به گزارش خبرنگار ایمنا، دوره آغازین عصر فضا را می‌توان در فناوری ساخت و پرتاب موشک‌های فضایی، ماهواره‌ها و کاوشگرهای سیاره‌ای، سفرهای بین سیاره‌ای، سفر انسان به فضا و بسیاری موضوعات کوچک و بزرگ دیگر خلاصه کرد در این میان مهم منظومه‌های فضایی یکی از مهم‌ترین صنایع فضایی پیشرو در عصر حاضر است.
منظومه‌های ماهواره‌ای به‌طور عمده در مدار پایین زمین (LEO) قرار می‌گیرند، چراکه در این مدار ماهواره‌ها حدود در هر ۱۰۰ دقیقه یک دور کامل به دور زمین می‌گردند، به همین جهت تعداد کم ماهواره‌های یک کشور در این مدار موجب می‌شود، ارتباط با ماهواره در بازه‌های زمانی متفاوت با اخلال مواجه شود، همین امر موجب شده است بشر به فکر طراحی و ساخت منظومه‌ای از ماهواره‌ها باشد.
برنامه‌ریزی و ساخت منظومه‌های ماهواره‌ای برای کاربری‌های سنجش از راه دور، مخابراتی و ارتباطی در چند سال گذشته چشمگیر و بسیار قابل توجه بوده است. شرکت‌های بزرگ و کوچک با رؤیای ارائه سرویس‌های یکپارچه و Real Time پا به عرصه رقابت ساخت، پرتاب و بهره‌وری از ماهواره‌ها گذاشته‌اند تا در این بازار جهانی سهم قابل توجهی برای خود ایجاد کنند. حضور بیش از ۱۵۰ شرکت در جهان با هدف ایجاد منظومه‌های ماهواره‌ای خود مبین این موضوع است.
تا همین دو سال قبل یعنی سال ۲۰۱۸، در مجموع حدود پنج هزار ماهواره به دور زمین در حال چرخش بودند که تنها ۴۰ درصد آنها عملیاتی بود و بقیه به صورت زباله فضایی مشغول سیر در فضا بودند. تا اینکه شرکت Space x با نخستین پرتاب پروژه استارلینک صنعت فضایی را وارد فاز جدیدی کرد. هدف این پروژه، پرتاب منظومه ماهواره برای ارائه اینترنت پرسرعت به کل دنیا بود.
رهبر انقلاب (مدظله‌العالی) بیست‌وهشتم مهرماه ۱۳۹۵ در دیدار با نخبگان علمی جوان گزارش‌های موجود درباره‌ی کُند شدن یا توقف طرح‌های کلان تحقیقاتی در عرصه‌های مهمی همچون هوافضا، ماهواره، هسته‌ای و برخی زمینه‌های دیگر را مایه نگرانی خواندند و تأکید کردند: «مسئولان توجه کامل کنند که این‌گونه طرح‌های مهم مطلقاً نباید کُند، نیمه‌تعطیل یا متوقف شود، زیرا با ایجاد خسارت علمی، دانشمندان جوان را مأیوس می‌کند و این خطر بسیار بزرگی است.»
حال با گذشت سه سال از پرتاب نخستین منظومه فضایی دنیا و در پی تأکیدات مقام معظم رهبری نیز به عنوان یکی از ۱۴ کشور برتر دارای فناوری فضایی از بین ۲۰۶ کشور دنیا، در صدد طراحی و ساخت یک منظومه فضایی بر آمده است. این منظومه ماهواره‌ای به یاد سردار بزرگ ایرانی، منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی نام گرفته است.
علیرضا بیات، نویسنده کتاب «چشمان ما در آسمان» (راهنمای ورود به دنیای ماهواره) پیرامون جزئیات منظومه شهید سلیمانی و کارایی دقیق آن گفت‌وگویی با خبرنگار ایمنا، داشته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: جزئیات دقیق طرح منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی چیست؟
بیات: منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی مجموعه‌ای از ماهواره‌های باند باریک است که در مدار لئو قرار می‌گیرد، این ماهواره‌ها اطلاعات داده‌ای مورد نیاز را به صورت جمعی و طی ارتباط با یکدیگر جمع‌آوری و به زمین ارسال می‌کنند. نکته حائز اهمیت در این منظومه تعداد بالای ماهواره‌ها است که موجب وجود حداقل یک ماهواره در تمام بازه‌های زمانی بر فراز آسمان ایران خواهد شد.
هرچند تعداد ماهواره‌ها و تاریخ دقیق ساخت و پرتاب این منظومه هنوز مشخص نیست، اما بنا به گمانه‌زنی‌های انجام شده ساخت و پرتاب ماهواره‌های این منظومه تا دو سال آینده به پایان خواهد رسید، چراکه به سبب تعداد زیاد ماهواره‌ها حداقل به دو سال زمان جهت قرارگیری تمام آنها در مدار زمین نیاز است.
