به گزارش خبرگزاری ایمنا، ماهواره‌ها نقش تعیین کننده‌ای در توسعه ارتباطات زمین دارند به طوری که امروزه عموم ارتباطات زمینی از ارتباطات بانکی گرفته تا تمام شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به ماهواره‌ها وابسته هستند. با توجه به گسترش فعالیت و تأثیر ماهواره‌ها بر زمین، پرتاب ماهواره برای هر کشوری از اهمیت بالایی برخوردار است، اما باید در نظر داشت افزون بر ساخت ماهواره پرتاب، پایدارسازی، کنترل و در نهایت بهره‌برداری از ماهواره از مسائل پیچیده در زمینه گسترش صنایع فضایی هستند.
در ساختار سنتی گذشته، ماهواره‌ها محموله‌هایی سنگین‌وزن بودند که با موشک‌های بسیار بزرگی به فضا پرتاب می‌شدند و در مدار قرار می‌گرفتند، اما امروزه به جای پرتاب ماهواره‌های سنگین، مأموریت‌های مورد نظر به مجموعه‌ای از ماهواره‌های کوچک سپرده می‌شود. نانوماهواره‌هایی که گاهی اندازه آنها به چند سانتی‌متر می‌رسد؛ در این بین به‌کارگیری طراحی‌ها و فناوری‌های جدید توانست وزن میکروماهواره‌ها را نیز به کمتر از ۱۰۰ کیلوگرم برساند.
نانوماهواره‌ها و میکرو ماهواره‌ها به واسطه همکاری با یکدیگر ضعف اندازه خود را برطرف کرده و از طریق ارتباطات گروهی مأموریت هدف را به سرانجام می‌رسانند و در عین حال بشر را از پرتاب پرهزینه ماهواره‌های چند تنی بی‌نیاز می‌کنند.
شبکه‌ای از ماهواره‌ها که علاوه بر کاهش میلیون دلاری هزینه‌ها امکان ساخت و پرتاب ماهواره‌ها را به شرکت‌های خصوصی نیز می‌دهد، اما باید توجه داشت که پایدارسازی و کنترل شبکه‌های ماهواره‌ای بسیار سخت‌تر از تک‌ماهواره‌های بزرگ است و به تجربه و دانش مخصوصی نیاز دارد که در این راستا یکی از تجارب منحصربه‌فرد شرکت اسپیس ایکس پرتاب گروهی ماهواره‌ها به فضا و شبکه‌سازی بهره‌برداری از آنها بوده است.
شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) یک شرکت آمریکایی تولیدکننده محصولات صنایع هوافضایی، همچنین ارائه‌دهنده خدمات اکتشاف فضایی و مخابراتی است. این شرکت در سال ۲۰۰۲ توسط ایلان ماسک در کالیفرنیا تأسیس شد.
شرکت اسپیس ایکس در زمینه طراحی و ساخت ماهواره، سفینه فضایی، راکت فضایی و تجهیزات فضایی فعالیت می‌کند. این شرکت با اجرای قراردادهایی با سازمان‌های فضایی اروپا و آمریکا و سایر شرکت‌های خصوصی، به توسعه فناوری‌های فضایی می‌پردازد. به‌تازگی این شرکت در طی قراردادی با سازمان فضایی اروپا وظیفه پرتاب فضاپیماهای باقیمانده منظومه ماهواره گالیله اروپا را بر عهده گرفته است. این منظومه با هدف کاهش خطای مکان‌یابی و همچنین خودکفایی اروپا در سیستم ناوبری طراحی و ساخته شده است، اما به علت مسائل سیاسی پرتاب آن با مشکل مواجه شده و سازمان فضایی اروپا به ناچار دست به دامان شرکت اسپیس ایکس شده است.
همکاری بی‌سابقه سازمان فضایی اروپا با قلمروی غیراروپایی
علیرضا بیات، پژوهشگر فضایی و نویسنده کتاب «چشمان ما در آسمان» (راهنمای ورود به دنیای ماهواره) در راستای سیستم ناوبری جهانی گالیله به خبرنگار ایمنا می‌گوید: سیستم ناوبری جهانی گالیله متعلق به اتحادیه اروپا، منظومه‌ای متشکل از ۳۰ ماهواره است که از این تعداد تا به امروز ۲۸ ماهواره در مدار زمین قرار گرفته است. ماهواره‌های منظومه گالیله در مدار متوسط زمین (MEO) به فاصله ۲۳ هزار و ۲۲۲ کیلومتری سطح آب‌های آزاد قرار دارند و هر ۱۲ ساعت یک دور کامل به دور زمین می‌گردند.
