به گزارش خبرگزاری ایمنا، منطقه ۱۳ شهرداری اصفهان سرزمینی کهن در دل کوه با زمین‌های وسیع و کوچه باغ‌هایی است که امروز تنها یک خاطره از آن باقی مانده است؛ دنبه یا همان دُمِ جی روستایی خوش آب و هوا و بسیار حاصلخیز است که به مرور در لفظ عوامانه به دنبه تبدیل شده و دستگرد روستای دیگری است که به دلیل دارا بودن صیفی‌جات فراوان و عالی از جمله خیار که در آن کشت می‌شده به دستگرد خیار معروف بوده و از شمال به رودخانه زاینده‌رود و در بخشی به محله (دنبه)، از جنوب در امتداد کوه صفه و از شرق به خیابان باغ‌فردوس محدود شده است.
برخلاف مناطق ۱۱، ۱۲ و ۱۵ که آن‌ها نیز زمانی روستاهای سرسبز و حاصلخیزی بوده و امروز همچنان این بافت در دل پس‌کوچه‌های آن کاملاً مشهود است، منطقه ۱۳ نیز به دلیل کوه دنبه، همجواری با منطقه ناژوان و کوچه‌باغ‌هایی که امروز متروک شده است و تنها از آن سرسبزی و نشاط، دیوارهای کاهگلی آن به جا مانده، این بافت قابل مشاهده است، اما وجود ساختمان‌های بلن مرتبه‌ای که در دل این بافت کهن و بومی قد برافراشته، شرایط زیست این منطقه را متحول کرده و بافت بومی آن را در کنار این حجم انباشته از سنگ و آهن متفاوت کرده است.
از نکات بسیار جالبی که در معابر و پس‌کوچه‌های محله قائمیه و دنبه به شدت نظرم را جلب کرد، منتهی شدن هر خیابان و کوچه به کوه بود و در هر کوچه بن‌بست به جای یک دیوار آجری یا بتنی با صخره‌های کوه مواجه می‌شدم؛ چه لذت‌بخش است که همسایه دیوار به دیوار کوه باشی و آسمان و رود.
پس از گذر از خیابان‌های اصلی کم‌کم با ورود به دل محله، بافت قدیمی و روستایی محله دستگرد نمایان می‌شود، زمین‌های زراعی و باغ‌هایی که بدون درخت مانده، اما کم و بیش هنوز مرز کوچه‌ها و حریم آن‌ها حفظ شده، اما خانه‌ها تخریب و نوساز شده است.
البته همچنان خانه‌های متروکه‌ای با بیش از ۲۰۰ سال قدمت در دامنه کوه وجود دارد که بخشی از دیوارهای آن‌ها تخریب شده و نگاه هر رهگذری را برای چند لحظه هم که شده، مجذوب خود می‌کند.
میان این تناقض دیروز و امروز و ساختمان‌های وصله‌پینه‌ای که نه نوساز و بلندمرتبه است و نه قدیمی و روستایی، یک عمارت اربابی با قدمت بسیار زیاد از سال‌های دور باقی مانده بود؛ عمارتی با دیوارهای قرمزرنگ و ستون‌های بلند که از داخل کوچه فقط یک ایوان باریک و چند اتاق آن قابل مشاهده بود.
به شدت کنجکاو بودم تا نمای داخل آن را ببینم، اما متوجه شدم در این عمارت، خانواده‌ای ساکن هستند و جالب بود که این خانه به‌رغم سن زیادی که داشت، هنوز پذیرای انسان‌های دوران خویش است، با خودم تصور کردم، کسانی که در این عمارت زندگی می‌کنند، همنشین خاطرات دوری شدند که هر نقش و نگار دیوارها و ستون‌های آن گویای حرف‌های نگفته بسیاری است که در دل خود پنهان کرده است.
کنجکاوی و شوق تماشای داخل عمارت در من به‌قدری بود که بالاخره موفق شدم از طریق زمین متروکی که کنار عمارت وجود داشت به دیوار اصلی عمارت برسم و جلوی عمارت یعنی ایوان رو به باغ را به‌طور کامل تماشا کنم؛ این عمارت رویایی بیش از هفت ستون داشت و طاق ایوان آن بسیار بلند و باشکوه بود؛ باغ این عمارت بزرگ‌تر از آن چیزی بود که فکر می‌کردم؛ هر چه نگاه می‌کردم تمام نمی‌شد و حیف که از این همه نشاط و سرزندگی، تنها چند سرو سالخورده و علف‌های هرز به جا مانده بود.
باغ‌های متروک، قصه پرغصه محلات دنبه و دستگرد
سیدعبدالجواد هاشمی یکی از معتمدان و قدیمی‌های محله دنبه، بازنشسته و ۶۰ ساله بوده که از بدو تولد تاکنون در محله قائمیه سکونت داشته است؛ او تنها کسی بود که تاریخچه و وجه تسمیه محله دنبه را به‌خوبی می‌دانست و با دقت و حوصله به سوالاتم در مورد محلات دستگرد و دنبه پاسخ داد.
