به گزارش خبرنگار ایمنا، نوجوانی یکی مهم‌ترین دوره‌های مهم زندگی هر فرد است و نحوه گذر از این مرحله، بر سلامت روان و شخصیت نوجوان در بزرگسالی تأثیرات به سزایی دارد. آگاهی افراد از این دوران، خصوصیات نوجوانان و تغییرات شکل گرفته در آنها، از اهمیت بالایی برخوردار است.
ماندن بین دو احساس استقلال و وابستگی، بحران هویت، ترس از آینده، تقلید از دوستان، تلاش برای رسیدن به استقلال مالی، ناتوانی ارتباط برقرار کردن با دیگران، ناپایداری در عقاید، خلق و رفتار، اضطراب و استرس از چالش‌هایی است که نوجوانان را متحمل آسیب می‌کند و نقش والدین در نحوه گذراندن دوران نوجوانی، نقشی بدون انکار است.
همراهی با نوجوانان، تلاش برای درک کردن آنها، دوری از تحمیل عقاید، پرهیز از سرزنش و تحقیر، تلاش برای ایجاد ارتباطی صمیمانه با فرزند، در نظر گرفتن برنامه‌هایی برای اوقات فراغت نوجوان، برقراری توازن بین تحصیل و تفریح آنها، پرهیز از قضاوت، تشویق به انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش و مشورت با روانشناسان و متخصصان این حوزه، از بهترین اقداماتی است که در مواجهه با یک نوجوان باید مد نظر قرار گیرد.
فشار هم‌سالان و یادگیری از آنها، وجود زمینه‌های مخاطره آمیز در خانواده، گرایش به کنجکاوی، تفریح و لذت، یادگیری از رسانه و صنایع فرهنگی، فشار ناشی از مشکلات مربوط به بهداشت روان و شکست‌های تحصیلی، از جمله دلایل و زمینه‌های نوجوانان به رفتارهای پرخطر به شمار می‌رود و از همین رو، پژوهشگران و برنامه‌ریزان اعتقاد دارند که در کنار مراقبت از کودکان و جوانان، آموزش مهارت‌های خودمراقبتی و پیشگیرانه به آنها، از الزامات است.
نوجوان علاقه‌مند به دیده شدن است و نسبت به این موضوع حساسیت بالایی دارد، نظر دیگران برای او حائز اهمیت است، از باورهای خود دفاع می‌کند، نسبت به دوره کودکی خود لذت‌طلبی بیشتری دارد، هیجان‌خواه و تحریک‌پذیر است و اعتقاد دارد تمام افراد باید باید مجذوب وی شوند و به او توجه کنند.
حس جست‌وجوگری و کنجکاوی در نوجوانان بسیار بالا است و آنها تمایل به تجربه کردن موقعیت‌های مختلف دارند؛ همچنین در سنین نوجوانی نوسانات خلقی اتفاق می‌افتد که امکان دارد به ایجاد مشکلات هیجانی رفتاری مانند نافرمانی‌ها، اختلال سلوک و شخصیت ضداجتماعی بینجامد و والدین باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند.
ضرورت بررسی علل توقف و رشد استعدادها در نوجوانی
عباس جهانگیریان، نویسنده و پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه نوجوانی از نظر سنی تعاریف متفاوتی دارد، اظهار می‌کند: با توجه به رشد دانش در جهان و وجود تکنولوژی‌های دیجیتالی، امروز می‌توان گفت مرز نوجوانی ۱۲ سالگی و نوجوان ۱۲ ساله امروز متفاوت از نوجوان ۱۲ ساله دهه‌های پیشین است.
وی با بیان اینکه رنج دوران نوجوانی ۱۲ تا ۱۸ سالگی است، می‌افزاید: مهم‌ترین اهمیت این سنین، گذر از کودکی به نوجوانی و رسیدن فرد به بلوغ در تمام موارد از جمله بلوغ فکری است و نوجوان تمایل بالایی برای نشان دادن هویت خود به اطرافیان دارد و می‌خواهد با او مانند یک بزرگسال رفتار شود.
