به گزارش خبرگزاری ایمنا، اول دسامبر مصادف با دهم آذرماه سال جاری، از سال ۱۹۸۸ با هدف افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با این بیماری تحت عنوان روز جهانی ایدز نام‌گذاری شد، این بیماری سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر اساس آمارهای موجود، از زمان آغاز همه‌گیری بیماری ایدز، ۸۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به این بیماری مبتلا شده و ۴۰ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.
ویروس HIV با تضعیف سیستم ایمنی طبیعی انسان از طریق تخریب سلول‌هایی در بدن عمل می‌کند که به‌طور معمول با مبارزه با عفونت‌ها از بدن محافظت می‌کنند و همچنان بیماری ایدز، یکی از بیماری‌های شایع به شمار می‌رود و به طور میانگین، سالانه بیش از ۱.۵ میلیون نفر در سراسر جهان به ایدز مبتلا می‌شوند.
آنچه به عنوان آمار جهانی ایدز در سایت سازمان ملل آمده، بدین شرح است که در سال ۲۰۲۱، ۳۸ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در جهان با ویروس HIV زندگی می‌کردند، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هم به این ویروس مبتلا شدند و ۶۵۰ هزار نفر بر اثر بیماری ایدز جان باخته‌اند که شامل ۱۱۰ هزار کودک و نوجوان می‌شود.
این سازمان تعداد جوانان مبتلا به HIV را دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر اعلام کرد و بر اساس اطلاعات موجود، کودکان و نوجوانان تنها هفت درصد از جمعیت دارای HIV را تشکیل می‌دهند ، اما ۱۷ درصد از مرگ‌و میر و ۲۱ درصد از مبتلایان جدید در سال گذشته را شامل می‌شوند.
آمار شیوع ایدز در ایران
بنا بر اطلاعات صادر شده از سوی اداره کنترل ایدز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور ، بر اساس نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک عفونت HIV، تا نیمه اول سال جاری ۲۳ هزار و ۹۰۲ بیمار مبتلا به ایدز شناسایی و ثبت شدند که از این تعداد ۱۸ هزار و ۳۲۶ نفر خدمات مربوط به مراقبت و درمان این بیماری را دریافت کرده‌اند و ۱۷ هزار و ۳۷۷ نفر تحت درمان قرار دارند، تعداد مبتلایان و کل موارد ثبت شده از ابتدا تاکنون، ۴۵ هزار و ۸۷۷ نفر بوده‌اند که مرگ ۲۱ هزار و ۹۷۵ نفر از آنها ثبت شده و۵۵۷۶ نفر برای دریافت خدمات به مراکز ارائه دهنده خدمت مراجعه نکرده‌اند.
بر اساس این گزارش، اگرچه ۸۱ درصد کل موارد ابتلاء به این بیماری را مردان و ۱۹ درصد را زنان تشکیل می‌دهند، اما الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده است، به گونه‌ای که از کل موارد شناسایی و گزارش شده در سه ماهه اول سال جاری، ۲۶ درصد موارد ثبت را زنان و ۷۴ درصد آنها را مردان تشکیل می‌دهند ،۵۵ درصد از کل موارد شناخته شده در زمان تشخیص، در گروه سنی ۲۵ تا ۳۹ بوده‌اند و ۷۵ درصد از کل موارد شناخته شده در زمان تشخیص در گروه سنی ۲۰ تا ۴۵ بوده‌اند و الگوی انتقال سنی در سال‌های اخیر تغییری نکرده است.
طبق اطلاعات موجود، تخمین زده می‌شود ۴۶ هزار و ۱۴۵ نفر در کشور مبتلا به ایدز هستند و علل ابتلاء به این بیماری در بین کل مواردی که از سال ۱۳۶۵ تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌اند به ترتیب، تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد (۵۶ درصد)، رابطه جنسی (۲۶ درصد) و انتقال از مادر به کودک (۱.۷ درصد) بوده است.
