ماجرای پیشرفت پرنده‌های هدایت‌پذیر ایران

به گزارش خبرگزاری ایمنا، یکی از دستاوردهای ایران در عرصه نظامی که به ویژه در سال‌های اخیر توجهات بسیاری را نسبت به خود جلب کرده است، عرصه پهپادها یا همان پرنده هدایت‌پذیر از راه دور است و پهپادهای «شاهد»، «مهاجر»، «کمان ۲۲»، «سیمرغ»، «غزه» و «کرار» از جمله پهپادهایی هستند به دست متخصصان در صنایع دفاع و نیروهای مسلح ایران ساخته شده‌اند.

اگرچه ایران سال‌ها است در زمینه پهپادی مشغول به مطالعه و تولید پرنده‌های جدید است، اما پس از جنگ اوکراین و گمانه‌زنی‌ها در مورد صادرات پهپاد ایرانی به روسیه، این دستاورد نظامی ایران در عرصه بین‌المللی بازتاب گسترده‌تری پیدا کرد و متقاضیان بسیاری را به سمت این محصول ایرانی جذب کرد، البته ایران بارها اعلام کرده است که پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین هیچ‌گونه صادرات پهپادی به این کشور نداشته است، اما دو کشور از سال‌ها قبل از شروع جنگ اوکراین، در زمینه استفاده از تکنولوژی پرنده‌های هدایت‌پذیر با یکدیگر همکاری‌هایی داشته‌اند.

لازم به ذکر است که قدرت و دانش ایران در حوزه فناوری پهپاد تنها محدود به ساخت آن نمی‌شود، بلکه رهگیری و به دام انداختن پیشرفته‌ترین پهپادهای متجاوز، بخشی دیگر از توانمندی‌های بومی جمهوری اسلامی در این عرصه است و به دست گرفتن کنترل برخی پیشرفته‌ترین پهپادهای نظامی-تجسسی آمریکا و به زمین نشاندن آن توسط متخصصان ایرانی، تنها گوشه از این توانمندی‌ها است.

بر اساس گزارش آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا، ایران در سال ۲۰۲۲ دارای بزرگترین مرکز موشکی و پهپادی در خاورمیانه بود و به گزارش «سی‌ان‌بی‌سی»، یک کارشناس تسلیحاتی در مؤسسه واشنگتن، می‌گوید: پهپادهای ایران تأثیر قابل توجهی بر هر میدانی که در آن ظاهر شده‌اند، گذاشته‌اند. این کارشناس در گزارشی از مؤسسه صلح آمریکا، گفت که با وجود چالش‌های تولید و تجارت به دلیل تحریم‌های سنگین غرب، عملکرد پهپادهای ایرانی هم‌تراز با رقبا و از برخی جهات حتی بهتر بوده است.

روز گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، فرمانده معظم کل قوا با حضور در دانشگاه علوم و فنون هوافضای عاشورا، به مدت یک‌ساعت‌ونیم از آخرین دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در محل نمایشگاه دائمی این نیرو بازدید کردند. در این نمایشگاه که شامل بخش‌های موشکی، پهپادی، پدافندی و فضایی بود، دستاوردهای جدید و به‌روز دانشمندان و متخصصان جوان نیروی هوافضای سپاه پاسداران تحت عنوان «از ایده تا محصولِ تمام‌ایرانی» به نمایش گذاشته شده بود.

هم‌زمان با حضور رهبر انقلاب اسلامی در این نمایشگاه، از موشک کروز هایپرسونیک «فتاح ۲»، سامانه پدافندی متحرک «مهران» و سامانه ارتقا یافته «۹ دی»، همچنین پهپاد «شاهد ۱۴۷» رونمایی شد. آخرین اقدامات و پیشرفت‌ها در حوزه موشک ماهواره‌بر و ارسال ماهواره به فضا بخش دیگری از این نمایشگاه بود.

پهپاد «شاهد ۱۴۷» که تازه‌ترین دستاورد پهپادی هوافضای سپاه است یک هواپیمای پهن‌پیکر با طول بال ۲۶ متر است که می‌تواند تا ارتفاع ۶۰ هزار پا پرواز کند و تا بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر را در محدوده شناسایی خود قرار دهد که معادل ارتفاع پروازی پهپاد آمریکایی نورثروپ گرومن آرکیو -۴ گلوبال هاوک | Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk است.

