به گزارش خبرگزاری ایمنا، پارانوئید یکی از اختلالات شخصیتی ویران‌کننده ارتباطات، در هم شکننده آرامش و عامل بروز پرخاشگری است که آگاهی از علائم آن امری ضروری به شمار می‌رود؛ در واقع بیمار پارانوئید، ظن و شک رفتار و اعمال دیگران را تفسیر و رفتار اطرافیان را تهدیدآمیز، تحقیرآمیز و آسیب‌زننده برداشت می‌کند.
اولین نشانه‌های این اختلال در اوایل بزرگسالی با نشانه‌های مانند بدگمانی و سوءظنی که قابل‌اثبات نیست، همراه است؛ این افراد حالت تدافعی، خصمانه و تهاجمی دارند، خیلی زود آزرده خاطر می‌شود، باور دارد که همیشه حق با آنها است، نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند، توانایی سازگاری، بخشش یا پذیرش انتقاد را ندارند، در رفتارهای عادی افراد، معانی پنهان را جست‌وجو می‌کنند، کینه‌ای هستند و خیلی زود در صدد انتقام گرفتن برمی‌آیند.
تفکر و رفتارهای مرتبط با اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند در توانایی‌های فرد در حفظ روابط و عملکرد اجتماعی و شرایط کاری وی، اختلال ایجاد کند؛ در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید درگیر جنگ‌های قانونی و شکایت از افراد یا شرکت‌هایی هستند که تصور می‌کنند بر علیه آنها هستند.
علت دقیق اختلال شخصیت پارانوئید شناخته شده نیست، اما طبق گفته متخصصان به احتمال زیاد علت آن شامل ترکیبی از عوامل زیستی (ژنتیکی) و روانی است، این واقعیت که اختلال شخصیت پارانوئید در افرادی که بستگان نزدیک مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، شایع‌تر است نشان می‌دهد که ارتباط ژنتیکی بین این دو اختلال وجود دارد و تجارب دوران اولیه کودکی از جمله ضربه‌های فیزیکی یا عاطفی، نیز در ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید تأثیرگذار است.
اختلالات شخصیت؛ الگوهایی مقاوم در برابر تغییر و درمان
حسین روزبهانی، دکترای روانشناسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: اختلالات شخصیتی، الگویی‌هایی ناسازگار، با دوام و مقاوم در برابر تغییر هستند که فرد را درگیر می‌کنند و از رفتار، تجربیات درونی، ادراک، ارتباط با محیط پیرامون و سایرین و افکار ناشی می‌شود.
وی با بیان اینکه اختلالات شخصیت به طور معمول در دوران نوجوانی و جوانی فرد را درگیر می‌کند، می‌افزاید: در اختلالات شخصیتی، به طور حتم در دو زمینه از چهار زمینه شناخت، درک و تعبیر رویدادها، هیجان‌پذیری، عملکرد و روابط میان‌فردی و کنترل تکانش یا پرخاشگری، آسیب آشکار وجود دارد.
این دکترای روانشناسی با بیان اینکه هنگامی فرد درگیر با اختلالات شخصیتی شناخته می‌شود که این اختلالات به طور کامل موقعیت‌های شخصی و اجتماعی او را فرا گرفته باشد، تصریح کرد: اختلالات شخصیتی منجر به بروز اختلال در عملکرد شغلی، روابط بین فردی و تمام ابعاد زندگی فرد خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه اختلالات شخصیتی همگام و سازگار با منیت فرد است، ادامه داد: به علت سازگاری اختلالات شخصیتی با منیت فرد، وی هیچ اعتراضی نسبت به اختلالات خود ندارد و احساس اضطرابی در پی ابتلاء به اختلال شخصیتی، او را درگیر نمی‌کند؛ همچنین تصور این افراد، مبنی بر طبیعی بودن نوع تفکر آنها است و به همین علت در مسیر درمان قدم بر نمی‌دارد.
روزبهانی با تاکید بر مقاوم به درمان بودن افراد دارای اختلال شخصیت، گفت: اختلالات شخصیتی مزمن است و افراد درگیر با آن در صورتی به درمان روی می‌آورند که فرد دیگری آنها را مجبور به درمان کرده باشد یا برای اثبات درگیر نبودن با اختلالات شخصیتی، در مسیر درمان قدم بر داشته است.
افراد پارانوئید چه علائمی دارند؟
وی اضافه کرد: افراد درگیر با اختلالات طیف شخصیتی، به دنبال تغییر محیط پیرامون و اطرافیان طبق خواسته‌های خود هستند؛ به عنوان مثال افراد درگیر با اختلال شخصیتی وسواس‌گونه، به ایجاد محیطی خشک و جدی در محیط منزل خود روی می‌آورند.
