به گزارش خبرگزاری ایمنا، روز دانشجو مناسبتی است که هرسال بتوانیم به بررسی وضعیت دانشگاه، دانشجو و گروه‌ها و نهادهای مختلف فعال در آن بپردازیم، زیرا دانشگاه به عنوان یکی از کلیدی‌ترین ارکان آموزش کشور، امروزه در زندگی عموم مردم کشور نقش ایفا می‌کند و هرگونه اخلال یا ضعف در این نهاد، اثرات خود را به بطن جامعه منتقل خواهد کرد.
همواره یکی از مهم‌ترین بخش‌های دانشگاه، تشکل‌ها و گروه‌های سیاسی فعال در دانشگاه بوده‌اند. تشکل‌هایی که ریشه بعضی از آنها به پیش از انقلاب و فضای سیاسی آن زمان بازمی‌گردد و شاید بتوان گفت همین فعالیت‌های گروهی در میان جوانان بود که نقش پررنگی در پیروزی انقلاب بازی کرد و پس از آن نیز ادامه پیدا کرد.
اهمیت تشکل‌های دانشجویی به عنوان بستری برای فعالیت سیاسی دانشجویان در دانشگاه‌ها آنجایی بیشتر مشخص شود که نگاهی به نقش آن در جریانات مختلف کشور در طول سال‌های گذشته داشته باشیم، فعالیتی که رهبر انقلاب از آن به عنوان فرصتی برای کشور یاد کردند، فعالیتی تک‌بعدی نیست و بستری است تا دانشجو بتواند به واسطه آن برای حضور در فضای واقعی جامعه، همچنین کمک به رشد و پیشرفت آن آماده شود.
تسخیر لانه جاسوسی که امام خمینی (ره) از آن به عنوان انقلاب دوم یاد کردند، حضور پررنگ دانشجویان در زمان جنگ، فعالیت‌های مختلف سیاسی در زمان انتخابات، فعالیت‌های مطبوعاتی، شکل‌گیری جنبش‌های عدالت‌خواهی در میان دانشجویان، مطالبه‌گری از مسئولان و روشنگری و آگاهی‌بخشی به مردم همه از کنش‌های مختلفی است که از دل تشکل‌ها و جریان‌های مختلف دانشجویی متولد شده‌اند و نقش اساسی در فضای جامعه زمان خود ایفا کرده‌اند.
«ایجاد تحول در ذهن و در واقعیّت جامعه خود و بعد، ایجاد تحول در ذهن و واقعیت جهان» تعبیر سنگینی است که سال گذشته رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان درباره وظایف یک دانشجوی مطلوب بیان کردند، تعبیری که به خوبی بیانگر اهمیت جایگاه دانشجو و نقش او در آینده کشور و حتی جهان است. نقشی که اگر باور داشته باشیم بر عهده اوست، آنگاه نگاه ما را به کنشگری دانشجویان تغییر خواهد داد. در همین راستا بررسی وضعیت امروز تشکل‌های دانشجویی، آسیب‌ها، چالش‌ها و ظرفیت‌های آن، به عنوان یکی از مهم‌ترین بسترهای فعالیت دانشجویی ضروری به نظر می‌رسد و به همین دلیل برای آگاهی از ابعاد مختلف آن با تعدادی از فعالان دانشجویی به گفت‌وگو نشستیم.
جنبش دانشجویی؛ یک جنبش تعطیلی ناپذیر
حسنعلی جعفری، قائم‌مقام سابق تشکیلات اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا ضمن اشاره به تاریخ درخشان جنبش دانشجویی مسلمان ایران اظهار کرد: جریان دانشجویی دوره‌های مختلفی را سپری کرده است و نمی‌توان عملکرد جریان دانشجویی در دهه ۹۰ را شبیه به عملکرد این جریان در دهه ۶۰ یا ۷۰ دانست. متناسب با هر مقطع زمانی، نوع عملکرد جریان دانشجویی هم متفاوت بوده است، به طور مثال در دهه ۶۰ که کشور درگیر جنگ بود، جنبش دانشجویی هم مشغول جهاد و دفاع از کشور بوده است.