همچنین روز گذشته تصویری از بازدید رهبر معظم انقلاب از پهپاد «غزه»، منتشر شد که توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. در سال ۱۴۰۰ و در رونمایی از این پرنده بدون سرنشین غول‌پیکر که مقارن با پیروزی انتفاضه جدید فلسطینیان بود، نام «غزه» برای این پهپاد جدید عنوان شد تا نشانی از تکرار پیروزی‌های مقاومت بر دشمن اشغالگر باشد.

مشخصات کلی پهپاد غزه شامل ۲۱ متر طول بال، ۳۵ ساعت مداومت پرواز، سقف پروازی ۳۵ هزار پا (معادل ۱۰.۵ کیلومتر)، بیشینه سرعت پروازی ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت و توان حمل محموله تا ۵۰۰ کیلوگرم است که جهش قابل توجهی در ویژگی‌های پروازی نسبت به پهپاد شاهد ۱۲۹ دارد؛ غزه در مشخصات ظاهری نیز ابعاد بزرگ‌تری نسبت به شاهد ۱۲۹ دارد که بارزترین مشخصه آن افزایش طول بال آن است و همین بال‌های بزرگ، غزه را قادر به حمل تعداد بیشتری بمب کرده است که به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، این پهپاد می‌تواند ۱۳ بمب را حمل کند؛ همچنین گفته می‌شود یک فناوری جدید برای حمل بمب در این پهپاد در نظر گرفته شده که مکانیزم آن در نوع خود جالب و ابتکاری است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از بازدید از این نمایشگاه، در جمع فرماندهان و مسئولان دانشگاه علوم و فنون هوافضای عاشورا، بازدید از این نمایشگاه را شیرین و مطلوب خواندند و مهم‌ترین ویژگی آن را نیازسنجی صحیح و تمرکز علمی و تحقیقاتی بر نیازها برشمردند. ایشان رسیدن به چنین دستاوردهای علمی را ناشی از انگیزه متکی بر عزم و ایمان دانستند و تأکید کردند: هر جا جوان‌های ما با عزم و ایمان وارد شدند، توانسته‌اند کارهای بزرگی انجام دهند و در این نمایشگاه هم نشانه‌های عزم و ایمان کاملاً مشهود بود.

رهبر انقلاب اسلامی یکی دیگر از ویژگی‌های نمایشگاه هوافضای سپاه را، ابتکار و نوآوری برشمردند و خاطرنشان کردند: البته نباید به سطح کنونی موفقیت‌ها راضی بود زیرا بخش‌های مختلف نظامی و غیرنظامی در دنیا به صورت مستمر در حال حرکت و پیشرفت هستند و ما باید تلاش کنیم تا عقب نمانیم.

در همین راستا، با محمد شلتوکی، کارشناس مسائل دفاعی و پهپادی به گفت‌وگو نشستیم تا ابعاد بیشتری از دستاوردها و پیشرفت ایران در زمینه پهپادی را بررسی کنیم.

ایمنا: در سال‌های اخیر شاهد سرمایه‌گذاری در حیطه پهپادی بوده‌ایم، دلیل حرکت به سمت تولید پهپاد چیست و چه مزیت‌هایی مسئولان امر را به سرمایه‌گذاری در حوزه پهپادی تشویق کرده است؟

شلتوکی: برای پاسخ به این سوال باید به ویژگی‌های سامانه‌های بدون سرنشین اشاره کرد، اولین و مهم‌ترین ویژگی سامانه پهپادی، بدون سرنشین بودن آن است زیرا جان افراد در معرض خطر نیست و عامل نیروی انسانی را تهدید نمی‌کند. دلیل دیگر این است که استفاده از پهپادها مقرون‌به‌صرفه است، بدین معنا که برای مثال تصور کنید در یک منطقه مرزی برای مراقبت از آن منطقه می‌توانیم در فاصله‌ای ده‌ها برجک نگهبانی با استفاده از پرسنل و نیروی انسانی احداث کنیم و آنجا سربازهایی را مستقر کنیم تا از آن محدوده محافظت کنند که این کار هم هزینه‌بر است و هم جان نیروی انسانی را نیز به خطر می‌اندازد؛ اما وقتی می‌شود با استفاده از پهپادی که ۲۴ ساعت مداومت پروازی و قابلیت حمل سلاح دارد و مجهز به سامانه‌های شناسایی و رصدی است، همین کار را با کیفیت بهتری انجام داد، بهتر است از پهپاد استفاده شود زیرا هم هزینه کمتری دارد و هم کارآمدتر است و به دلیل استفاده از ابزار، دقتی بسیار بیشتر از دقت نیروی انسانی دارد. پس به‌طور طبیعی با استفاده از این فناوری می‌شود کارهای مهمی را انجام داد.

