به گزارش خبرنگار ایمنا، زمانی که سلول‌های طبیعی در تخمدان به سلول‌های غیرطبیعی تبدیل می‌شوند و خارج از کنترل رشد می‌کنند سرطان تخمدان اتفاق می‌افتد، این بیماری ممکن است در هر سنی دیده شود، اما اغلب در زنان ۵۰ تا ۶۵ ساله رخ می‌دهد.
ممکن است در آغاز فرایند سرطان تخمدان علائم مبهم یا غیرآشکار باشند، اما با پیشرفت سرطان احتمال بروز علائم بیشتر می‌شود، نواحی که احتمال گسترش سرطان به آنها وجود دارد شامل دیواره شکم، غدد لنفاوی، ریه‌ها و کبد می‌شود، همچنین بر اساس شواهد موجود، نفخ، درد لگن، تورم شکم از بارزترین نشانه‌های ابتلاء به سرطان تخمدان است، سرطان تخمدان منجر به مرگ حدود یک سوم زنان در سال اول پس از تشخیص می‌شود و اغلب در مراحل پایانی تشخیص داده می‌شود.
سرطان تخمدان در حال‌حاضر پنجمین علت شایع مرگ‌ومیر زنان محسوب می‌شود، تخمدان‌ها دو غده هستند که تخمک و هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند و زمانی این بیماری بروز می‌کند که سلول‌های غیرطبیعی در تخمدان شروع به تکثیر خارج از کنترل کنند و تومور را تشکیل دهند.
در صورت درمان نشدن، تومور می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و منجر به بروز سرطان تخمدان متاستاتیک یا سرطان تخمدان پیشرفته شود، سرطان تخمدان دارای علائم اولیه و هشداردهنده است و طبق آمار، ۲۰ درصد انواع آن در مراحل اولیه قابل شناسایی خواهد بود.
فاکتورهای خطرزا در سرطان تخمدان شامل سابقه خانوادگی، سنین بالا، تاریخچه بیماری و بیماری چاقی بیش از حد می‌شود و راه‌های درمانی این بیماری شامل رادیوتراپی، جراحی و شیمی‌درمانی است، در صورتی که این سرطان در مراحل اولیه شناسایی شود، ۹۴ درصد احتمال زنده ماندن بیمار به مدت حداقل پنج سال وجود دارد.
خطر سرطان تخمدان و شیوع مرگ‌ومیر در زنان
فریبا بهنام‌فر متخصص سرطان زنان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به شیوع سرطان تخمدان در زنان اظهار می‌کند: شیوع انواع سرطان دستگاه تناسلی زنان که سرطان رحم، دهانه رحم و تخمدان از مهم‌ترین آن بوده، با عواملی از جمله چاقی و کم‌تحرکی در ارتباط بوده و در کشورهای صنعتی و شهرهای بزرگ دنیا شیوع آن بیشتر است، حتی در کشور نیز در مناطقی که شیوع چاقی و کم تحرکی بیشتر بوده، انواع سرطان نیز بیشتر است.
وی ادامه می‌دهد: بین سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان، سرطان رحم و در رأس آن سرطان آندومتر قرار دارد، بعد از آن سرطان دهانه رحم رتبه دوم و سرطان تخمدان رتبه سوم را دارد و کشنده‌ترین آنها سرطان تخمدان است.
این متخصص سرطان زنان در خصوص اهمیت تشخیص سریع سرطان تصریح می‌کند: تشخیص سریع سرطان به روند درمان فرد مبتلا کمک مؤثری خواهد کرد، اگر سرطان سریع تشخیص داده شود، بیش از ۸۰ درصد مواقع تومور محدود به یک قسمت از بدن است و فرد با جراحی بهبود خواهد یافت و احتمال داشتن طول عمر طبیعی نیز در فرد بیمار بیشتر خواهد شد.