وی می‌افزاید: سیستم ناوبری گالیله مجموعه‌ای از ماهواره‌های عملیاتی است که با ۲۴ ماهواره فعال و ۶ ماهواره ذخیره با هدف ارائه خدمات ناوبری به فضا پرتاب شده است و کارکرد آن مانند سامانه (GPS) آمریکا، سامانه گیلوناس روسیه و سامانه بی‌دو چین است. هرچند از ۳۰ ماهواره برنامه‌ریزی شده برای این سامانه، هنوز دو ماهواره به فضا پرتاب نشده است.
بیات تشریح می‌کند: تا به امروز تمام ماهواره‌های سامانه ناوبری گالیله توسط موشک آریان پنج از پایگاه فضایی گویان فرانسه یا موشک سایوز روسی از پایگاه بایکونور قزاقستان به مدار پرتاب شده‌اند، اما با توجه به شرایط جنگی روسیه و بازنشستگی موشک آریان پنج، اتحادیه اروپا برای پرتاب دو ماهواره باقیمانده از منظومه گالیله، قراردادی با شرکت اسپیس ایکس منعقد شده است که بر اساس آن این شرکت متعهد شده است با موشک پرتابگر فالکن ۹ دو ماهواره باقیمانده این سامانه را به مدار پرتاب کند.
وی متذکر می‌شود: پرتاب ماهواره‌های منظومه گالیله توسط آمریکا به عنوان یک قلمرو غیر اروپایی امری بی‌سابقه طی ۱۵ سال گذشته است و می‌توان آن را خروج اتحادیه اروپا از رویکردهای بومی گذشته و آغاز همکاری آن با آمریکا و دیگر قاره‌های جهانی دانست.
معضلات سازمان فضایی اروپا به دستان گالیله گره گشایی می‌شود
عمران مرادی، کارشناس فضایی در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طی معاهده شرکت اسپیس ایکس با آژانش فضایی اروپا ( ESA) قرار است در سال ۲۰۲۴ طی دو پرتاب ماهواره‌های منظومه گالیله با موشک فالکن ۹ از خاک ایالت متحده آمریکا به مدار زمین پرتاب شوند.
وی می‌افزاید: پروژه ماهواره‌ای گالیله یکی از برنامه‌های بزرگ سازمان فضایی اروپا است که نام آن برگرفته از نام دانشمند معروف ایتالیایی است. مهم‌ترین هدف پروژه پنج میلیارد یورویی گالیله موقعیت‌یابی است، چراکه سیستم ناوبری مورد استفاده حال حاضر اروپا به سیستم‌های ناوبری روسیه، هند و آمریکا (GPS) وابسته است و این معضلی بزرگ برای سازمان فضایی اروپا است، چراکه دربازه‌های زمانی خاصی مانند جنگ هرکدام یک از این کشورها می‌توانند سیستم ناوبری اروپا را مختل و در نهایت قطع کنند.
وی تاکید می‌کند: پروژه ناوبری گالیله با هدف کاهش خطای مکان‌یابی و همچنین خودکفایی اروپا در سیستم ناوبری طراحی و ساخته شده است. بخش مرکزی این پروژه در پراگ جمهوری چک و دو مرکز عملیاتی آن نیز در آلمان و ایتالیا است.
یکه‌تازی اسپیس ایکس در برابر رقبا
این پژوهشگر فضایی متذکر می‌شود: شرکت اسپیس ایکس رقم زننده تحولات عظیمی در صنعت فضایی دنیا به‌طور ویژه در ارسال منظومه‌های ماهواره‌ای به فضا بوده است.
وی می‌افزاید: صنایع فضایی امروزه به تجارتی صنعتی تبدیل شده است که سازمان‌های دولتی و خصوصی بر سر آن با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. یکی از رقبای اصلی شرکت اسپیس ایکس نیز سازمان فضایی روسیه بود، چراکه این کشور علاوه بر تجربه بالا در پرتاب فضاپیماها توانایی بی‌نظیری در قراردهی محموله‌های سنگین فضایی در مدار داشت، اما به علت جنگ روسیه با اوکراین در عمل این کشور از چرخه صنایع فضایی حذف شد. این برای سایر شرکت‌های فضایی فرصتی مناسب جهت عقد قراردادهای بزرگ فضایی با شرکت‌های مختلف بود.
آتش سیاست دامان صنایع فضایی را نیز گرفت!