این دکترای روانشناسی با اشاره به عوامل خطر ایجاد اختلالات شخصیتی، اظهار کرد: بعضی اختلالات شخصیتی از جمله شخصیت ضداجتماعی یا وسواسی در مردان و اختلالاتی از جمله شخصیت نمایشی و مرزی در زنان شایع‌تر است، اختلالات شخصیتی به سه دسته B، A و C تقسیم‌بندی می‌شوند و اختلال شخصیتی پارانوئید در گروه A جای می‌گیرد.
وی با بیان اینکه افراد دارای اختلالات شخصیتی دارای رفتارهای نامتعارف هستند، از جامعه دوری می‌کنند، تصریح کرد: افراد درگیر با اختلال شخصیت پارانوئید، شک و بدگمانی بالایی دارند و به سایر افراد بی‌اعتماد هستند؛ همچنین این افراد تصور می‌کنند که سایرین، نسبت به جمع‌آوری اطلاعات از آنها اقدامی می‌کنند.
روزبهانی با بیان اینکه افراد درگیر با اختلال شخصیتی پارانوئید گمان می‌کنند که سایر افراد در راستای آسیب زدن به آنها بر می‌آیند، ادامه داد: این افراد دارای پرخاشگری و تحریک‌پذیری بالا هستند، خشم بسیاری دارند، متعصب هستند.
وی با بیان اینکه پارانوئید در مردان به نسبت زنان شیوع بیشتری دارد، گفت: افراد مبتلا به اختلال پارانوئید از مکانیسم فرافکنی استفاده می‌کنند و ویژگی‌های درونی خود را به دیگران نسبت می‌دهند.
این دکترای روانشناسی با بیان اینکه جاه‌طلبی از صفات افراد مبتلا به اختلال پارانوئید است، خاطرنشان کرد: افراد درگیر با این اختلال اهل شوخی نیستند، عبوس و کینه‌جو هستند و کمتر توان بخشش دیگران را دارند. این افراد از برقراری ارتباط با سایر افراد گریزان هستند، همیشه حق را به خود می‌دهند و از آرامش نیز برخوردار نیستند.
زندگی محدود و منزوی افراد درگیر با پارانوئید
محمدحسین پورعبائیان، کارشناس ارشد روانشناسی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اختلال شخصیت بدگمان یا پارانوئید یا (PPD)، بی‌اعتمادی و مشکوک بودن به همه افراد است، مسئولیت این احساسات از نظر آنها نه به عهده خودشان، بلکه بر عهده دیگران است.
وی با بیان اینکه این بیماران اغلب متخاصم، تحریک‌پذیر و خشمگین هستند، می‌افزاید: بیشتر افراد متعصب و جزم‌اندیش، کسانی که مدارکی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع می‌کنند، افرادی که به همسر خود سوءظن دارند و اهل دعوا و درگیری به شمار می‌روند، درگیر این بیماری و اختلال شخصیت پارانوئید هستند.
این روانشناس تصریح می‌کند: از آنجایی که تنها اندیشه‌های شخص پارانوئید تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرد، فرد مبتلا به این اختلال می‌تواند زندگی روزمره خود را پیش ببرد و روزمره‌های خود را انجام دهد، اما زندگی آنها ممکن است محدود و منزوی باشد.
وی ادامه می‌دهد: اگر فرد بیمار علاقه و اعتقادی به درمان ندارد و با رفتار خود دیگران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد، لازم است از او تا حد ممکن فاصله گرفته شود، قطع ارتباط با این بیماران برای پیشگیری از تحت تأثیر قرار گرفتن روح و روان بر اثر رفتار افراد پارانوئید نیز توصیه می‌شود.
ویژگی‌های شخصیتی افراد پارانوئید
پورعبائیان می‌گوید: بیماران دچار اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است حین معاینه روان‌پزشکی، رسمی به نظر برسند و از اینکه آنها را مجبور کرده‌اند که از روانپزشک کمک بگیرند، ناراحت باشند؛ تنش عضلانی، ناتوانی از آسوده بودن و منبسط کردن عضلات خود و نیاز به کاویدن محیط برای یافتن سرنخ‌هایی در آن ممکن است در این بیماران دیده شود.
وی اضافه می‌کند: حالت عاطفی بیمار اغلب جدی یا مطالبه‌آمیز است، بعضی از پیش فرض‌های آنها در بحث‌ها و جدال‌ها ممکن است، اشتباه باشد، اما تکلم آنها منطقی و متضمن مقصود است، در محتوای فکر آنها شواهدی از فرافکنی، پیش‌داوری و گاه افکار انتساب به خود دیده می‌شود.
این روانشناس اظهار می‌کند: بی‌اعتمادی و شکاک بودن نافذ و فراگیر نسبت به دیگران به طوری که انگیزه‌های افراد را شرارت‌آمیز تلقی کند، این حالت باید از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه‌های مختلف به چشم بخورد و از علائم این بیماری می‌توان به شک داشتن ضرر رساندن دیگران به بیمار اشاره کرد.
