به گزارش خبرنگار ایمنا، گردشگری طبیعت (Ecotourism) نوعی توریسم طبیعی و پایدار است که با مشارکت گردانندگان بومی و بهره‌گیری از پتانسیل‌های بومی و طبیعی گردشگری میسر می‌شود؛ طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری اکوتوریسم نوعی از گردشگری است که در آن مسافرت به مناطق طبیعی با اهداف مطالعاتی و بهره بصری از مناظر و رستنی‌های طبیعی و حیات‌وحش و با توجه به جنبه‌های فرهنگی هم در گذشته و هم در حال صورت می‌پذیرد.
گستره فضایی این الگو، محیط طبیعی مثل ساحل، جنگل، کوه، کویر و غار بوده و این الگوی فضایی از گردشگری در بر گیرنده گونه‌های متفاوتی از گردشگری شامل گردشگری زیست‌محیطی، گردشگری دریایی، گردشگری ورزشی، گردشگری صید و شکار، جمع‌آوری گیاهان و حیوانات و حفاظت از منابع طبیعی است؛ بر همین اساس هرگونه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه اکوتوریسم باید واجد شرایطی باشد که در مرحله اول موجب توسعه اقتصادی جوامع باشد و در ادامه تضاد میان منابع مورد استفاده گردشگران و زندگی ساکنان بومی را به حداقل برساند.
برای آشنایی بیشتر با این حوزه از گردشگری و معرفی ظرفیت‌های آن در کشورمان با سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: کشور ما در حوزه گردشگری طبیعت‌گردی چه جایگاهی میان دیگر کشورها دارد؟
فاطمی: کشور ما جزو معدود کشورهای چهارفصل و دارای تنوع اقلیمی متنوع مانند کوهستان کویر، جنگل و دریا بوده و در این راستا زمینه‌های طبیعت‌گردی آن فراهم است؛ این موضوع تأثیر فراوانی در منابع و ذخیره‌های زیستی گوناگونی در حوزه‌های مختلف گیاهی، جانوری و اقلیمی داشته که در ادامه مناظر بکر و زیبایی را برای کشور ما به وجود آورده است، بر همین اساس ایران جزو پنج کشور اول دنیا در حوزه تنوع اقلیم و جاذبه‌های طبیعت‌گردی است که این امر ظرفیت خوبی را برای گردشگری طبیعت‌گردی فراهم می‌کند.
نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های طبیعت‌گردی به‌خوبی استفاده کنیم
ایمنا: در حال حاضر تا چه میزان از ظرفیت‌های گردشگری طبیعت‌گردی در کشور استفاده می‌شود؟
فاطمی: در تعریف گردشگری به معنای عام، بیش از ظرفیت موجود در کشور از آن استفاده می‌شود اما در حوزه گردشگری تخصصی طبیعت‌گردی تاکنون نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های طبیعت‌گردی به‌خوبی استفاده کنیم، هنگامی که از طبیعت‌گردی تخصصی صحبت می‌کنیم یعنی در مورد فردی که تمام اصول طبیعت‌گردی را رعایت می‌کند و کاملاً به تمام محورها و مسیرهای طبیعت‌گردی آشنا است و در جهت استفاده مطلوب از طبیعت به سفر می‌رود.
اتفاقی که در شرایط فعلی در حوزه طبیعت‌گردی در کشور حال رخ دادن است این است که یک نوع گردشگری در طبیعت به‌صورت انبوه داریم که موضوع آن کمی متفاوت از تعریف سازمان جهانی گردشگری است و اگر قصد داشته باشیم با نگاهی تخصصی به آن نگاه کنیم و آن را شاخه‌ای جدا با رویکرد استفاده بهینه از طبیعت بدانیم با ضعف‌هایی در این حوزه روبه‌رو هستیم.
ایمنا: آیا تمام این جاذبه‌های طبیعت‌گردی کشور ایران معرفی شده است؟
فاطمی: خیر؛ در حال حاضر به‌دلیل ضعف‌های زیرساختی مانند حمل‌ونقل و سرویس‌های بهداشتی نمی‌توانیم تمام جاذبه‌های طبیعت‌گردی را معرفی و اعلام عمومی کنیم چون با سیل عظیمی از گردشگران داخلی مواجه می‌شویم که اطلاعات و آگاهی لازم برای سفر به آن منطقه ندارند، به همین خاطر ملاحظات در حوزه گردشگری طبیعت‌گردی بسیار بیشتر از بقیه حوزه‌های گردشگری است.
ایمنا: آیا از ارگان‌های مربوطه برای بحث زیرساخت‌های طبیعت‌گردی درخواست داشته‌اید تا اقداماتی برای رفع موانع زیرساختی در حوزه طبیعت‌گردی صورت بگیرد؟
فاطمی: حجم بعضی از این کارها به قدری زیاد است که در توان برخی از دستگاه‌ها نیست، بر همین اساس بهترین راه، ورود بخش خصوصی برای حفاظت و بهره‌برداری از آن مناطق با نظارت سازمان‌های مربوطه است.
