به گزارش خبرگزاری ایمنا، «اسرا» دردانه‌ای برای انتقال خون ایران است که در سال ۱۳۹۰ در پی تصمیم برای انجام عمل جراحی برای او، همگان متوجه شدند که خونی از جنس زر در رگ‌های خود دارد و با تأمین خونی سازگار با خون رگ‌های اسرا و انجام موفقیت‌آمیز عمل جراحی، تولد این دردانه در تاریخ بیست‌ویکم دی، به نام روزی برای دارندگان گروه‌های خونی نادر نام‌گذاری شد.
افراد دارای گروه‌های خونی نادر و کمیاب همانند اسرا در سراسر جهان حضور دارند و همواره برای یاری هم‌نوعان خود آماده به خدمت هستند؛ چنین افرادی بیشتر هنگام بیماری و آزمایشات خون یا حین اهدای خون شناسایی می‌شوند و تاکنون تعدادی گروه خونی نادر با اسامی متفاوت کشف شده است.
افرادی که حداقل در چهار گروه خونی اصلی (B ، A ، AB و O ) قرار نداشته باشند در رده بندی گروه‌های خونی نادر قرار می‌گیرند و افراد دارای گروه خون‌های نادر ، افرادی هستند که مشابه خون آنها فقط در هر ۵ هزار تا ۱۰ هزار نفر جمعیت جغرافیایی جامعه موجود است.
طبق اظهارات متخصصان این حوزه، در حال حاضر ۳۵ سیستم گروه خونی شناخته شده وجود دارد که به هشت گروه خونی اصلی A، AB، B، O و انواع مثبت (+) یا منفی (-) آنها تقسیم می‌شوند و گروه‌های خونی بمبئی، Rh-null، Lutheran، Rh منفی نادرترین گروه‌های خونی در جهان هستند ، زیرا درصد افرادی که این گروه‌های خونی کمیاب را دارند از هر یک هزار نفر ، کمتر از یک نفر است.
خون طلایی در واقع نام مستعار Rh-null، نادرترین گروه خونی جهان است و بر اساس مطالعات انجام شده، کمتر از ۵۰ نفر در سراسر جهان «خون طلایی» یا Rh-null دارند؛ اگر خون فاقد تمام ۶۱ آنتی‌ژن ممکن در سیستم Rh باشد، Rh-null در نظر گرفته می‌شود.
عضویت ایران در شبکه جهانی خون‌های نادر
هنگام تزریق خون، خون تزریقی باید با بدن خون گیرنده سازگاری داشته باشد، در غیر این صورت بدن واکنش نشان داده و عوارض خطرناکی متوجه فرد می‌شود به طوری که کلیه‌ها از کار می‌افتد، سیستم ایمنی بدن دچار شوک می‌شود و حتی ممکن است فرد به کما برود، از همین رو شناسایی افراد دارای گروه‌های خونی نادر اهمیت بالایی دارد.
سازمان انتقال خون ایران از سال ۱۳۸۹ به شبکه جهانی خون‌های نادر در انگلستان IBGRL که متشکل از ۱۸ کشور است، پیوسته و اکنون این سازمان دارای ظرفیت نگهداری حدود ۴ هزار خون نادر است؛ در واقع ایران به عنوان تنها کشور اسلامی عضو این انجمن است که دارای برنامه خون‌های نادر است.
اطلاعات افراد دارای گروه‌های خونی نادر، در بانک خون نادر سازمان انتقال خون ثبت می‌شود و شماره تلفن مشخصی نیز به آنها اختصاص دارد تا در صورت نیاز، به شکل شبانه‌روزی از خدمات سازمان انتقال خون استفاده کنند، سازمان انتقال خون برای افرادی که گروه خونی نادر دارند، پلاکی تهیه می‌کند که همیشه همراه این افراد است تا چنانچه حادثه‌ای برای آنها اتفاق افتاد، به موقع خون مناسب برای آنها تهیه شود.