وی افزود: در دهه ۷۰ شاهد رشد نشریات دانشجویی بودیم. ابتدای دهه ۸۰ و هم‌زمان با دوره اصلاحات، جریان انقلابی در دانشگاه به شدت تحت فشار بود و در ضعف قرار داشت تا اینکه در دوره احمدی‌نژاد فضا برای فعالیت جریان دانشجویی حزب‌الهی بازتر شد.
جعفری تصریح کرد: البته هنر ما این نیست که در زمان یک دولت یا مجلس همسو که رؤسای دانشگاه همکاری دارند، بتوانیم فعالیتی داشته باشیم، هنر ما باید این باشد که بدانیم چه هنگام محدودیت و چه هنگام باز بودن فضا بتوانیم کار مفیدی انجام دهیم.
جنبش دانشجویی دچار افول شده است؟
وی با اعتقاد به اینکه جنبش دانشجویی دچار افت شده است، اظهار کرد: شکافی که بین مردم و مسئولان کشور در سال‌های اخیر ایجاد شده است از دلایل این اتفاق است که البته نباید از گفتن این نکته اجتناب کرد، آیت‌الله رئیسی در این مدت تلاش کرده است تا این شکاف را با حضور حداکثری بین مردم رفع کند، اما عمق این شکاف در بدنه دانشجویی آنچنان زیاد شده است که شاید همت بیشتری برای پر شدن آن نیاز باشد.
جعفری خاطرنشان کرد: این شکاف باعث شده است که دانشجو در دانشگاه حس کند که صدای او به هیچ‌یک از مسئولان نمی‌رسد و این امر هم به این منجر شده که دانشجو حس مطالبه‌گری خود را از دست بدهد، اما به هر حال همچنان دانشجویانی هستند که این حس را زنده نگه داشته و در تلاش هستند تا دیگران را نیز بر این باور استوار کنند.
مهدی جزینی، معاون سابق بسیج دانشجویی کشور نیز درباره وضعیت کنونی فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی گفت: امروز هم رویش‌هایی خوبی را شاهد هستیم و هم ضعف‌هایی را. به‌خاطر وضعیت شیوع کرونا، تشکیلات‌سوزی بسیاری داشتیم و بسیاری از گروه‌های دانشجویی از بین رفتند زیرا وصل به یک نهاد نیستند و اداره کننده آن یک کارمند نیست، به همین دلیل با فارغ‌التحصیل شدن دانشجویان در آن زمان و انتقال نیافتن مسئولیت به گروه‌های بعدی، تشکیلات‌سوزی بسیاری رخ داد.
وی افزود: این وضع به مرور در حال اصلاح است، اما بازسازی و نوسازی تشکیلات‌ها فراز و فرودهایی دارد، به هر حال این انتقال دغدغه به بدنه دانشجویان همچنان انجام می‌شود و بعضی از وقایع بیرونی نیز به این امر کمک می‌کنند، برای مثال در موضوع غزه و عملیات طوفان‌الاقصی دانشجویان بسیاری خود به خود جمع شدند و برنامه‌های مختلف برگزار کردند و حتی دانشجویانی که پیش‌تر سیاسی نبودند وارد میدان شدند.
جزینی تصریح کرد: دانشجویان فعال تشکل‌ها باید به برگزاری برنامه‌های خود و انتقال تجربیات به گروه‌های بعد از خود ادامه بدهند و ناامید نشوند زیرا از دل همین اقدامات بچه‌ها می‌توانند شکل خود را پیدا کنند.