وی با اشاره به سرطان تخمدان می‌گوید: سرطان تخمدان ایجاد تومور بدخیم در ناحیه تخمدان است، تخمدان‌ها دو عضو بادامی شکل هستند که داخل حفره لگن و دو طرف رحم قرار گرفته و می‌توانند دچار تومور شوند، تومور تخمدان دو دسته کلی دارد؛ تومورهایی هستند که بیشتر یک طرفه و در زنان جوان ۲۰ تا ۳۰ ساله رخ می‌دهند و به طور معمول با درد خود را نشان می‌دهند؛ همچنین گروه دوم گروه اصلی‌تر هستند که در زنان ۵۰ ساله و بالاتر اتفاق می‌افتند، توموری که در زنان جوان رخ می‌دهد، به گونه‌ای است که سرعت رشد زیادی دارد و گاهی خونریزی درون آن پیش می‌آید به همین دلیل در ناحیه شکم درد دارند و ممکن است دختر جوانی که در سنین زیر ۲۰ سال قرار دارد احساس کند مدتی است شکم بزرگی پیدا کرده و گاهی تصور بر چاقی دارد یا افرادی که لاغر هستند، شکم بزرگی پیدا می‌کنند که باید نسبت به بزرگی شکم خود حساسیت نشان دهند.
بهنام‌فر اضافه می‌کند: توده تخمدان در زنان، کمتر منجر به آب آوردن شکم می‌شود، اما به طور معمول توده می‌تواند باعث بزرگی شکم شود؛ گاهی توده به حدی بزرگ نیست و گاهی به دلیل خونریزی و پیچش در آن درد ایجاد می‌شود؛ از این رو هم درد و هم بزرگی شکم هرکدام به تنهایی یا همراه یکدیگر در خانم‌های جوان باید مورد توجه قرار گیرد. سرطان تخمدان که همراه با مایع شکم می‌شود، در زنان حدود ۵۰ سال به بالا رخ می‌دهد، اما گاهی در سنین کمتر نیز آب آوردن شکم را مشاهده می‌کنیم.
وی درباره چگونگی تشخیص سرطان تخمدان می‌گوید: شایع‌ترین سرطان تخمدان اشاره به نوعی دارد که در زنان ۵۰ ساله و بالاتر اتفاق می‌افتد، تومورها به طور معمول هر دو تخمدان را درگیر می‌کنند و همراه با مایع شکم می‌شوند، به گونه‌ای که تومور از سطح تخمدان به داخل حفره لگن و شکم ریزش پیدا می‌کند و نقاطی مانند دانه ارزن که روی سطح اعضای داخل شکم و روده‌ها از تومور ریخته می‌شود را شاهد هستیم که به تدریج فرد دچار نفخ شکم و احساس بزرگی شکم و کم بودن اشتها می‌شود.
این متخصص آنکولوژی زنان تصریح می‌کند: مسئله قابل توجه در زمینه سرطان تخمدان، تأخیر در تشخیص است؛ زیرا سلامتی افراد تغییر چندانی نمی‌کند و این نوع سرطان مزمن و آرام عمل می‌کند؛ از این رو باید تمام سطوح کادر درمان، نسبت به این‌گونه علائم در زنان میانسال و سنین بالاتر حساس باشند.
وی در پاسخ به این سوال که آزمایش خون می‌تواند این نوع سرطان را تشخیص دهد؟ ادامه می‌دهد: آزمایش خون می‌تواند کمک به تشخیص سرطان کند، اما تشخیص قطعی با این بوده که نمونه از بدن خارج شود و آزمایش بافت‌شناسی شود؛ اما سونوگرافی و آزمایش خون کمک‌های تشخیصی هستند.
بهنام‌فر درباره بیوپسی از تخمدان اظهار می‌کند: زمانی که توده تخمدانی مشکوک به تومور بوده، ممنوعیت مطلق وجود دارد که زیر سونوگرافی سوزن در توده فرو کنیم و تشخیص دهیم این توده از چه نوع است، زیرا اگر این توده محدود به تخمدان باشد در مرحله یک بیماری یا پیش آگهی قرار دارد که به خوبی درمان می‌شود؛ این در حالی است که اگر سوزن در این توده فرو شود، این اقدام، انتشار سلول‌های تومور را داخل حفره شکم ایجاد کرده و مرحله بیماری را بالا می‌برد، زمانی پزشک اجازه دارد نمونه‌برداری انجام دهد که اگر شکم آب آورده از آن آب نمونه‌برداری کرده و سلول‌ها را بررسی کند یا با کمک سونوگرافی از نواحی که به نظر می‌رسد انتشار تومور به صورت دانه‌هایی از داخل حفره لگن و شکم انتشار پیدا کرده است، نمونه‌برداری انجام شود.