تنها ۲۷ کشور تکنولوژی و دانش تفکیک گروه‌های خونی نادر را دارند
عبادالله سالک مقدم، معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون کشور، با اشاره به آمار واحدهای گروه‌های خونی نادر ذخیره شده، اظهار می‌کند: در حال حاضر ۳۵۴ واحد خون نادر به صورت منجمد در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد جهت تزریق به بیماران در مواقع لزوم ذخیره شده است که طبق نیاز و اعلام بیمارستان‌ها تحت شرایط ویژه در اختیار بیمارانی که دارای این گروه‌های خونی هستند، قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه تا به حال ۴۵ سیستم گروه خون و بیش از ۳۶۰ آنتی‌ژن مربوط به دارندگان گروه‌های خونی نادر کشف شده و هر سال تعداد بیشتری در حال شناسایی است، می‌افزاید: اگر مشابه گروه خونی یک فرد در هر یک هزار تا ۵ هزار نفر وجود داشته باشد، گروه خونی آن فرد، نادر است و اگر در جمعیت ۵ هزار نفر یا بیشتر مشابه نداشته باشد، به عنوان گروه خونی بسیار نادر محسوب می‌شود.
معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون ادامه داد: در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی کارگروه بین‌المللی در این خصوص تشکیل شد و هدف این بود که اگر برای بیماری با گروه خون بسیار نادر در هر کشوری، اهداکننده با گروه خونی مشابه آن بیمار پیدا نشود، امکان پیدا کردن خون سازگار در بین اهداکنندگان دیگر کشورهای دنیا مهیا شود.
سالک مقدم تصریح کرد: تا امروز تنها ۲۷ کشور، تکنولوژی و دانش تفکیک گروه‌های خونی نادر را داشته‌اند و توانسته‌اند در این کارگروه عضو شوند که ایران شانزدهمین کشور عضو این کارگروه است.
وی در مورد روز ملی خون‌های نادر گفت: بیست‌ویکم دی به مناسبت شناسایی و تأمین خون یک کودک با گروه خون بمبئی به نام روز ملی خون نادر نام‌گذاری شد و عمل جراحی این کودک ۱۸ ماهه با تأمین خون نادر و ارسال آن به شهر تبریز در سال ۱۳۹۰ با موفقیت انجام شد.
۱۲۰۰ نفر اهداکننده خون نادر در کشور هستند
معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون در مورد خطر تزریق خون ناسازگار به دارندگان خون نادر ادامه داد: لازم است خون سازگار به فرد تزریق شود چون در صورت تزریق خون ناسازگار، بدن گیرنده علیه آنتی‌ژن‌هایی که بدن او فاقد آن است، آنتی‌بادی می‌سازد و فرد گیرنده ممکن است دچار عوارض شود و برای او خطر جانی در بر داشته باشد.
سالک مقدم اضافه کرد: روی سطح گلبول قرمز، مواد و ترکیبات پروتئینی وجود دارد که آنتی‌ژن نامیده می‌شود که ژن‌های تولید کننده آنها به صورت موروثی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود که وجود برخی از آنها می‌تواند گروه خون ما را تعیین کند که برای مثال اگر گروه خون شما A باشد، روی سطح گلبول قرمز خون شما آنتی‌ژن A وجود دارد.
وی افزود: در واقع سیستم گروه خون ABO که بیشتر افراد با آن آشنایی دارند، سیستم اصلی گروه‌های خونی است و سایر سیستم‌ها مانند Kell، Duffy، Kidd جزو سایر گروه‌های خونی و گروه‌های خونی فرعی هستند.
معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون در مورد فرایند تأمین و نگهداری خون نادر، اظهار کرد: بعد از شناسایی افراد با خون نادر، خون اهدایی فرد طی روش‌های خاص آماده‌سازی شده و پس از افزودن مواد محافظت کننده به آن، در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد ذخیره می‌شود تا در زمان نیاز بیماران در کمترین زمان ممکن در اختیار آنان قرار گیرد و تاکنون ۱۰۰ واحد خون بسیار نادر در بانک خون‌های نادر سازمان ذخیره‌سازی شده است و ۱۷۰ اهداکننده از این گروه نیز شناسایی شده‌اند.
سالک مقدم تصریح کرد: تاکنون با بررسی و آزمایش حدود ۴۰ هزار نفر از اهداکنندگان خون سراسر کشور در سازمان انتقال خون، ۱۲۰۰ نفر به عنوان اهداکننده خون نادر در بانک اطلاعاتی قرار گرفته‌اند که شامل ۹۵ درصد اهداکننده مرد و ۵ درصد اهداکننده زن هستند.
وی خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ بیش از ۲۸۰ واحد خون نادر برای مصرف بیماران نیازمند به این خون‌ها به مراکز درمانی ارسال شده که ۱۴ واحد از این خون‌های ارسالی مربوط به سال جاری بوده است.