وی می‌افزاید: این بیماران فقط شک و تردیدهای خاص خود را قبول دارند و به هیچ وجه با دلیل و منطق نمی‌توان این بیماران را راضی کرد و همیشه با عقل و منطق در ستیز هستند و ذهن و فکر بیماران پارانوئید مدام درگیر شکی اثبات نشده در مورد وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و اطرافیان است.
پورعبائیان تصریح می‌کند: این افراد به دلیل ترسی ناموجه از اینکه اطلاعاتی را که به دیگران می‌دهد، ممکن است مغرضانه علیه خودش به کار ببرند از اطمینان کردن به دیگران خودداری می‌کند و در پس اظهار نظرهای بی‌غرضانه یا اتفاق‌های بی‌خطر، معانی تحقیرکننده یا تهدیدکننده پنهانی می‌یابد.
روان درمان‌گری طولانی بیماران پارانوئید
وی ادامه می‌دهد: این بیماران همیشه دلخور و ناخشنود هستند، اگر فردی توهین و بی‌احترامی کرده و صدمه‌ای به آنها رسانده باشد، هیچ وقت وی را نمی‌بخشند و با کوچک‌ترین رفتار یا برخوردی احساس می‌کنند به شخصیت یا اعتبار آنها لطمه وارد شده است، بسیار سریع واکنشی خشمگینانه از خود بروز می‌دهند یا به مقابله با دیگران می‌پردازند و بدون هیچ دلیل به وفاداری همسر خود نیز شک دارند و بیشتر اوقات احساس می‌کنند توسط اشخاصی تحت نظر قرار دارند.
این روانشناس می‌گوید: اختلال شخصیت پارانوئید به طور معمول در جوامعی بیشتر دیده می‌شود که سطح اقتصادی و فرهنگی مردم پایین است، پارانوئید در واقع یک اختلال شخصیتی است که باعث به وجود آمدن نوعی سبک رفتاری خاص و دیدگاه خاص می‌شود که در بیمارانی که به این اختلال روانی دچار هستند، با شک، گمان و بدبینی بسیار زیادی همراه است.
وی اضافه می‌کند: به طور معمول افرادی درگیر اختلال شخصیت پارانوئید می‌شوند که یک دوره ناکامی بسیار شدیدی را گذرانده باشند یا آسیب‌های دوران کودکی شدید داشته باشند؛ این افراد به دلیل اعتماد بیش از اندازه که در گذشته به دیگران داشته‌اند و آسیب‌هایی که از دیگران می‌بینند، اعتماد خود را به دیگران از دست می‌دهند.
پورعبائیان با بیان اینکه اختلالات شخصیتی درمان‌های بسیار سختی دارند و روان درمانگر باید تا جای ممکن اعتماد فرد را به خود جلب کند، خاطرنشان کرد: به طور معمول اختلالات شخصیتی از جمله اختلال شخصیت پارانوئید نیاز به روان درمان‌گری بسیار طولانی مدت دارد.
پارانوئید یا پارانویا در جلگه اختلالات روانی جای می‌گیرد و افراد درگیر با اختلالات شخصیت به علت انکار بیماری خود، مقاوم به درمان هستند، به طور معمول درمان‌هایی طولانی برای آنها در نظر گرفته می‌شود، با آگاهی از اختلال خود به سمت درمان نمی‌روند و از تأثیر رفتارهای خود بر سایر افراد و زندگی آنها، بی‌خبر هستند.
زندگی، همراهی و مشارکت با افراد درگیر با اختلالات شخصیت دارای چالش‌های بسیاری است و از همین رو آگاهی از علائم این اختلالات و روش‌های برخورد با افراد درگیر با آنها، امری ضروری به شمار می‌رود، طبق نتایج ثبت شده از مطالعات، علت اصلی بروز این اختلال مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانی می‌تواند در بروز آن دخیل باشد.
به طور کلی، بیماران مبتلا به این اختلال شخصیت، شکاک و بی‌اعتماد، پرخاشگر، تحریک‌پذیر، بیش از اندازه حساس و حسود هستند، از قبول مسئولیت رفتارهای خود شانه خالی می‌کنند و بیشتر مسئولیت را بر گردن دیگران می‌اندازند، همراهان این افراد رنج بسیاری را تحمل می‌کنند و خود نیز در معرض آسیب‌ها و بروز اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار می‌گیرند.
اعتقاد افراد مبتلا به این اختلال، غیرقابل اعتماد بودن دیگران است و این تفکر با منزوی کردن فرد، می‌تواند بر زندگی عاطفی و اجتماعی وی نقشی مخرب داشته باشد و باید توجه داشت درمان این بیماری به مشاوره تخصصی پزشکی و شرکت در دوره‌های روان‌درمانی نیازمند است و مشارکت در روند درمان، اعتمادسازی نسبت به پزشک، مراقبت‌های جسمی، ایجاد آرامش و تحریک نکردن بیمار از راهکارهای رفتاری با افراد درگیر با اختلال پارانوئید به شمار می‌رود.
گزارش از فهیمه نظری، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری ایمنا
نظر شما