وی درباره شیوه درمان سرطان تخمدان می‌افزاید: مهم است که سرطان تخمدان از ابتدا به درستی جراحی شود، اگر توده‌ای مشکوک بوده و این مشکوک بودن به گونه‌ای است که توده ساختمان تو پر بوده و داخل آن رگ و عروق دارد و از جهت پر عروقی و زوائد و اجزای جامد مشکوک به بدخیمی شده است، باید در مرکز و تیمی جراحی شود که همان ابتدا درمان صحیح را برای فرد انجام دهد و اقدام به صورت نیمه کاره و خطا نباشد، مسئله مهم این است که برای این افراد برش طولی انتخاب می‌شود که اگر نیاز به توسعه جراحی است باید برش را بزرگ‌تر کرد و اینکه داخل آن به صورت کامل چک می‌شود و مهم است که توده سالم خارج شود و هنگام خروج در دست جراح پاره نشود و حین جراحی منتشر نشود.
این متخصص آنکولوژی خاطرنشان می‌کند: حین جراحی تا زمانی که بیمار بیهوش است، آزمایش انجام می‌شود که در این آزمایش، نمونه توسط پاتولوژیست فریز می‌شود و بلافاصله برش داده و رنگ‌آمیزی می‌کند و در مدت زمان نیم ساعت تا زمانی که عمل ادامه دارد با تقریب ۹۰ درصد پاتولوژیست اعلام می‌کند که توده بدخیم یا خوش‌خیم بوده و هر اقدامی نیاز باشد برای بیمار انجام می‌شود؛ اگر بیماری توسعه پیدا کرده باشد به طور قطع احتیاج به شیمی درمانی خواهد بود.
وی با اشاره به عوارض بعد از عمل سرطان تخمدان می‌گوید: اگر عمل به خوبی انجام شود عوارض کمتری دارد، اما اگر مجبور باشیم در زنان جوان تخمدان‌ها را خارج کنیم، کمبود هورمونی که پیش می‌آید آزاردهنده است که با یک سری اقدامات می‌توان عوارض را کمتر کرد، اما در بحث باروری در شرایطی که بیماری در مرحله اولیه است می‌توان باروری و رحم و تخمدان را حفظ کرد.
پیشرفت‌های روش‌های درمانی برای سرطان تخمدان
پوریا عادلی، متخصص رادیوانکولوژی و عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره پیشرفت‌های قابل توجه در مورد درمان سرطان تخمدان، اظهار می‌کند: روش‌های درمانی در دهه گذشته به‌طور قابل توجهی گسترش یافته است و درمان‌های بیشتری نسبت به قبل در دسترس است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) از سال ۲۰۱۴، تعداد بیشتری از درمان‌های سرطان تخمدان را نسبت به ۶۰ سال قبل تأیید کرده است، پیشرفت‌ها در سال‌های اخیر منجر به تغییرات قابل توجهی در نحوه برخورد و درمان این بیماری شده؛ تغییراتی که نویدبخش پیشرفت‌های مداوم در درمان است.
وی با بیان اینکه مناسب‌سازی درمان با نوع سرطان تخمدان اقدامی مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد، می‌افزاید: نه تنها افزایش تعداد درمان‌های سرطان تخمدان قابل توجه است، بلکه انواعی که تأیید شده نیز قابل توجه است. در دهه‌های قبل، گزینه‌های دارویی تنها شامل اشکال مختلف شیمی‌درمانی بود؛ درمانی که از مواد شیمیایی قوی برای تخریب یا کاهش سلول‌های سرطانی استفاده می‌کرد. در مقابل، تمام داروهای سرطان تخمدان تأیید شده توسط FDA حدود یک دهه گذشته، به عنوان درمان‌های هدفمند طبقه‌بندی می‌شود.
وی تصریح می‌کند: اگرچه شیمی‌درمانی به عنوان یک پایه اصلی در درمان سرطان تخمدان اپیتلیال (EOC) که شایع‌ترین نوع بیماری است، همچنان باقی می‌ماند، اما این داروهای جدیدتر نیز به افزایش بقای بیماران خاص کمک می‌کند. این داروها به طور معمول در ترکیب با شیمی درمانی در طول درمان خط مقدم یا بعد از شیمی‌درمانی به عنوان درمان نگهدارنده تجویز می‌شود.