ساخت منظومه شهید سلیمانی بر عهده یک شرکت نیمه‌خصوصی خواهد بود و به صورت ترکیبی توسط بخش دولتی و خصوصی طراحی و ساخته خواهد شد. این شرکت با امضای قرارداد با سازمان فضایی ایران و وزارت دفاع موظف به ساخت و پرتاب این منظومه تا دو سال آینده با کمک سازمان فضایی ایران شده است.
ایمنا: منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی با چه هدفی طراحی و ساخته می‌شود؟
بیات: هدف اصلی از اجرای طرح منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی گسترش اینترنت اشیا در ایران است. با توجه به دوربین‌ها و سنسورهای در نظر گرفته شده بناست این منظومه اطلاعات نقاط مختلف کره زمین از جمله ایران را مورد پالایش قرار داده و با کمک دیتاهای به دست آمده پارامترهای مختلفی همچون جنس خاک، منابع طبیعی و آلودگی‌ها را مورد برسی قرار دهد. اطلاعات به دست آمده پس از تحلیل در اختیار شرکت‌های فضاپایه و دیگر شرکت‌ها، همچنین عموم مردم قرار خواهد گرفت.
افزون بر موارد گفته شده منظومه شهید سلیمانی در کشاورزی هوشمند، حمل‌ونقل جاده‌ای، پایش نشتی لوله‌های نفت و گاز، پایش و مانیتورینگ خطوط انتقال انرژی الکتریکی و همچنین صنایع ناوبری دریایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
ایمنا: کاربرد اینترنت اشیا چیست؟
بیات: اصلی‌ترین کاربرد اینترنت اشیا قابلیت فرماندهی دستگاه‌های مختلف از راه دور است که موجب گسترش دسترسی لحظه‌ای انسان به تمام محیط می‌شود. به علاوه این فناوری موجب می‌شود اطلاعات جمع‌آوری شده توسط حسگرهای اشیا به صورت مداوم برای ما ارسال شود.
اینترنت اشیا بازوی ارتباطی سیستم‌های مختلف با اینترنت است. یکی از پررنگ‌ترین کاربردهای اینترنت اشیا طراحی و ساخت خانه‌های هوشمند است. با کمک سنسورهای به کار رفته در لوازم خانگی اشیا توانایی انجام کار را به صورت خودکار پیدا می‌کنند به عنوان مثال لوازم پخت و پز با پیش‌بینی زمان طبخ غذا به صورت خودکار خاموش می‌شوند یا دمای محیط خانه به‌طور اتوماتیک کنترل می‌شود. به عنوان مثالی دیگر می‌توان به آبیاری گلدان‌ها به صورت خودکار در زمان مناسب اشاره کرد.
لازم به ذکر است برخلاف تصور عموم مردم اینترنت اشیا با اینترنت ماهواره‌ای یکسان نیست و کارایی کاملاً متفاوتی دارد. اینترنت اشیا بر خلاف اینترنت ماهواره‌ای به پهنای باند گسترده و سرعت بالا نیاز ندارد و به‌کارگیری آن آسان‌تر است به علاوه میزان استفاده کاربران در طول روز از اینترنت ماهواره‌ای به مراتب بیشتر از اینترنت اشیا است، این به معنای آن است که دستیابی به اینترنت ماهواره‌ای نیاز به ماهواره‌های بسیاری در مدار زمین دارد.
در حال حاضر تنها کشوری که به طور کامل به اینترنت ماهواره‌ای دست‌یافته آمریکا است که چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی در جهت گسترش این فناوری با پهنای باند بالا فعالیت می‌کند. در بخش خصوصی شرکت اسپیس ایکس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در مدار لئو به کار گرفته است؛ این شرکت تا به امروز حدود پنج هزار ماهواره در جهت گسترش اینترنت ماهواره‌ای به مدار فرستاده است.
ایمنا: با توجه به یکه تازی شرکت‌های دانش‌بنیان در صنایع مختلف نقش این شرکت‌ها در توسعه صنایع فضایی چه میزان است؟
بیات: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با کمک متخصصان خود و دریافت پروژه‌های مختلف سازه‌های با کیفتی را تولید و در اختیار وزارت دفاع قرار دهند. وزارت دفاع بعد از کنترل و پایش سازه‌ها را در صنایع فضایی به کار می‌گیرد.
به‌طور کلی می‌توان گفت شرکت‌های دانش‌بنیان با کمک گنجینه علم نهفته خود، نقش مؤثری در توسعه صنایع مختلف به‌خصوص صنایع فضایی و در نتیجه پیشرفت کشور خواهند داشت.
نظر شما