بررسی جایگاه علمی ایران در نظام رتبه‌بندی جهانی؛ امیدوار باشیم

چشم بستن بر توانایی‌ها و موفقیت‌هایمان یک اشتباه بزرگ و تکراری است که سبب شده است گاهی به آن‌چه داریم باور نداشته باشیم، به ویژه دستاورد در حوزه پژوهش و فناوری که متولد ذهن و اندیشه دانشجویان و استادان دانشگاهی‌ ما است و فارغ از هر نوع باوری نباید این نبوغ ایرانی را کوچک بشماریم.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران اسلامی سالانه با تولید بیش از ۷۶ هزار مقاله، رتبه ۱۵ جهان را در اختیار دارد. این رتبه به استناد گزارش نمایه بین‌المللی Scopus بود که در سال ۲۰۲۲ هم تاکنون همین جایگاه را حفظ کرده‌ایم، اما خبر خوش این است که گزارش نمایه معتبر Web Of Science نشان می‌دهد که رتبه ما در این نمایه نیز با یک پله صعود از ۱۶ به ۱۵ ارتقا یافته است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره در دیدارهای نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور به موضوع تولید علم نافع و حرکت رو به رشد علمی جمهوری اسلامی ایران تاکید فرموده‌اند. در تازه‌ترین دیدار معظم‌له با نخبگان، ایشان با تأکید بر لزوم تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راه‌حل‌های علمی مشکلات مختلف اظهار داشتند: «ظرفیت نخبگی جوانان ملت ایران، می‌تواند زمینه‌ساز پر کردن شکاف علمی کشور با علم جهانی، عبور از مرزهای جهانی علم، ایجاد تمدن نوین اسلامی و تحقق آینده درخشان کشور باشد.»

ایشان با یادآوری سخنان چند سال قبل خود درباره آینده ایران و ضرورت پیشتازی در عرصه علم جهانی گفتند: «باید به‌گونه‌ای حرکت کنیم که در آینده‌ای معقول، ایران منبع علم جهانی بشود و هر کسی برای دسترسی به جدیدترین یافته‌های علمی، ناچار از یادگیری زبان فارسی شود، همانگونه که در برهه‌هایی از تاریخ، ایرانیان بر قله‌های دانش جهانی قرار داشتند و کتاب‌های دانشمندان ایران در دانشگاه‌های غرب و شرق مورد تدریس و استناد اهل علم و دانش بود.»

بررسی جایگاه علمی ایران در سال ۲۰۲۳ بر اساس برآوردهای نظام‌های بین‌المللی WOS یا Web of Science، اسکوپوس (SCOPUS)، نظام نامه NATURE INDEX و استخراج از اطلاعات پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) انجام شده است. در این بررسی رشد علمی کشور بر پایه شاخص‌های بین‌المللی تولید علم صورت گرفته است.

در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران بر پایه آخرین اطلاعات تولید علم، در نظام بین‌المللی Web of Science در سال ۲۰۲۳ در رتبه چهاردهم دنیا قرار دارد و آخرین به‌روزرسانی تولید علم ایران در حوزه Web of Science ‬ سی‌ام‬ آبان ۱۴۰۲ و شاخص اچ ایندکس ایران در پانزدهم نوامبر سال ۲۰۲۳، ۴۵۵ بوده که این میزان نشان‌دهنده میزان کیفیت مقالات ایرانی ثبت شده است.

جایگاه علمی ایران در Web of Science (WOS) در ۵ سال اخیر

موضوع سال ۲۰۲۳ ۲۰۲۲ ۲۰۲۱ ۲۰۲۰ ۲۰۱۹
تولید علم در جهان رتبه ۱۴ ۱۷ ۱۷ ۱۶ ۱۶
تعداد ۲۰۵۰۰ ۷۲۷۴۷ ۷۷۱۵۸ ۷۳۰۱۹ ۶۴۳۶۵
سهم (درصد) ۱.۹۲ درصد ۱.۹۲ درصد ۱.۹۴ درصد ۱.۹۹ درصد ۱.۹۱ درصد
تولید علم در کشورهای اسلامی رتبه ۱ ۲ ۲ ۱ ۱
تعداد ۲۰۵۰۰ ۷۲۷۴۷ ۷۷۱۵۸ ۷۳۰۱۹ ۶۴۳۶۵
سهم (درصد) ۱۸.۹۴ درصد ۱۸.۱۹ درصد ۱۹.۱۷ درصد ۲۰.۳۹ درصد ۲۰.۳۳ درصد

استنادات

* داده‌های مربوط به بخش استنادات از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است