نکته دیگر این است که ما با استفاده از پهپاد به دلیل اینکه یک وسیله پرنده است، می‌توانیم به نقاطی دسترسی پیدا کنیم که شاید از طریق زمینی دسترسی پیدا کردن به آنها سخت‌تر باشد.

مجموع این ویژگی‌ها باعث شده است که طی سال‌های گذشته مسئولان امر توجه بیشتری به این حوزه داشته باشند و به سمت سرمایه‌گذاری در آن حرکت کنند.

ایمنا: مسئولان نظامی ما به‌تازگی بارها اشاره کردند که مشتریان پهپادی زیادی داریم، این مشتریان به‌طور عمده در حال حاضر چه کشورهایی هستند و علت اصلی اقبال به پهپادهای ایرانی از نظر شما چیست؟

شلتوکی: کشورهای مختلفی مشتری خرید پهپاد از ما هستند که شاید به دلایل مختلفی نشود از آنها نام برد، اما اگر به‌طور مشخص بخواهیم اشاره کنیم، سال گذشته بحث افتتاح خط تولید پهپادهای ایرانی در کشور تاجیکستان را به صورت رسمی و علنی داشتیم و یک خط تولید پهپاد ابابیل ۲ در کشور تاجیکستان راه‌اندازی شد و کشورهای مختلفی نیز خواهان این وسایل پرنده بدون سرنشین از ما هستند، زیرا سلاح ایرانی یکی از مزیت‌های بزرگی که دارد این است که درس عملی خود را در صحنه‌های نبرد پس داده است. در ادبیات نظامی و در حوزه تخصصی نظامی سلاحی که در میدان جنگ امتحانش را پس بدهد یک سلاح بسیار قابل اعتماد و اطمینان است و سلاحی محسوب می‌شود که خواهان دارد. این علتی است که کشورهای مختلف به دنبال به دست آوردن و خرید پهپاد از ما هستند.

نکته بعدی این است که تولیدات جمهوری اسلامی ایران بسیار مقرون به‌صرفه‌تر از دیگر کشورها است و وقتی که این دو ویژگی یعنی کارآمدی و به‌صرفه بودن را در کنار یکدیگر قرار دهیم، باعث می‌شوند کشورهای زیادی نسبت به خرید پهپاد از جمهوری اسلامی ایران اقبال داشته باشند.

ایمنا: در جنگ و درگیری‌های اخیر محور مقاومت با رژیم صهیونیستی، شاهد استفاده نیروی‌های مقاومت از پهپادها بوده‌ایم که به نظر می‌رسد ایران در این زمینه نقش مؤثری داشته است. صدور این تکنولوژی به کشورهای محور مقاومت از چه طریقی بوده و تاکنون چه مزیت‌هایی به همراه داشته است؟

شلتوکی: صدور این فناوری به صورت انتقال دانش بوده است، یعنی جمهوری اسلامی دانش فنی خود را در حوزه ساخت تجهیزات و پرنده‌های بدون سرنشین به گروه‌های مقاومت و کشورهایی که دوست ما هستند، همچنین کشورهایی که با ما اشتراک گفتمانی دارند به صورت انتقال دانش انجام داده است، زیرا خود کشورهای مقاومت و گروه‌های وابسته به آنها از توانمندی قابل توجهی برخوردار هستند و در حقیقت جمهوری اسلامی تنها دانش خود را در اختیار آنها قرار داده و آنها از این دانش استفاده کرده‌اند و خودشان موفق به تولید پهپاد شده‌اند.

مزیت‌های این تکنولوژی برای محور مقاومت طی سال‌های گذشته در عملیات‌های مختلفی که انجام شده است به اثبات رسیده است، چه عملیات‌هایی که مقاومت اسلامی در عراق علیه آمریکایی‌ها انجام داده و می‌دهد، چه در عملیات‌هایی که انصارالله طی سال‌های گذشته انجام داده، چه در عملیاتی که حزب‌الله علیه رژیم صهیونیستی در ماجرای میدان گازی کاری‌اش انجام داد، همچنین وقایع بعد از آن، همه حاصل و ثمره توسعه قدرت پهپادی در محور مقاومت است، از سوی دیگر، به دلیل اینکه در محور مقاومت چابکی و چالاکی یگان‌های عمل‌کننده بسیار مهم است، پهپاد این مزیت چابکی و چالاکی را نیز به گروه‌های نظامی مقاومت اضافه کرده است.