این کارشناس حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه گروه سنی نوجوان با بحران‌هایی مواجه است، تصریح می‌کند: نوجوان نوجویی و بلندپروازی دارد و بر خلاف کودک که در لحظه می‌کند، او افق‌های آینده را برای خود ترسیم می‌کند؛ گرچه برخی روانشناسان اعتقاد دارند که سن شکل‌گیری شخصیت پنج تا هفت سالگی است، اما این موضوع مربوط به شخصیت عمومی فرد است و ابعاد مختلف شخصیت افراد مانند گرایش به مشاغل و حرف در این دوران شکل می‌گیرد.
وی با بیان اینکه ادامه بسیاری از استعدادها در نوجوانی متوقف می‌شود و بسیاری نیز رشد می‌یابند، می‌دهد: نوجوان نیازمند تفریح، استراحت و امکانات ورزشی، فرهنگی و علمی هستند، برای این قشر باید برنامه مشخصی وجود داشته باشد و سرمایه‌گذاری بر این قشر حائز اهمیت بسیاری است؛ در صورتی که برنامه صحیحی برای نوجوانان وجود نداشته باشد، چالش‌های بسیاری متوجه این قشر خواهد شد.
لزوم سرمایه‌گذاری بر قشر نوجوان جامعه به عنوان سرمایه‌های آینده
جهانگیریان با تاکید بر لزوم تشکیل انجمن‌های مهارتی و تیم‌های ورزشی در مدارس و با بیان اینکه نوجوان سرشار از انرژی است و تحول در سیستم آموزش و پرورش می‌تواند یاری‌گر سرمایه‌گذاری بر قشر نوجوان باشد، می‌گوید: این انرژی باید در مسیر صحیحی مصرف تا افراد در آینده به سرمایه‌های انسانی گرانبهایی تبدیل شوند.
وی با تاکید بر تاکید بر لزوم برقراری توازن بین تفریح و تحصیل نوجوان، اضافه می‌کند: ابعاد شخصیتی نوجوان باید همسو با یکدیگر رشد یابند و در صورتی که به یکی از ابعاد شخصیت نوجوان بیشتر پرداخته شود، ممکن است در آینده فرد رفتاری از خود به نمایش بگذارد که شایسته سن و موقعیت او نباشد و زندگی سرشار از آزمون و خطا داشته باشند.
این کارشناس حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه مواجه شدن نوجوانان با دستگاه‌های دیجیتال مغز آنها را احاطه و آسیب‌هایی را نیز متوجه آنها می‌کند، اظهار می‌کند: یک نوجوان به طور متوسط سه تا چهار ساعت از شبانه روز خود را با لوازم ارتباطی دیجیتال سپری می‌کند و تأثیرات این اتفاق بر او طی چند سال بعدی بروز می‌کند.
وی با بیان اینکه نیازمند سازمانی تحت عنوان سازمان نوجوانان هستیم تا برنامه‌ریزی درستی برای این قشر داشته باشد و استعدادیابی صحیحی اتفاق بیفتد، می‌افزاید: تضاد بین سنت و مدرنیته ممکن است چالش‌هایی رابین نوجوان و والدین ایجاد کند که با درک متقابل و وحدت در مسائل خانوادگی می‌توان از بروز اختلاف جلوگیری کرد.
نوجوانی به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل تحول هر فرد است
سعید رحیمی، روانشناس کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: نوجوانی به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل تحول هر فرد به شمار می‌رود؛ این دوران با توجه به همراه شدن با تغییرات شدید جسم و روح به نوعی مانند برزخ بوده و خانواده و اطرافیان بای به این موضوع بیشتر توجه کنند.
وی با بیان اینکه نوجوانی دوره‌ای بین دوره دوم کودکی و جوانی است، افزود: دوران نوجوانی، اساس ایجاد یک هویت متناسب با ابعاد روانشناختی، فضای زیستی، روانی، فرهنگی، اجتماعی، هیجانی و شناختی فرد است و این هویت هنگامی به گونه‌ای متناسب ایجاد می‌شود که عناصر محیطی، جسمی و فرهنگی در شکل‌دهی هویتی موفق به طور مفید نقش خود را ایفا کنند.