تشخیص ۲۰ مورد گروه خونی نادر در استان اصفهان
کیان دهراب‌پور، مدیرکل انتقال خون استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در صورتی که مشابه گروه خونی یک فرد در هر یک هزار تا ۵ هزار نفر وجود داشته باشد، این فرد گروه خونی نادر دارد و در صورتی که در جمعیت ۵ هزار نفر یا بیشتر مشابه نداشته باشد، گروه خونی فرد به عنوان گروه خونی بسیار نادر به شمار می‌رود.
وی با بیان اینکه گروه‌های خونی نادر در گروه‌های خونی چهارگانه اصلی و فرعی قرار نمی‌گیرند، می‌افزاید: در حال حاضر تنها ۲۷ کشور جهان تکنولوژی و دانش تفکیک گروه‌های خونی نادر را دارند و ایران نیز به عنوان شانزدهمین و تنها کشور مسلمان، عضو کارگروه جهانی خون‌های نادر است.
مدیرکل انتقال خون استان اصفهان تصریح کرد: در حال حاضر ۲۰ مورد گروه خونی نادر در استان اصفهان تشخیص داده شده است که از این تعداد ۹ نفر دارای گروه خونی O بمبئی، از تعداد افراد دارای گروه خونی O بمبئی پنج نفر مرد و چهار نفر زن و هفت نفر آنها قادر به اهدای خون هستند.
دهراب‌پور با اشاره به اینکه پنج نفر در استان دارای گروه خونی دافی نول هستند، می‌افزاید: از این تعداد چهار نفر مرد و یک نفر زن و سه نفر از آنها اهدا کننده خون هستند، همچنین چهار زن دارای گروه خونی کید نول در استان تشخیص داده شدند که از این تعداد، دو نفر از آنها قادر به اهدای خون هستند.
وی با بیان اینکه دو نفر از ۲۰ نفر مذکور دارای ترکیب گروه‌های فرعی متفرقه هستند و یک نفر از آنها جان خود را از دست داده است، تصریح می‌کند: تاکنون بیش از ۳۶۰ مورد گروه خونی نادر و بیش از ۱۰۰ مورد گروه خونی بسیار نادر در سراسر جهان تشخیص داده شده است.
مدیرکل انتقال خون استان اصفهان ادامه داد: در حال حاضر نیز ۳۵۴ واحد خون نادر به صورت منجمد در دمای ۸۰- سانتی‌گراد در بانک خون سازمان انتقال خون ذخیره است تا در صورت لزوم در اختیار بیماران قرار گیرد، همچنین اطلاعات ۱۲۰۰ نفر به عنوان اهداکننده خون نادر در بانک اطلاعاتی سازمان انتقال خون قرار گرفته و از سال ۱۳۹۵ تاکنون بیش از ۲۸۰ واحد خون نادر برای مصرف به مراکز درمانی سراسر کشور ارسال شده است.
دهراب‌پور با اشاره به اینکه در سال جاری نیز ۱۴ واحد خون از بانک خون‌های نادر به سراسر کشور ارسال شده است، گفت: احتمال اینکه بستگان و خانواده افراد دارای گروه‌های خونی نادر نیز گروه خونی نادر داشته باشند وجود دارد و با توجه به لزوم شناسایی این افراد، بستگان این افراد نیز برای مشخص شدن نوع گروه خونی خون مراجعه کنند و در صورت داشتن گروه خونی نادر، به یکی از اهداکنندگان مستمر تبدیل شوند.
دهراب‌پور با بیان اینکه خون‌های نادر اهدا شده تنها در بانک انتقال خون کشور واقع در استان تهران نگهداری و ذخیره می‌شود، خاطرنشان کرد: افراد دارای گروه‌های خونی مذکور تنها امکان دریافت خون از گروه خونی مشابه خود را دارند و خون اهدایی آنها نیز تنها برای افراد دارای همان گروه خونی مصرف می‌شود.
کدام گروه‌های خونی نادر به شمار می‌روند؟
محمدرضا جابری، مسئول پخش خون انتقال خون استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به تعریف گروه‌های خونی نادر اظهار می‌کند: هنگامی که شیوع یک گروه خونی کمتر از یک در هر هزار نفر باشد، از آن تحت عنوان گروه خونی نادر یا کمیاب یاد می‌شود.