محسن منتظری، عضو هیئت مدیره رصدخانه لارستان و دبیر مؤسسه بیکران هستی نیز درباره شرکت اسپیس ایکس به خبرنگار ایمنا می‌گوید: نخستین پرواز بدون سرنشین شرکت اسپیس ایکس در پنجم دسامبر ۲۰۱۴ تحت عنوان آغاز فعالیت رسمی این شرکت بود. به‌طور کلی اصلی‌ترین موفقیت شرکت اسپیس ایکس، ساخت ربات‌های پیشرفته و پرتاب آنها به فضا بود که به صورت بالقوه دارای قابلیت جابه‌جایی انسان بودند. لازم به ذکر است این شرکت به مالکیت ایلان ماسک از ثروتمندترین اشخاص دنیا، برای رسیدن به موفقیت شکست‌های بسیاری را با سرمایه‌های کلان به جان خریده است.
به علت جنگ‌های اخیر شکل گرفته در سرتاسر دنیا، پروژه‌های تحقیقاتی ناسا به تأخیر افتاده و بخش عظیمی از سرمایه آمریکا به دنبال توسعه مسائل سیاسی صرف تهیه تجهیزات نظامی شده است.
وی می‌افراید: پرتابه‌ها موشک‌هایی هستند که می‌توانند به خارج جو سفرکرده و مجدد به زمین بازگردند. نکته مهم در این پرتابه‌ها، فرود آنها بر سطح زمین است که باید به صورت آرام و بدون ایجاد هیچ مشکلی برای پرتابه صورت گیرد. این پرتابه‌ها یکی از شاهکارهای شرکت اسپیس ایکس است که به واسطه آن قراردادهای سنگین و متعددی را با وزارت دفاع آمریکا و اتحادیه اروپا منعقد کرده است.
منتظری اظهار می‌کند: طی یکی از این قراردادها شرکت اسپیس ایکس متعهد شده است که در سال ۲۰۲۴ فضاپیمای منظومه اروپایی گالیله را در طی دو پرتاب، به فضا پرتاب کند. این ماهواره‌ها توسط موشک‌های فالکن ۹ از خاک آمریکا به مدار پرتاب خواهند شد. لازم به ذکر است طرفین این قرارداد ایلان ماسک و مدیر ناوبری آژانس فضایی اروپا بودند.
وی اذعان می‌کند: از دیگر قراردادهای مهم ایلان ماسک می‌توان به قرارداد جنجالی شبکه مجازی توئیتر اشاره کرد که با تغییرات منفی و در نتیجه افت شدید سهام شرکت توئیتر همراه بود.
این عضو هیئت مدیره رصدخانه لارستان تاکید می‌کند: از قراردادهای سنگین شرکت اسپیس ایکس با ناسا نیز نباید غافل شد که در این راستا کمپانی اسپیس ایکس برای اعزام انسان به ماه با دو شرکت دیگر که نامزد دریافت این پروژه بودند وارد رقابت شده و در نهایت با قراردادی به ارزش دو میلیون و ۸۹ هزار دلار برنده این رقابت شد. ریسک بالای تأمین امنیت سفرهای فضایی در عین درآمد بالای این پروژه از نکات قابل توجه در این قرارداد بود؛ به علاوه سفرهای بدون بازگشت انسان به مریخ، بخشی دیگر از فعالیت مشترک شرکت اسپیس ایکس با ناسا است، اما به علت جنگ‌های اخیر شکل گرفته در سرتاسر دنیا، پروژه‌های تحقیقاتی ناسا به تأخیر افتاده و بخش عظیمی از سرمایه آمریکا به دنبال توسعه مسائل سیاسی صرف تهیه تجهیزات نظامی شده است.
فعالیت گروهی ماهواره‌ها طلوعی نو در صنعت فضایی دنیا
به گزارش ایمنا، توسعه هرچه بیشتر ماهواره‌ها گسترده دسترسی‌های زمینی را افزایش می‌دهد. ماهواره‌هایی که ابتدا بیش از یک آرزوی دست‌نیافتنی نبودند، اما امروزه به بزرگترین برگ برنده بشر تبدیل شده‌اند؛ برگ برنده‌ای که کشورها را در رقابتی جهانی قرار داده است، اما در این بین نباید فراموش کرد که دستیابی به موفقیت هدفی جمعی است؛ هدفی که به واسطه همکاری ماهواره‌ها، همکاری سازمان‌های فضایی، همکاری شرکت‌های دولتی و غیر دولتی و در نهایت همکاری قاره‌ها با یکدیگر محقق می‌شود، در این راستا فعالیت گروهی ماهواره‌ها طلوعی نو در صنعت فضایی است که گسترش آن تحولات شگفتی برای جهانیان به همراه خواهد داشت.
نظر شما