رتبه ۱۷ ۱۷ ۱۶ ۱۶ ۱۷
تعداد ۱۹۸۶۵ ۲۰۵۴۳۵ ۵۵۵۵۴۰ ۸۵۰۳۸۰ ۹۱۸۵۶۸
سهم (درصد) ۱.۲۸ درصد ۱.۳۹ درصد ۱.۴۲ درصد ۱.۳۸ درصد ۱.۳۴ درصد
مقالات برتر رتبه ۱۹ ۱۸ ۱۸ ۱۸ ۲۲
تعداد ۳۹۷ ۷۶۶ ۶۸۵ ۵۹۴ ۴۱۹
سهم (درصد) ۲.۷۶ درصد ۳.۱۴ درصد ۲.۸۰ درصد ۲.۷۱ درصد ۲.۱۳ درصد
مقالات برتر (تجمعی) رتبه ۲۳ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۸
تعداد ۳۹۴۴ ۳۵۸۶ ۲۸۸۴ ۲۲۲۶ ۱۶۴۳
سهم (درصد) ۲.۰۱ درصد ۱.۹۷ درصد ۱.۸۱ درصد ۱.۶۴ درصد ۱.۴۴ درصد

مقالات پر استناد

*آخرین آمار مربوط به تعداد مقالات پر استناد کشور در پایگاه wos تا پایان آبان ۱۴۰۲، بر اساس بروز رسانی سومین دوماهنامه ESI سال ۲۰۲۳ می‌باشد.

رتبه ۱۹ ۱۸ ۱۸ ۱۸ ۲۲
تعداد ۳۸۹ ۷۵۸ ۶۸۳ ۵۹۴ ۴۱۹
سهم (درصد) ۲.۷۵ درصد ۳.۱۳ درصد ۲.۷۹ درصد ۲.۷۱ درصد ۲.۱۳ درصد
مقالات کنفرانس رتبه - - - - -
تعداد - - - - -
سهم (درصد) ۱.۰۴ درصد ۲.۲۷ درصد ۲.۳۸ درصد ۳.۱۸ درصد ۵.۳۳ درصد

مشارکت بین‌المللی (دیپلماسی علمی)

*داده‌های مربوط به مشارکت بین‌المللی (دیپلماسی علمی) از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است.

رتبه ۲۲ ۲۲ ۲۱ ۲۲ ۲۴
تعداد ۱۴۱۹۰ ۲۳۸۹۴ ۲۵۳۵۴ ۲۲۳۱۱ ۱۸۰۳۸
سهم (درصد) ۱.۱۵ درصد ۱.۰۵ درصد ۰.۹۰ درصد ۰.۷۸ درصد ۰.۷۲ درصد
مقالات داغ رتبه ۲۳ ۲۷ ۳۲ - -
تعداد ۴۲ ۷۳ ۱۷ - -
سهم (درصد) ۲.۷۰ درصد ۲.۹۳ درصد ۲.۵۱ درصد - -

جایگاه علمی ایران در Web of Science در پنج سال اخیر نشان می‌دهد که درصد مقالات کنفرانسی به دلیل شیوع کرونا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نسبت به دوره‌های قبل به‌طور محسوسی کاهش داشته است.

داده‌های مربوط به بخش درصد مشارکت بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است و نشان می‌دهد که درصد مشارکت بین‌المللی در پنج سال اخیر رشد خوبی داشته است. این درصد از میزان ۲۸.۰۳ در سال ۲۰۱۹ به میزان ۳۷.۸۱ درصد در سال ۲۰۲۳ رسیده است. این میزان در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۱.۷۸ درصد، ۳۵.۸۷ درصد و ۳۷.۰۰ درصد بوده است.

بخش قلمروهای ‏پژوهشی برتر جایگاه علمی ایران در Web of Science در پنج سال اخیر نشان می‌دهد که سه گروه مهندسی، شیمی و علم مواد مهم‌ترین قلمروهای پژوهشی کشور در این مدت بوده‌اند.

کشورهای همکار با گروه‌های علمی ایران در حوزه Web of Science در سال‌های اخیر تفاوت‌هایی با یکدیگر داشته‌اند. در سال ۲۰۱۹ کشورهای آمریکا، کانادا و استرالیا در سال ۲۰۲۰ کشورهای آمریکا، کانادا و چین در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ و کشورهای آمریکا، چین و کانادا همکار علمی ایران بوده‌اند.

نبوغ جوانان ایرانی غیرقابل انکار است

جایگاه علمی ایران در اسکوپوس (SCOPUS) در ۵ سال اخیر

موضوع سال ۲۰۲۳ ۲۰۲۲ ۲۰۲۱ ۲۰۲۰ ۲۰۱۹
تولید علم در جهان رتبه ۱۶ ۱۵ ۱۵ ۱۵ ۱۵
تعداد ۶۵۲۱۲ ۷۷۸۸۱ ۷۷۲۶۰ ۷۳۹۵۷ ۶۷۸۱۱
سهم (درصد) ۲.۱۲ درصد ۲.۰۲ درصد ۱.۹۱ درصد ۱.۸۵ درصد ۱.۸۱ درصد
تولید علم در کشورهای اسلامی رتبه ۲ ۱ ۱ ۱ ۱
تعداد ۶۵۲۱۲ ۷۷۸۸۱ ۷۷۲۶۰ ۷۳۹۵۷ ۶۷۸۱۱
سهم (درصد) ۱۵.۹۲ درصد ۱۶.۵ درصد ۱۷.۰۲ درصد ۱۷.۸۳ درصد ۱۸.۴۱ درصد