وی می‌افزاید: گروه خونی O بمبئی جزو دسته گروه‌های خونی کمیاب و بسیار نادر است و افرادی نیز دارای این گروه خونی در استان اصفهان شناسایی شده‌اند، این گروه خونی نخستین بار در شهر بمبئی شناسایی شد و بیشترین شیوع این گروه خونی نیز مربوط به این شهر است.
مسئول پخش خون انتقال خون استان اصفهان با بیان اینکه از گروه‌های خونی نادر دیگری نیز تحت عنوان گروه خونی فاقد آنتی‌ژن یاد می‌شود و برای یافتن این گروه خونی گاهی نیازمند جست‌وجو بین ۲۰۰ یا ۳۰۰ کیسه خونی هستیم، تصریح می‌کند: سال ۱۹۰۰ ، با کشف شدن سیستم گروه خونی ABO، متخصصان متوجه شدند که گلبول قرمز افراد از نظر ساختار آنتی‌ژنی متفاوت است.
۹۰ درصد جامعه ایران، گروه خونی مثبت دارند
جابری ادامه می‌دهد: برخی افراد دارای آنتی‌ژن A ، برخی دیگر دارای آنتی‌ژن B و برخی نیز دارای هر دو آنتی‌ژن هستند که از گروه خونی آنها تحت عنوان AB یاد می‌شود و در صورتی که هیچ‌یک از این آنتی‌ژن‌ها روی گلبول افراد وجود نداشته باشد، گروه خونی آنها O محسوب می‌شود.
وی می‌گوید: میزان درصد افراد دارای گروه خونی مثبت و منفی در جوامع متفاوت است و با وجود آنتی‌ژن D بر گلبول قرمز ، افراد دارای گروه خونی مثبت و در صورت نبود آن دارای گروه خونی منفی تلقی می‌شوند.
مسئول پخش خون انتقال خون استان اصفهان با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد جامعه ایران دارای گروه خونی مثبت و حدود ۹ تا ۱۰ درصد دارای گروه خونی منفی هستند و شناسایی گروه‌های خونی نادر بر عهده سازمان انتقال خون است، اضافه می‌کند: با توجه به داشتن محدودیت زمانی در نگهداری گلبول قرمز، به منظور ذخیره‌سازی کیسه گروه‌های خونی نادر، گلبول قرمز به روش خاصی منجمد و در پی آن مدت ذخیره‌سازی به ۱۰ سال افزایش خواهد داشت.
جابری خاطرنشان می‌کند: انجماد و ذخیره‌سازی گروه‌های خونی نادر در تهران انجام می‌شود و در صورتی که فرد دارای گروه خونی نادر خون خود را اهدا کند، پس از انجام آزمایش‌ها و اقدامات لازم خون اهدایی به تهران منتقل و در صورت نیاز برای استفاده به سراسر کشور ارسال می‌شود.
محدودیت‌های افراد دارای گروه‌های خونی نادر
تا پیش از سال ۱۹۹۰، افراد زیادی به دلیل تزریق گروه خونی اشتباه جان خود را از دست می‌دادند، اما اکنون با وجود پیشرفت‌های بشر در حوزه علم و سلامت، گروه‌های خونی با بیشترین سازگاری برای افراد نیازمند خون و فراورده‌های آن انتخاب می‌شوند.
پزشکان همچنان در تلاش هستند تا مبنای ژنتیکی گروه‌های خونی نادر را پیدا کنند و بر اساس مطالعات انجام شده، امکان دارد تغییرات ژنتیکی در پی ازدواج‌های فامیلی یا تغییرات محیطی به دنبال شرایط جغرافیایی ویژه، منجر به بیشتر شدن گروه خونی نادر در یک خانواده یا یک نژاد شود.
افراد دارای گروه خونی نادر تنها می‌توانند خون خود را در اختیار فرد مشابه خود قرار دهند و نمی‌توانند خون خود را به گروه‌های خونی شناخته شده اهدا کنند، همچنین در صورت نیاز به خون و فراورده‌های آن باید از گروه خونی مشابه خود خون دریافت کنند.
با توجه به اینکه ممکن است بستگان افراد دارای گروه‌های خونی نادر نیز دارای چنین گروه‌های خونی باشند، اهمیت مراجعه برای اهدای خون و شناسایی گروه خونی این افراد، دو چندان احساس می‌شود.
نظر شما