رویکرد وزارت میراث توجه به گردشگری سبز است
ایمنا: چگونه می‌توان ضعف‌های موجود در عرصه گردشگری طبیعت‌گردی را به حداقل رساند؟
فاطمی: رویکرد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی توجه به گردشگری سبز بر اساس شعار سازمان جهانی جهانگردی و هدف آن بهبود فرآیندهای مختلف را در حوزه گردشگری است، بر همین اساس تلاش داریم از ظرفیت فعالان این حوزه استفاده کنیم و در این راستا دفاتر تخصصی حوزه گردشگری طبیعت‌گردی بهترین کمک در بهبود این فرآیند است.
ایمنا: این دفاتر دارای چه ویژگی‌هایی است؟
فاطمی: افراد فعال در این حوزه علم طبیعت‌گردی را به‌خوبی می‌دانند، دوره‌های طبیعت‌گردی را گذرانده‌اند و می‌توانند در تعریف محورهای طبیعت‌گردی کشور کمک قابل توجهی کنند.
ایمنا: در کنار این بخش، کدام بخش‌ها امکان همکاری در این حوزه را دارند؟
فاطمی: در کمیته طبیعت‌گردی از ظرفیت سازمان حفاظت محیط زیست و زمین‌شناسی و منابع طبیعی استفاده می‌کنیم، همچنین دبیرخانه‌ای به نام گردشگری سبز در معاونت گردشگری ایجاد کرده و سعی بر این است که یک ساماندهی در حوزه طبیعت‌گردی صورت گیرد.
ایمنا: این ساماندهی شامل چه موضوعاتی است؟
فاطمی: این ساماندهی شامل مباحثی از جمله فعالیت‌های گردشگری ماجراجویانه، مسیرهای گردشگری، طبیعت‌گردی با حیوانات، حیات‌وحش، قُرُق‌گاه‌ها ی گردشگری، روستایی، کشاورزی و محیط زیست طبیعت است و در این راستا اگر بتوانیم بخشی از دانش تخصصی پایدار را به جامعه انتقال و آموزش عمومی برای افراد جامعه انجام دهیم نه تنها آسیبی به طبیعت نمی‌زنند، بلکه کمک بزرگی در حفظ محیط زیست و طبیعتی که برای بازدید از آن استفاده می‌شود، انجام خواهد شد.
لزوم نظارت جدی بر فعالیت تورهای غیرمجاز
ایمنا: در خصوص گردشگری طبیعت‌گردی می‌توان یکی از مشکلات مذکور را فعالیت تورهای غیرمجاز دانست؛ به نظر شما بهترین راه برای جلوگیری از این معضل چیست؟
فاطمی: در حال حاضر نظارتی برای جلوگیری از تورهای بدون مجوز یا سفرهای غیرمجاز که وارد طبیعت می‌شوند و در حال آسیب زدن به آن هستند، وجود ندارد، در این مسیر ابتدا باید اقداماتی برای تسهیل ورود تورهای طبیعت‌گردی مجاز به طبیعت صورت گیرد و از طرفی ورود تورهای غیرمجاز به طبیعت از طریق نهادها و ارگان‌های ذی‌ربط نظارت شود.
ایمنا: در خصوص مسائل مذکور جلسات توجیهی برای نهادهای ذی‌ربط برگزار شده است؟
فاطمی: به صورت موردی جلساتی داشته و موارد حل می‌شود، اما به‌صورت کلی هنوز اقدامی صورت نگرفته البته مذاکراتی را با نهادها و ارگان‌های مربوط داشته‌ایم.
ایمنا: آگاه‌سازی عمومی تا چه میزان بر روند توسعه گردشگری طبیعت‌گردی مؤثر خواهد بود و برای تحقق این امر چه اقداماتی انجام شده است؟
فاطمی: تلاش کرده‌ایم تا مردم را در مواجهه با طبیعت آگاه کنیم یعنی برای آن‌ها روشن شود که چه اقداماتی را باید انجام دهند، برای این موضوع در قالب بروشورها، انیمیشن‌ها، موشن‌گرافی‌ها و برنامه‌های رادیویی با موضوع چگونگی سفر در طبیعت به‌خصوص در ایام پیک نکاتی که مردم باید رعایت کنند ارائه و بسیار مؤثر واقع شده است.
ایمنا: یکی از پیشنهادها مطرح در این حوزه آن است که از طریق برنامه‌های پرطرفدار نکات آموزشی به مردم ارائه و به بالا بردن سطح آگاه‌سازی مردم در مورد طبیعت‌گردی کمک شود؛ در این باره اقدام خاصی صورت گرفته است؟
فاطمی: این موارد پیشنهاد خوبی است، اما از طرفی توان وزارتخانه در حد اجرای پروژه‌های بزرگ نیست، اما در حد پروژه‌های کوچک در حال انجام هستیم.
ایمنا: محور و نوع آموزش اصلی در پروژه‌های کوچک به چه صورت است؟
فاطمی: یکی از خواسته‌های ما از سازمان حفاظت محیط‌زیست این بوده که به جای تمرکز بر حفاظت صرف، به تمرکز بهره‌برداری محور روی بیاورند، یعنی با کمک سرمایه‌گذاران بخش خصوصی که مسئولیت حفاظت و بهره‌برداری مطلوب را با کمک تورهای مجاز به عهده دارند، اتفاقات و موارد مدنظر محقق شود که این موضوع در مناطقی مانند عاشوراده یا بعضی از کویرهای مرکزی به موافقت محیط زیست رسیده در حال محقق شدن است.
نظر شما