به گزارش خبرگزاری ایمنا، زندگی و فرهنگ مردم ایران از دیرباز با نمادها و استعاره‌های بسیاری عجین شده است، نمادهایی که به بهانه‌های مختلف، در هر جز از زندگی معنایی می‌سازد و زیستن را رنگ و بو و هدف می‌بخشد، نمادهایی که اگر در آن‌ها تأمل کنیم، نشان از عمیق‌ترین باورهای دیرینه ما، به‌عنوان یک ملت اصیل دارد و یلدا یکی از باستانی‌ترین و پرمعناترین رسومی است که طی سال‌های طولانی، در زیست مردم ایران حضور داشته است.
اما به‌راستی، چه باوری در پس طولانی‌ترین شب سال نهفته که یلدا را به عنوان یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی همچنان در میان مردم حفظ کرده است؟
درباره ریشه‌های این شب سخن فراوان است، اما گفته شده است که یکی از رایج‌ترین معانی یلدا نزد ایرانیان، باور به پیروزی نور بر ظلمت است، زیرا برای ایرانیان باستان، تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طولانی‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر می‌پایید، آتش برپا می‌کردند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی بگریزند؛ مردم نیز گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، جشن و گفت‌وگو سپری می‌کردند تا صبح فرا برسد و رؤیت خورشید، به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی بوده است.
هندوانه یکی از عناصری است که از گذشته در مراسم شب چله حضور داشته است، میوه‌ای که در اصل متعلق به تابستان است، اما مصرف آن در سرمای زمستان با معنا و هدفی همراه بوده است؛ درباره علت مصرف این میوه در یلدا گفته شده که درواقع هندوانه با یادآوری تابستان، همچنین به دلیل شباهت به سرخی خورشید، نشانی دیگر از گذرا بودن تاریکی و سرما تلقی می‌شد و مردم ایران زمین با قرار دادن آن در سفره خود، این میوه ساده را به استعاره‌ای از فرارسیدن خورشید و پایان ظلمت تبدیل می‌کردند.
البته هندوانه این روزها نه تنها در ایران بلکه در جهان، معنای دیگری نیز پیدا کرده است که می‌توان شباهت‌هایی با معنای آن در ایران باستان یافت؛ یک قاچ هندوانه حالا، به یک قاچ مقاومت در برابر ظلم تبدیل شده است!
ماجرا از آنجایی آغاز شد که پس از جنگ شش‌روزه ١٩۶٧، اسرائیل استفاده از پرچم فلسطین را در غزه و کرانه باختری ممنوع کرد؛ پس از جنگ ۱۹۶۷ و شکست مفتضحانه اعراب، اسرائیل به ستیز با بسیاری از عناصر هویتی فلسطینی‌ها برخواست که یکی از این عناصر بسیار مهم «پرچم فلسطین» بود. گفته شده که اسرائیلی‌ها اگر پرچم فلسطین را در دست کسی می‌دیدند، او را دستگیر یا به سوی او شلیک می‌کردند.
این ممنوعیت به آثار هنرمندان نقاش هم راه یافت و از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۳، دولت اسرائیل هنرمندان فلسطینی را از ترسیم پرچم فلسطین و استفاده از رنگ‌های آن در آثار خود منع می‌کرد و حتی در سال ۱۹۸۰، نیروهای اسرائیلی سه هنرمند را در یک گالری در رام‌الله به دلیل نقض این دستور نظامی دستگیر کردند. «عصام بدر» یکی از نقاشانی بود که آن زمان از افسر اسرائیلی پرسید: «خب اگر گلی را با این رنگ‌ها نقاشی کنم، چه می‌کنی؟» و افسر پاسخ داد: «توقیف خواهد شد، حتی اگر هندوانه هم بکشی، توقیف می‌شود.»
پس از آن بود که هندوانه واقعاً به یکی از نمادهای مقاومت فلسطین تبدیل شد و به گفته «سلیمان منصور» نقاش پیشکسوت، هنرمندان نقاش فلسطینی به کشیدن هندوانه که رنگ‌های اصلی پرچم فلسطین را داشت، روی آوردند تا اینکه صهیونیست‌ها آن را هم پس از انتفاضه اول در ۱۹۸۷ ممنوع کردند.
«عبد الوهاب المسیری» متفکر فقید مصری در کتاب «زبان و استعاره» تألیف سال ۲۰۰۲ در این باره می‌نویسد: وقتی نیروهای اسرائیلی عبور می‌کنند، فلسطینی‌ها هندوانه‌ای را از وسط نصف می‌کنند. یکی از دو نیمه را که شبیه رنگ‌های پرچم است بالا می‌آورند تا هر عاقلی موضوع استعمار فلسطین را متوجه شود.
این روزها که بیش از دو ماه از شدیدترین حملات اسرائیل به مردم غزه می‌گذرد، برخی فعالان و حامیان فلسطین از ای موجی هندوانه به عنوان جایگزینی بصری برای پرچم فلسطین استفاده می‌کنند تا ترفندی برای فرار از الگوریتم‌های سانسور رژیم صهیونیستی و ممنوعیت‌های مجازی متا باشد.
«خالد حورانی» هنرمند فلسطینی ساکن رام‌الله در کرانه باختری که آثارش در میان تصاویر هندوانه‌هایی است که در اینترنت دست به دست می‌شود، به واشنگتن پست گفت: هنر گاهی می‌تواند بیشتر از سیاست، سیاسی باشد! شهروندان عرب اسرائیل مدت‌هاست که نادیده گرفته شده‌اند و آن‌ها بیش از پیش هویت فلسطینی خود را مطرح می‌کنند.
به همین دلیل امسال جشن یلدا در ایران علاوه بر معناهای باستانی، مفهوم دیگری هم پیدا کرده است، معنایی که با حضور هندوانه در سفره‌های شب چله بار دیگر پیروزی نور بر ظلمت را یادآوری می‌کند و نویدبخش روزی است که پرچم فلسطین آزادانه به دست جوانان این کشور به اهتزاز درمی‌آید.
امسال یلدا متفاوت است زیرا این روزها با تبدیل شدن هندوانه به نمادی از مقاومت، در طولانی‌ترین شب سال با تداعی صحنه‌های جنایات اسرائیل به یاد خواهیم داشت که یک دقیقه بیشتر از اسرائیل، اهریمن امروز جهان، متنفر باشیم!
نظر شما