این روانشناس کودک و نوجوان تصریح کرد: یکی از شاخصه‌های این دوره، اهمیت خانواده است و هرچه والدین یک نوجوان از مهارت‌های کافی ارتباط با فرزند خود برخوردار باشند و او را به عنوان فردی نیازمند احترام، درک مناسب، پذیرش، تفکر خلاق، ایجاد تحول و دگرگونی در فضای روانشناختی و جسمی در نظر بگیرند و با او ارتباطی صمیمانه داشته باشند، فرد دوران نوجوانی بهتری را سپری خواهد کرد.
وی با بیان اینکه دوران نوجوانی، دوره دوست‌یابی و گرایش به جمع‌های دوستانه است، ادامه داد: فرد نوجوانان از نظر اخلاقی دوره‌ای بر اساس خودمحوری یا خودپیروری را تجربه می‌کند و والدین با گرایش به نگرش نوجوان خود می‌توانند به بهترین شیوه فرزند خود را همراهی کنند.
رحیمی گفت: به تازگی رویکردی جدید مبنی بر تحول مثبت دوران نوجوانی مطرح شده است که می‌تواند در پاسخ به نیازهای یک نوجوان در عصر فناوری مؤثرتر واقع و این رویکرد در پنج ویژگی شامل شایسته‌محوری، اعتماد، مدیریت خلق و خو، خودمراقبتی و ارتباط با نوجوان خلاصه می‌شود.
والدین باید پناهگاهی امن برای نوجوان باشند
وی با بیان اینکه خانواده و محیط اجتماعی می‌تواند در قالب محیط‌هایی مثبت‌نگر، استرس و اضطراب‌های نوجوان در مواجهه با چالش‌ها کاهش دهد، اضافه کرد: استفاده از رویکرد تحول مثبت نوجوانی و مد نظر قرار دادن شاخص‌های آن می‌تواند نوجوان را به فردی سودمند، کارآمد، دارای عزت نفس بالا تبدیل کند.
این روانشناس کودک و نوجوان اظهار کرد: والدین یک فرد نوجوان متناسب با سواد تربیتی خود و به‌کارگیری راهکارهای ارتباط با نوجوان که در کارگاه‌های تخصصی آموزش داده می‌شود، مهارت خودآگاهی، هدایت تحصیلی، مهارت‌های هویت موفق و ایجاد هویتی مثبت را در فرزند خود پرورش می‌دهند که نشان از درک صحیح نوجوان دارد.
وی با بیان اینکه درک شدن یک نوجوان به درستی توسط والدین، وی را از سردرگمی و اختلال هویت نجات خواهد داد، افزود: والدین یک نوجوان باید با به‌کارگیری مهارت‌های کافی و شرکت در کارگاه‌های تخصصی، امکان برقراری ارتباطی مناسب و صمیمانه را فراهم کنند.
رحیمی تصریح کرد: نوجوانی که در محیط آرام خانواده به تعالی می‌رسد و از اعتماد کافی نسبت به والدین خود برخوردار است، هنگام مواجهه با کوچک‌ترین چالش در ابتدا به والدین خود مراجعه می‌کند و از آنها راهنمایی می‌خواهد و این موضوع در گرو داشتن اعتماد متقابل والدین به فرزند خود حاصل می‌شود.
وی با بیان اینکه والدین باید پناهگاهی امن برای فرزندان خود باشند، ادامه داد: مفاهیمی از جمله امید، تاب‌آوری، حل مسئله، خودکارآمدی، خوش‌بینی، شادکامی، سپاسگزاری و قدردانی جزو مفاهیم روانشناسی مثبت هستند و بدون شک در ایجاد امید، نشاط و شایستگی از طریق روابط مثبتی که والدین با فرزند نوجوان خود برقرار می‌کنند، تأثیرگذار به شمار می‌روند و گذار از تحول نوجوانی به جوانی را تسهیل خواهند کرد.
در نهایت لازم است بدانیم؛ دوره نوجوانی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی انسان است که چالش‌های بسیاری را به همراه دارد و همراهی با نوجوانان منجر به طی شدن هر چه بهتر این دوران خواهد شد، هویت‌های بزرگ و تأثیرگذاری در دوران نوجوانی خلق می‌شود و شناخت ویژگی‌های رفتاری و روانشناختی نوجوانان و آگاهی نسبت به نحوه رفتار صحیح با آنها کمک شایانی به تشکیل هویت‌های صحیح، عاقلانه و ثمربخش خواهد داشت.
نظر شما