومتی ظالم و ستمگر را بپذیرند.
وی تصریح کرد: بر همین اساس حرکت بزرگی شکل گرفت و در ۱۰ دی ماه سال ۵۶ کارتر با همسرش به ایران سفر کرد و در ضیافت شاه تجلیل بزرگی از محمدرضا شاه انجام داد و گفت که در این منطقه پرتلاطم دنیا یعنی خاورمیانه و غرب آسیا جزیره ثباتی به نام ایران وجود دارد که به واسطه شاهنشاهی محمدرضا شاه شکل گرفته است اما سرانجام شاه در ۲۶ دی ماه سال ۵۷ مجبور شد از ایران فرار کند و حکومت ۲۵۰۰ ساله سلطنتی دچار فروپاشی شد.
نصری ادامه داد: پس از فرار شاه نوبت به خوشحالی مردم رسیده بود که با ورود امام خمینی (ره) به کشور جمعیتی میلیونی به استقبال ایشان رفت و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.
حکومتی که توسط آمریکا و انگلیس تأیید شود، فاسد است
وی با اشاره به تطهیر چهره شاه در رسانه‌های بیگانه اظهار کرد: ۶۵ درصد از مردم جامعه ما بعد از انقلاب به دنیا آمده‌اند و دوران پهلوی را ندیده‌اند و در خصوص آن مطالعه‌ای هم نداشته‌اند، به همین دلیل یکی از سیاست‌های نظام استکباری و رسانه‌های آن‌ها این است که از این ظرفیت مردمی استفاده کنند و حکومت پهلوی را تطهیر کنند.
استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان افزود: در عین حال مردم با بصیرت ما متوجه نقشه‌های شوم دشمنان هستند و می‌دانند حکومتی که آمریکا، انگلیس، بی بی سی و اینترنشنال از آن حمایت کنند، حکومتی فاسد است.
وی تاکید کرد: مردم می‌بینند آمریکا، انگلیس و برخی کشورهای اروپایی از جنایات رژیم صهیونیستی در غزه با بیش از ۲۴ هزار شهید حمایت می‌کنند و مردم یمن که در محاصره و گرسنگی به سر می‌برند را مورد حمله نظامی قرار می‌دهند؛ پس اگر رسانه‌های وابسته به استکبار با دروغ از حکومت پهلوی نیز حمایت و آن را تطهیر کنند، قابل پذیرش نخواهد بود.
لزوم پر کردن خلأ تبیین در خصوص جنایات پهلوی
نصری با اشاره به غفلت نسل جوان در خصوص جنایات رژیم پهلوی اضافه کرد: به فرموده رهبر معظم انقلاب اگر زخمی باشد مگس روی آن می‌نشیند، بنابراین دشمن امروز از سستی و کوتاهی که در عرصه جهاد تبیین به ویژه برای نسل جوان رخ می‌دهد، سوءاستفاده می‌کند و قصد فریب آن‌ها را دارد که باید به آن توجه کرد.
نظر شما