دور شدن از فضای تشکلی یعنی دور شدن از دیالوگ
میترا قهرمانی، مسئول سابق خواهران بسیج دانشگاه تهران با اشاره به وقایع سال گذشته دانشگاه‌ها اظهار کرد: امروزه بخشی از طیف دانشجویان سیاسی در فضای تشکل‌های دانشجویی فعالیت تشکلی ندارند و در اعتراضات سال گذشته دانشگاه‌ها نیز دیدیم که تقریباً با تشکل دانشجویی مواجه نیستیم و این مسئله برای فعالان دانشجویی، قابلیت بررسی و جای نگرانی دارد.
وی افزود: این مسئله متأثر از یک فضای انفعال است که یکی از دلایل آن وضعیت سیاسی خاستگاه تشکل‌های سیاسی است و نکته مهم دیگر این است که بعضاً سیاست‌های دانشگاه‌ها این انفعال را تشدید می‌کند، در حالی که فعالیت در تشکل، امکان دیالوگ را فراهم می‌کند، اما متأسفانه امروز با دانشجویان معترضی طرف هستیم که پایگاه تشکلی ندارند و به همین دلیل اساساً ایده و دیالوگی نمی‌تواند شکل بگیرد.
علی متقیان‌منش، فعال دانشجویی و مسئول بسیج دانشگاه اصفهان نیز درباره اعتراضات سال گذشته گفت: به نظر من اتفاقات سال پیش با تمام پیچیدگی که داشت به نوعی اولین ضربه را به فضای گفتمانی زد. ما در دانشگاه شاهد این بودیم که اعتراضات برخلاف آن جریان و روندی که در گذشته داشت، کاملاً از فضای گفتمانی خارج شد. برای مثال در دوره‌های قبلی و در برهه‌های زمانی مختلف مانند سال ۷۸ و ۸۸ مشکلات این چنینی به وجود می‌آمد، اما هیچ‌وقت فضای گفتمانی تعطیل نمی‌شد و حتی در دل اعتراض و شعار همچنان فضای گفتمانی وجود داشت و گفتمان هر دو طرف مشخص بود.
وی افزود: اما در اتفاقات سال گذشته، هم از جانب کسانی که اغتشاشات را مدیریت می‌کردند گفتمان عمیقی مطرح نبود و هم از این سمت با توجه به شرایطی که قبل از آن به واسطه کرونا رقم خورده بود، فضاهای تشکلی آن‌قدر ضعیف شده بودند که آنها هم گفتمانی نداشتند. در واقع سال گذشته آنچه وسط میدان اتفاق افتاد، رویارویی چندین تشکل یا دو تشکل نبود و بیشتر مدیریت‌ها از بیرون اتفاق می‌افتاد.
هم‌اندیشی تشکل‌های مختلف راهی برای احیای فضای تشکلی
جزینی اظهار کرد: جلسات هم‌اندیشی و کار مشترک میان تشکل‌های دانشگاه‌های مختلف ایجاد انگیزه بسیار خوبی است که هم انتقال تجربه با سرعت بیشتری پیش برود و هم اینکه به دلیل وجود فضای متنوعی در دانشگاه‌ها در دانشجویان انگیزه ایجاد می‌کند و یکی از موارد مهمی است که می‌تواند به صورت میانبر برای احیای فضای تشکل‌ها استفاده شود.
قهرمانی نیز در باب آگاهی بخشی تشکل‌های دانشجویی گفت: در این زمینه به نظر خلأ جدی وجود دارد که به دلایل مختلف از جمله کانالیزه شدن افراد در فضاهای رسانه‌ای، فضای رخوت و ناامیدی در میان دانشجویان و پررنگ شدن برخی شکاف‌ها و نبود امکان برقراری دیالوگ بوده است. چیزی که به نظر من می‌تواند پررنگ باشد این است که فعال بودن موتور فکر و تحلیل در یک تشکل دانشجویی گام اول است و گام بعدی انتقال این حرف‌ها به بیانی نو و دور از کلیشه به مخاطب امروز است.