این متخصص رادیوانکولوژی درباره درمان هدفمند سرطان تخمدان می‌گوید: داروهایی که به عنوان درمان‌های هدفمند طبقه‌بندی می‌شود، تفاوت عمده‌ای با داروهای شیمی‌درمانی دارد، زیرا به سلول‌های سرطانی خاص حمله می‌کند، در حالی که سلول‌های سالم را تا حد زیادی دست‌نخورده می‌گذارد، از طرف دیگر داروهای شیمی درمانی نه تنها سلول‌های سرطانی را می‌کشند، بلکه سلول‌های سالمی را که به سرعت تقسیم می‌شود، مانند آنهایی که در فولیکول‌های مو، مغز استخوان و پوشش دستگاه گوارش یافت می‌شود، از بین می‌برد.
وی ادامه می‌دهد: مهارکننده‌های PARP از جمله درمان‌های هدفمندی بوده که برای سرطان تخمدان تأیید شده است، همچنین این مهارکننده‌ها عوامل هدفمندی است که با جلوگیری از ترمیم سلول‌های سرطانی تخمدان، مرگ آنها را تسریع می‌کند. این داروها پروتئینی به نام پلی آدنوزین دی فسفات ریبوز پلیمراز یا PARP را در بدن مسدود خواهد کرد که به رفع اشتباهات در DNA کمک می‌کند.
عادلی تاکید می‌کند: هنگامی که پروتئین PARP مسدود می‌شود، سلول‌های سرطانی قادر به ترمیم DNA آسیب‌دیده خود که فعالیت سلولی را کنترل می‌کند، نیستند، در نتیجه سلول‌های سرطانی می‌میرند، اما سلول‌های سالم تا حد زیادی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند، زیرا مکانیسم پشتیبان برای تثبیت DNA دارند، همچنین لازم است بدانیم سه مهارکننده PARP که برای استفاده در سرطان تخمدان اپیتلیال تأیید شده‌اند، اولاپاریب (Olaparib)، نیراپاریب (niraparib) و روکاپاریب (rucaparib) است.
عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران اظهار می‌کند: مهارکننده‌های آنژیوژنز داروهایی است که با کند کردن رشد رگ‌های خونی، تومورهای سرطان تخمدان را به گرسنگی می‌کشد. ایجاد رگ‌های خونی جدید در فرایندی به نام رگ‌زایی بخش مهمی از رشد سرطان است، زیرا تومورهای جامد برای رشد به خون نیاز دارند. بواسیزوماب نوعی مهارکننده رگ‌زایی است که پروتئینی در بدن به نام VEGC (فاکتور رشد اندوتلیال عروقی) را هدف قرار می‌دهد که رشد رگ‌های خونی را فعال می‌کند. بواسیزوماب برای درمان بعضی از بیماران مبتلا به سرطان تخمدان اپیتلیال تأیید شده است.
اهمیت انجام شیمی‌درمانی در درمان سرطان تخمدان
وی درباره داروهایی که به عنوان عوامل ایمونوتراپی طبقه‌بندی می‌شود، می‌گوید: این داروها به تقویت سد دفاعی بدن که در مجموع به عنوان سیستم ایمنی شناخته می‌شود، کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی به طور موثرتری از بین بروند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال از مولکول‌های شبیه‌سازی‌شده در آزمایشگاه ساخته می‌شوند که به‌طور طبیعی از مولکول‌های ساخته شده توسط سیستم ایمنی بدن تقلید می‌کنند. برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال هم به عنوان عوامل ایمونوتراپی و هم درمان‌های هدفمند در نظر گرفته می‌شود، بواسیزوماب یکی از داروهای سرطان تخمدان است که در هر دو گروه دارویی قرار می‌گیرد.
عادلی خاطرنشان می‌کند: سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مهارکننده‌های ایمونوچک پوینت نامیده می‌شوند و سلول‌های T مبارزه‌کننده با تومور را قادر می‌سازد تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد، لازم است بدانیم این داروها این کار را با مسدود کردن پروتئین‌های معروف به ایمونوچک پوینت انجام می‌دهند که توسط سلول‌های سرطانی برنامه‌ریزی می‌شوند تا از حمله سلول‌های T جلوگیری کنند. پمبرولیزوماب یکی از این داروها است، همچنین پمبرولیزوماب که برای درمان برخی از بیماران مبتلا به سرطان تخمدان اپیتلیال پیشرفته استفاده می‌شود، ایمنوچک پوینت به نام PD-۱ را مسدود می‌کند.