راه انتقال در ۱۶.۳ درصد از این گروه نامشخص مانده و راه انتقال ۰.۲ درصد از این موارد مربوط به خون و فرآورده‌های خونی در سال‌های پیش از اجرای سیاست پالایش صددرصدی خون سالم توسط سازمان انتقال خون بوده و این در حالی است که در بین مواردی که در سال ۱۴۰۱ تشخیص داده شده‌اند راه احتمالی انتقال در ۱۶ درصد موارد اعتیاد تزریقی، ۵۷ درصد روابط جنسی، یک درصد مادر به کودک و در ۲۶ درصد نیز راه احتمالی ابتلاء بیان شده و از طرفی هیچ مورد ابتلای جدیدی از طریق خون و فرآورده‌های خونی ثبت نشده است.
علائم ابتلاء به ایدز
سیر عفونت HIV در بیماران ممکن است متغیر باشد، اما الگوی شایعی در بیماران دیده می‌شود، از زمان ورود ویروس به بدن تا ورود به مرحله عفونت پیشرفته HIV ، بیمار مراحل مختلف تحت عنوان سندروم حاد، دوره بدون علامت و بیماری آشکار بالینی را طی می‌کند.
در سندروم حاد HIV ،حدود سه تا شش هفته بعد از تماس با ویروس، بیمار علائم بالینی مشابه یک سرماخوردگی یا آنفولانزا شامل تب، سردرد، زکامی و تورم غدد لنفاوی را تجربه می‌کند و این علائم تنها در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران مشاهده می‌شود، در این دوره تعداد ویروس در خون بسیار بالا است و طی یک تا سه هفته، پاسخ ایمنی در بدن ایجاد می‌شود و بار ویروس کاهش می‌یابد.
علائم بالینی این مرحله پس از مدتی حدود حداکثر دو ماه از زمان ورود ویروس فروکش می‌کند و بیمار وارد مرحله بدون علامت نهفتگی بیماری می‌شود؛ پس از عفونت اولیه، تکثیر ویروس و تغییرات ایمیونولوژیکویژه HIV ، اغلب بیماران یک دوره نهفته را تجربه می‌کنند که سال‌ها طول می‌کشد و شخص آلوده به ویروس در ظاهر سالم به نظر می‌رسد، طی این دوره سیستم ایمنی تخریب می‌شود که این تخریب با کاهش تعداد سلول‌های CD۴ همراه و بیماری در حال پیشرفت است.
راه‌های انتقال ویروس HIV به فرد سالم
ویروس HIV از طریق خون و فرآورده‌های آن، تزریق مشترک، انتقال از مادر به جنین و تماس جنسی منتقل می‌شود؛ در واقع هر گاه خون فردی آلوده به ویروس باشد در صورتی که به خون فرد دیگری وارد شود، می‌تواند بیماری را انتقال دهد، اما به طور کلی، این حالت در زندگی روزمره و معمولی با رعایت اصول بهداشتی بندرت اتفاق می‌افتد.
هر جسم برنده و نوک تیزی که آغشته به خون آلوده به ویروس HIV هستند در صورتی که موجب ایجاد خراش یا بریدگی در بدن فرد سالم شود، می‌تواند عامل انتقال بیماری باشد؛ از همین رو اعمالی مانند خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، ختنه، اعمال جراحی و خدمات دندانپزشکی در صورتی که با وسایل غیراستریل و آلوده به خون انجام شود، می‌تواند راهی برای انتقال ویروس باشد.
ویروس HIV خارج از بدن با مواد ضدعفونی کننده و حرارت بلافاصله از بین می‌رود و از آنجا که بیشتر معتادان تزریقی رعایت اصول بهداشتی را نمی‌کنند و از یک سرنگ و سوزن تعداد زیادی به صورت مشترک استفاده می‌کنند، خطر انتقال ویروس در این گروه بسیار زیاد است و یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال در بعضی کشورها، اعتیاد تزریقی است.
ترشحات جنسی در فرد مبتلا به ویروس HIV آلوده است و در صورت وارد شدن این ترشحات به مخاط تناسلی فرد سالم، می‌تواند باعث انتقال ویروس شود، خطر انتقال ویروس از مرد به زن ۲.۵ برابر است؛ همچنین بیشترین احتمال انتقال از مادر آلوده به کودک در اواخر زمان بارداری، به ویژه هنگام زایمان و شیردهی اتفاق می‌افتد.