وی افزود: به نظر من امروز فضای جریان دانشجویی در هردوی این زمینه‌ها نیازمند تقویت است و اگرچه وضعیت فعلی ایده‌آل نیست، اما تشکل‌ها در حال تلاش هستند تا با فعالیت‌های خود به این وظایف عمل کنند.
آنچه هستیم و آنچه باید باشیم
معاون سابق سازمان بسیج دانشجویی کشور اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب، سال گذشته در دیدار با دانشجویان، وظیفه یک دانشجوی مطلوب را ایجاد تحول اولاً در ذهن و جامعه خود و سپس ایجاد تحول در ذهن و واقعیت جهان عنوان کردند، اما آنچه امروز بیشتر دانشجویان به آن مشغول هستند خواندن دروسی است که با عمل هم همراه نیست و بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما خارج از رشته خودشان مشغول به کار می‌شوند و دغدغه‌های اجتماعی که در زمان دانشجویی هم داشتند کم‌رنگ می‌شود، این نقطه ضعفی است که بعضاً دانشگاه‌های ما و اساتید ما دارند که سازنده دانشجوی فعال در کشور نیست.
وی ادامه داد: چاره این مشکل این است که خود دانشجویان و تشکل‌ها حرکت خوبی داشته باشند. ایجاد گروه‌ها و تشکل‌های دانشجویی سبب می‌شود دانشجویان انگیزه پیدا کنند دغدغه‌های مختلف خود را پیگیری کنند و همین فعالیت‌ها آنها را به تحرک وامی‌دارد. پس یکی از کارهای مؤثر، ایجاد تشکل‌های مختلفی است که بچه‌ها به شکل گروهی فعالیت کنند، دغدغه پیدا کنند و حساسیت پیدا کنند.
فعالیت تشکیلاتی و تربیت مدیران میانی
جزینی تصریح کرد: فعالیت‌های گروهی و تشکیلاتی علاوه بر این، می‌تواند در ایجاد بستری برای کارهای اقتصادی و فعالیت آینده دانشجویان مفید باشد که تربیت‌کننده مدیران میانی نیز خواهد بود و یکی از کارکردهای تشکل به واسطه مسئولیت سپاری به اعضای آن، بخشی از مدیریت میانی کشور را تولید و آماده می‌کند.
حل مشکلات جامعه وظیفه تشکل‌های دانشجویی نیست
مسئول سابق خواهران بسیج دانشگاه تهران درباره وظیفه و مسئولیت تشکل‌های دانشجویی یادآور شد: نباید نقش تشکل‌ها را با دیگر نقش‌های موجود در جامعه اشتباه بگیریم، به نظر من حل مشکلات جامعه وظیفه تشکل‌ها نیست و حتی ظرفیت آن هم وجود ندارد. نقش تشکل دانشجویی همان جمله پرتکرار شهید بهشتی است؛ دانشجو مؤذن جامعه است یعنی رسالت فعالان دانشجویی این است که به تشخیصی از وضعیت جامعه برسند و متناسب با آن مسئله را به دیگران نشان دهند؛ بنابراین نقش تشکل، آرمان‌خواهی و حراست از حرکت کشور به سمت آرمان‌ها است.
مسئول سابق خواهران بسیج دانشگاه تهران ادامه داد: این آرمان‌خواهی خود را در شئون مختلف مانند عدالت‌خواهی و در نسبت با مردم و حاکمیت نشان می‌دهد، به‌تبع با توجه به این رسالت، محصور شدن در فضای گلخانه‌ای دانشگاه نمی‌تواند او را به هدف خود برساند و در همین راستا علاوه بر انتظاراتی که از تشکل‌ها وجود دارد، رصد نهاد دانشگاه و تلاش برای قرار دادن ریل دانشگاه در مسیر دانشگاه مطلوب نکته مهمی است که نباید از آن غفلت کرد.
نظر شما