چرا کوه قائمیه به دنبه معروف است؟ قائمیه یا دنبه که در گذشته به دُمِ جی معروف بوده، یعنی آخر شهر اصفهان که با گذشت زمان به دنبه تبدیل شده است.
دنبه یکی از روستاهای خوش و آب و هوای اصفهان بوده که حالت تفرجگاهی برای مردم داشته است؛ این روستا در منتهی الیه جنوب غربی اصفهان بین کوه دنبه و رودخانه زاینده‌رود واقع شده است و به همین دلیل بیش از ۹۰ درصد سکنه این منطقه در گذشته کشاورز بوده‌اند.
محله دنبه منطقه‌ای حاصلخیز بوده و محصولات کشاورزی، صیفی‌جات و میوه‌هایی مانند زردآلو، آلبالو و گیلاس در آن کشت می‌شده است؛ غوره و خیار این منطقه از محصولات کشاورزی بسیار معروف بوده و محصولات آن به‌قدری زیاد بوده که به تهران و سایر استان‌ها نیز صادر می‌شده است.
وقتی از او درباره مشکلات محلات قدیمی منطقه ۱۳ اصفهان می‌پرسم، ادامه می‌دهد: طی این سال‌ها با خشک شدن چاه‌های آب و کم‌آبی در منطقه، به مرور کشاورزی از رونق افتاده و در حال حاضر تمام باغ‌ها و زمین‌های زراعی در این منطقه خشک شده است و در حال حاضر محصولی در آن کشت نمی‌شود.
اکنون این منطقه به دلیل مهاجرانی که در دل آن پناه یافته و ساکن شده‌اند، به مرور بافت قدیمی و بومی خود را از دست داده است و به‌رغم اینکه هنوز در بعضی محلات همسایه‌ها به خوبی یکدیگر را می‌شناسند و از حال هم خبر دارند، اما در بیشتر نقاط، دیگر از این بومی بودن خبری نیست و ساکنان به‌ندرت یکدیگر را می‌شناسند.
ترافیک در خیابان باغ فردوس که به محله دنبه ختم می‌شود، به‌ویژه هنگام شب، مشکلی است که برای اهالی بسیار آزاردهنده است، همچنین این محله در حال حاضر با معضل بیکاری اهالی مواجه است و در صورتی که مشکل زراعت و کمبود آب برای کشاورزی رفع شود، به‌طور قطع بخش بزرگی از این مسئله نیز حل خواهد شد.
تقسیم اراضی در طرح ویژه اراضی ناژوان منجر به نابرابری شده است
پس از دستگرد وارد محله دنبه و قائمیه شدیم و با گذر از معابر اصلی باز هم به کوچه‌باغ‌های خاطره رسیدیم و مادی‌هایی که به‌رغم خشک بودن باز هم جذابیت خودش را داشت؛ محله دنبه به دو بخش مسکونی و زراعی تقسیم می‌شود که بخش مسکونی آن در منطقه ۱۳ و بخش خیال‌انگیز و زراعی آن در منطقه ناژوان قرار گرفته است که به گفته اهالی، این محدوده در طرح ساماندهی ناژوان کمی مغفول مانده و خشکی چاه‌های آب و نبود آب کافی برای کشاورزی، لطمات بسیاری به مالکان این زمین‌ها وارد کرده است.
در واقع طرح ویژه اراضی ناژوان با هدف حفظ و نگهداری از اراضی باغ‌ها و کشاورزی به‌ویژه حفظ وضعیت طبیعی بستر و حریم کمی و کیفی زاینده‌رود و مادی‌های موجود در محدوده، تیرماه ۱۳۹۹ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب شد.
نزدیک ظهر شده و در چشم به هم زدنی زمان سفر در این منطقه کوهستانی به پایان رسیده بود؛ سفری جذاب و متفاوت به گوشه‌ای دیگر از شهر اصفهان که ترکیب دنیای مدرن و برج‌های سر به فلک کشیده آن با بافتی دیرینه و از نفس افتاده، تناقض جالبی را بر هم زده و گویی نقشی نو در حال وقوع و شکل‌گیری است.
به گزارش ایمنا، منطقه ۱۳ شهرداری اصفهان در مجاورت با منطقه گردشگری ناژوان قرار گرفته و به لحاظ تاریخی دارای قدمتی چندین هزار ساله و دارای آثار ارزشمند تاریخی بسیاری بوده که در گذر زمان بخشی از این آثار تخریب شده و در حال حاضر بخش کمی از آن باقی مانده است.
گزارش از: ریحانه راهپیما
نظر شما