خدمات تشخیصی، مشاوره‌ای و درمانی ایدز؛ محرمانه و رایگان
رضا فدایی، مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنااظهار می‌کند: در صورت مثبت شدن نتیجه آزمایش افرادی که برای تست HIV به مراکز مشاوره مراجعه می‌کنند، برای آنها پرونده‌ای تشکیل ، آزمایش‌های اولیه برای بررسی وضعیت فعلی آنها انجام و داروهایی به منظور مهار شدن ویروس در بدن آنها تجویز می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه در صورت همکاری و همراهی بیمار مبتلا به ایدز، میزان ویروس در خون فرد حتی می‌تواند به صفر برسد و عمری طولانی و طبیعی مانند سایر افراد داشته باشد، می‌افزاید: تمام اقدامات، مشاوره‌ها و آزمایشات انجام شده محرمانه خواهد بود و بدون اجازه بیمار، اطلاعاتی از فرد مبتلا حتی به نزدیک‌ترین افراد از جمله والدین یا همسر گفته نخواهد شد.
مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با تاکید بر رایگان بودن خدمات ارائه شده به افراد مبتلا به HIV، تصریح می‌کند: مراکز ارائه خدمات آموزشی، مشاوره‌ای، تشخیص و مراقبت برای بیماران مبتلا به HIV در شهرستان‌های اصفهان ، شاهین‌شهر، خمینی‌شهر و نجف‌آباد دایر است، مرکز مشاوره نواب صفوی اصفهان در محدوده میدان احمدآباد است و در سایر شهرستان‌ها که مرکز مشاوره وجود ندارد، تست بیماری ایدز در مراکز بهداشت انجام می‌شود.
شناسایی سالانه ۴۰ تا ۵۰ بیمار مبتلا به بیماری HIV در اصفهان
وی با بیان اینکه انتقال بیماری HIV از طریق تماس جنسی در طول سال‌های اخیر از اعتیاد و تزریق پیشی گرفته است و نیمی از بیماران از طریق تماس جنسی به این بیماری مبتلا می‌شوند، ادامه می‌دهد: تمام اقدامات انجام شده به منظور تربیت نسل جوان سالم و دوری از آسیب‌های اجتماعی، در مسیر کنترل بیماری ایدز نیز مؤثر است و منجر به کاهش رفتارهای پرخطر و تعداد افراد درگیر با این بیماری خواهد شد.
فدایی با تاکید بر لزوم آگاه‌سازی نسل جوان نسبت به مخاطرات و رفتارهای پرخطر، می‌گوید: در طول دو سال همه‌گیری بیماری کرونا، میزان شناسایی موارد مبتلا به این بیماری به علت مراجعه نکردن افراد، کاهش شدیدی داشت، از همین رو اکنون در وضعیتی قرار نداریم که بتوانیم سیر ابتلاء به این بیماری را صعودی یا نزولی اعلام کنیم.
وی با بیان اینکه در طول یک سال، حدود ۴۰ تا ۵۰ بیمار مبتلا به بیماری HIV در اصفهان شناسایی می‌شود، اظهار می‌کند: به طور قطع تعدادی از افراد همچنان از بیماری خود آگاهی ندارند و در عین نداشتن آگاهی، احتمال انتقال بیماری به سایر افراد وجود دارد؛ بنابراین تست و مشاوره رایگان بیماری ایدز، نکته حائز اهمیتی است که افراد می‌توانند از آن استفاده کنند.
اهمیت همراهی بیمار در روند درمان HIV
مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با بیان اینکه مراجعه به مراکز مشاوره ایدز باید بر اساس رفتارها باشد، می‌افزاید: هیچ‌یک از علائم بیماران درگیر با ایدز، مخصوص به این بیماری نیست و در بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز داده می‌شود و به همین علت، تاکید می‌شود افراد دارای سابقه اعتیاد، تزریق مشترک، ارتباطات خارج از خانواده یا زندان برای دادن تست HIV به مراکز مربوطه مراجعه کنند.