استنادات

* داده‌های مربوط به استنادات از وبگاه سایمگو استخراج شده است؛ آخرین اطلاعات موجود مربوط به سال ۲۰۲۰ است

رتبه - ۱۵ ۱۴ ۱۵ ۱۵
تعداد - ۹۵۵۳۶ ۳۷۲۱۲۹ ۶۷۰۹۹۶ ۷۸۱۷۴۴
سهم (درصد) - ۱.۶۸ درصد ۱.۵۷ درصد ۱.۵۰ درصد ۱.۴۷ درصد
مقالات کنفرانس رتبه ۴۹ ۴۳ ۴۱ ۳۸ ۳۷
تعداد ۱۱۳۷ ۲۳۲۴ ۲۴۴۲ ۲۷۰۲ ۳۷۴۴
سهم (درصد) ۰.۳۷ درصد ۰.۴۷ درصد ۰.۴۶ درصد ۰.۵۲ درصد ۰.۶۱ درصد

مشارکت بین‌المللی (دیپلماسی علمی)

تعداد ۲۴۰۴۵ ۲۲۱۲۴ ۱۷۷۸۵ ۱۴۵۶۷ ۱۲۴۹۲
درصد مشارکت بین‌المللی سهم (درصد) ۳۵.۳۰ درصد ۳۴.۵۵ درصد ۳۳.۲۰ درصد ۳۰.۱۳ درصد ۲۶.۵۷ درصد

در نظام‌نامه بین‌المللی اسکوپوس (SCOPUS) مهمترین قلمروهای ‏پژوهشی ایران در تولید علم در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۳ پزشکی، مهندسی و علم مواد بوده و در سال ۲۰۱۹ مهندسی، پزشکی و علم مواد بودن است. کشورهای همکار علمی ایران نیز در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ آمریکا، چین و کانادا، در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ آمریکا، کانادا و چین، در سال‌های ۲۰۱۹ آمریکا، کانادا و انگلستان بوده‌اند.

نظام رتبه‌بندی لایدن

نظام رتبه‌بندی لایدن سال ۲۰۲۳ فهرست ۱۱۱۴ دانشگاه برتر از ۷۲ کشور جهان را در بر می‌گیرد و ۴۶ دانشگاه ایران در نظام رتبه‌بندی لایدن سال ۲۰۲۳ حضور دارند. در مقایسه با ۴۴ دانشگاه ایران در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۲، ۲ دانشگاه جدید (مرکز جهاد دانشگاهی و دانشگاه علوم پزشکی همدان) به رتبه‌بندی سال ۲۰۲۳ اضافه شده‌اند.

نبوغ جوانان ایرانی غیرقابل انکار است

حضور دانشگاه‌های ایران از سال ۲۰۱۳ به بعد در نظام رتبه‌بندی لایدن که یکی از معتبرترین و علمی‌ترین نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح جهان محسوب می‌شود نشان‌دهنده رشد کمی و کیفی تولیدات علمی و افزایش مشارکت علمی دانشگاه‌های ایران و موید رؤیت‌پذیری این دانشگاه‌ها در سطح جهان است. از آنجایی که هنوز تمام دانشگاه‌های کشور نتوانسته‌اند به نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی راه یابند.

جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX در سال ۲۰۲۱

جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX نیز در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد رتبه کل ایران ۳۲ است. این رتبه در سال ۲۰۲۲ عدد ۳۵ بوده است. نظام بین‌المللی (Nature INDEX) نیچرایندکس برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ ساخته شد. این پایگاه داده‌ای از اطلاعات محققان و مقالات پژوهشی اساسی است که در یک گروه منتخب از ۸۲ مجله علمی با کیفیت بالا در زمینه علوم طبیعی منتشر شده است. پایگاه داده توسط Nature Research جمع‌آوری شده است. نیچرایندکس اطلاعاتی را درباره نتایج تحقیق با کیفیت بالا در سطح نهادی ارائه می‌دهد.

جداول سالانه نیچر ایندکس ۲۰۲۳ بر اساس خروجی‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد که پنج رتبه اول به ترتیب به ایالات متحده آمریکا، چین، آلمان، انگلستان و ژاپن اختصاص دارد و رتبه ایران در این جدول ۳۲ است.

نبوغ جوانان ایرانی غیرقابل انکار است

نبوغ جوانان ایرانی غیرقابل انکار است

در این حوزه ایران با کشورهای دیگری نیز در تحقیقات علمی همکاری داشته که بر اساس جدول درصد سهم همکاری مندرج در نیچر ایندکس بیشترین همکاری به ترتیب با آمریکا، آلمان و چین بوده است.

هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین‌المللی نشان از قدرت علمی اعضای هیئت علمی کشور دارد، اما بر اساس سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است، بنابراین توجه به سایر ارکان تولید علم شامل دیپلماسی علمی، کیفیت تولیدات علمی و اثرگذاری فناورانه و نوآورانه از عوامل بسیار با اهمیتی هستند که نباید نادیده انگاشته شوند؛ به هر ترتیب، مهم‌ترین مسئله حال حاضر کشور هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای جامعه است.

کد خبر 709828

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.