وی با بیان اینکه حتی با ظهور درمان هدفمند و عوامل ایمونوتراپی، شیمی درمانی همچنان محور اصلی درمان سرطان تخمدان است، اظهار می‌کند: استاندارد درمان مراقبتی که به بیماران پس از تشخیص اولیه سرطان تخمدان اپیتلیال داده می‌شود، جراحی با هدف برداشتن هرچه بیشتر تومور و سپس شیمی‌درمانی خواهد بود، اما ترتیب مراحل مربوط به این پارادایم درمانی در چند سال گذشته تغییر کرده است.
این متخصص رادیوانکولوژی با بیان اینکه بیماران خاصی هستند که باید در روند درمان سرطان شیمی‌درمانی را آغاز کنند، می‌افزاید: اگر قبل از جراحی به بیمار یک دوره داروهای شیمی درمانی داده شود، به آن شیمی درمانی نئوادجوانت می‌گویند. استاندارد کنونی درمان خط مقدم برای سرطان پیشرفته تخمدان اپیتلیال شامل ترکیبی از پاکلیتاکسل که یک تاکسان بوده و داروی کربوپلاتین مبتنی بر پلاتین است، همچنین می‌دانیم که بیشتر بیماران به این درمان پاسخ کامل خواهند داد و منظور از پاسخ کامل، همان‌طور که توسط مؤسسه ملی سرطان (NCI) تعریف شده، این است که تمام علائم سرطان به دلیل درمان ناپدید می‌شود، اگرچه ممکن است بیمار به طور کامل درمان نشود. در موارد خاص، درمان هدفمند به شکل بواسیزوماب در ترکیب با شیمی‌درمانی برای درمان خط مقدم استفاده می‌شود.
عادلی در مورد درمان نگهدارنده سرطان تخمدان خاطرنشان می‌کند: پس از تکمیل درمان خط اول، برخی از بیماران ممکن است از درمان نگهدارنده بهره‌مند شوند. برخی از بیمارانی که بواسیزوماب همراه با شیمی‌درمانی به عنوان بخشی از درمان خط مقدم را دریافت می‌کنند، پس از پایان شیمی‌درمانی نیز با این دارو به عنوان نگهدارنده درمان خواهند شد. مهارکننده‌های PARP نیز در درمان نگهدارنده، گاهی همراه با بواسیزوماب و گاهی به تنهایی استفاده می‌شود.
وی در مورد میزان بقای سرطان تخمدان اضافه می‌کند: از آنجایی که هجوم داروهای جدید نه تنها برای درمان‌های خط اول و نگهدارنده، بلکه برای درمان عودها نیز در دسترس است، میزان بقای کلی سرطان تخمدان به طور پیوسته در حال افزایش است و نرخ مرگ، ۲.۳ درصد در سال کاهش می‌یابد.
در حقیقت سرطان تخمدان (ovarian cancer) اندام‌های کوچکی در دستگاه تناسلی زنان را به نام تخمدان درگیر می‌کند که مسئول تشکیل تخمک است، این بیماری در مراحل اولیه با علائمی همراه نیست، از همین‌رو در حال حاضر یکی از پنج بیماری زنانه با مرگ و میر بالا محسوب می‌شود، بیماری‌های زنانه انواع مختلفی دارند که تنها پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند در تشخیص و انتخاب بهترین روش درمانی به بیماران کمک کند، سرطان تخمدان در بین بیماریی‌هایی همچون سرطان بافت رحم و دهانه رحم آمار مرگ و میر بالاتری دارد، این بیماری نشان‌دهنده توده در تخمدان است که عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند.
سرطان تخمدان اغلب در مراحل انتهایی و تا زمانی که در لگن و شکم گسترش یابد، تشخیص داده نمی‌شود، در مراحل انتهایی، درمان مشکل‌تر است، در حالی که در مراحل اولیه که در آن بیماری به تخمدان‌ها محدود است، احتمال موفقیت در درمان بیشتر است، درمان سرطان تخمدان جراحی و شیمی درمانی است، لذا این موضع اهمیت و لزوم انجام تست‌ها و آزمایش‌های مربوطه را نشان می‌دهد که باید مورد توجه بانوان قرار گیرد.
گزارش از اکرم کیانی، خبرنگار اجتماعی ایمنا
نظر شما