وی با بیان اینکه هیچ برنامه پزشکی بدون مشارکت صاحبان فرآیند موفق نخواهد شد، تصریح می‌کند: شعار سازمان بهداشت جهانی برای روز آگاهی از بیماری HIV در سال جاری تحت عنوان «بگذارید مردم هدایت کنند» اعلام شده است و با توجه به این پیام، مردم باید هدایت‌گر برنامه‌های مرتبط با این بیماری از جمله آگاهی، اطلاع‌رسانی و تشخیص باشند.
فدایی با بیان اینکه داروهای افراد مبتلا به بیماری HIV نیز رایگان است، ادامه می‌دهد: این افراد هیچ نگرانی از بابت دسترسی به دارو یا قیمت آنها نباید داشته باشند و تنها موضوعی که باید مد نظر آنها قرار گیرد، داشتن همراهی و همکاری در مصرف داروها است، همچنین آموزش‌های لازم در مراکز مشاوره‌ای HIV به افراد درگیر با این بیماری داده می‌شود تا از انتقال بیماری به سایر افراد پیشگیری شود.
شیوع بیشتر ایدز در مردان / ایدز از طریق مشارکت‌های روزانه منتقل می‌شود؟
وی با تاکید بر اینکه بیماری ایدز از طریق مشارکت‌های روزانه منتقل نمی‌شود، می‌گوید: با مشخص شدن ابتلای افراد به HIV، باید بپذیریم که فرد بیمار است و هیچ جایی برای ملامت و کنجکاوی از علت ابتلاء وجود ندارد، افراد توجه داشته باشند که هیچ‌گاه نمی‌توان از علائم ظاهری به درگیری با این بیماری پی برد و تشخیص ایدز، نیازمند آزمایش است.
مدیر بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با بیان اینکه آزمایش مربوط به ایدز در آزمایشگاه‌های خصوصی و دولتی انجام می‌شود، خاطرنشان می‌کند: از تمام مادران باردار و حتی مادرانی که تحت نظر پزشکان بخش خصوصی هستند ، حداقل یک تست HIV گرفته می‌شود و در صورت مثبت بودن نتیجه این آزمایش ، پرونده برای مادر تشکیل ، داروهایی به منظور پیشگیری از پیشرفت ویروس و منتقل نشدن بیماری به نوزاد تجویز می‌شود و تاکنون نیز از ابتلای نوزادان دارای مادر مبتلا به بیماری HIV در اصفهان جلوگیری شده است.
وی با بیان اینکه در گذشته شیوع این بیماری در مردان بیشتر بود، اضافه می‌کند: در حال حاضر میزان شیوع بیماری در هر دو جنس و زن و مرد به طور تقریبی برابر است و به طور معمول افراد شناسایی شده در رنج سنی جوانی و میانسالی قرار دارند.
آسیب‌های روحی و روانی در کمین بیماران مبتلا به ایدز
محمدحسین پورعباییان، روانشناس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به برچسب‌هایی که به بیماران درگیر ایدز زده می‌شود، اظهار می‌کند: به‌طور کلی اگر شخصی درگیر بیماری خاصی باشد، برچسب‌گذاری روی این فرد می‌تواند تا حدود زیادی اعتماد به نفس و شرایط روحی و روانی آن را متأثر کند.
وی می‌افزاید: گاهی برچسب گذاشتن روی یک بیمار، از ابتلاء به بیماری ترسناک‌تر است و می‌توان گفت بیماران مبتلا به ایدز، از لحاظ روحی، روانی، اجتماعی و حتی ایدئولوژی و فلسفه در خطر آسیب‌های روحی و روانی قرار دارند.
این روانشناس با بیان اینکه شیوه انتقال این بیماری به طور معمول در جامعه به خوبی تبیین نشده است، تصریح می‌کند: افرادی که دچار این بیماری هستند، با نگاه بسیار منفی در جامعه روبه‌رو می‌شوند، به همین دلیل بیماری و علائم خود را کتمان می‌کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: درمان و شیوه‌های درمانی سخت این بیماری، نگاه کادر پزشکی به این بیماری و جدی نگرفتن بیماری توسط افراد درگیر، می‌تواند در روحیه مبتلایان به این بیماری تأثیرگذار باشد، نخستین مسئله‌ای که باعث می‌شود این افراد به عنوان یک عامل از خود نشان دهند، افسردگی است.
پورعباییان می‌افزاید: افراد مبتلا به HIV تا حدود بسیار زیادی از زندگی ناامید می‌شوند و گاهی حتی علی‌رغم میل باطنی خود به مصرف موادمخدر روی می‌آورند، همچنین ممکن است دست به رفتارهای پرخطر بزنند.
HIV و ایدز چه تفاوتی دارند؟
مرجان مشکوتی، مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه HIV اکنون یک بیماری عفونی قابل کنترل است، اظهار می‌کند: اگر این بیماری به موقع شناسایی شود، قابل کنترل و درمان است، البته HIV نیز مانند بیماری دیابت درمان قطعی ندارد، اما کنترل می‌شود، در صورتی که افراد مبتلا زود شناسایی شوند، می‌توانند سال‌ها زندگی کنند و حتی وارد فاز ایدز نشوند، چراکه HIV با ایدز متفاوت است، ایدز مرحله نهایی بیماری و HIV مرحله ابتدایی بیماری است.
وی می‌افزاید: این بیماری عفونی اگر به موقع شناسایی و درمان شود، قابل کنترل است، بنابراین همه افرادی که در معرض ابتلاء به HIV هستند، باید به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری جهت انجام مشاوره و تست HIV مراجعه کنند و توجه داشته باشند که تمام خدمات به صورت رایگان و با حفظ اطلاعات افراد انجام می‌گیرد و خواهد گرفت.
مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان می‌کند: تمام خدمات درمان و مراقبت بیماران HIV در مراکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی به نام مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری رایگان است و هیچ هزینه‌ای از افراد برای انجام آزمایش‌ها دریافت نمی‌شود.
به طور کلی، آگاه‌بخشی در خصوص بیماری‌ها به خصوص بیماری ایدز از ملزوماتی به شمار می‌رود که نقشی بدون انکار در پیشگیری و کنترل این بیماری در جوامع مختلف دارد و از همین رو تمام تلاش مسئولان و کارشناسان این حوزه در مسیر ارتقای سواد افراد جامعه نسبت به این بیماری، راه‌های انتقال و پیشگیری، اعتمادسازی به کادر بهداشتی و افزایش همراهی افراد مبتلا در روند درمان است.
در این بین، جای خالی فرهنگ‌سازی در جوامع به وضوح احساس می‌شود؛ در واقع با وجود آگاهی‌رسانی‌های انجام شده، بسیاری از افراد جامعه پذیرش مطلوبی از بیماران مبتلا به ایدز ندارند و حتی نگرش و رفتار آنها با بیماران مبتلا می‌تواند به عنوان عاملی پیش‌رونده در پیشرفت بیماری نقش‌آفرینی کند، در صورتی که با الگوسازی و روان درمانی مناسب باید همراه این بیماران باشیم و در بهبود سریع‌تر و بازگشت به زندگی عادی، از آنها حمایت کنیم.
ویروس ایدز از طریق تماس‌های عادی مانند کار کردن با یکدیگر، هم‌صحبت شدن، هم‌سفر بودن، دست دادن، بوسیدن، روابط اجتماعی مانند سوار شدن به اتوبوس و تاکسی سرایت نمی‌کند و از طریق استفاده از حمام عمومی، استخر، توالت، لباس، پوشاک، پتو و رختخواب قابل انتقال نیست، همچنین عطسه، سرفه و نیش حشرات نیز نمی‌تواند باعث انتقال آلودگی به شخص سالم شود و تنها باید بدانیم افراد مبتلا به ایدز نیز مانند افراد عادی حق زندگی دارند.
گزارش از فهیمه نظری، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری ایمنا
نظر شما