قلمی که بر زمین ماند!

به گزارش خبرنگار ایمنا، جایزه مصطفی، یک جایزه علم و فناوری ایرانی است که با ابتکار شورای عالی انقلاب فرهنگی هر دو سال یک بار به دانشمندان برتر جهان اسلام اعطا می‌شود. این جایزه به نام محمد (ص) بنیان‌گذار اسلام و به دلیل تأکید بسیار وی بر علم‌آموزی، به نام یکی از القاب او، مصطفی، به معنای برگزیده نام‌گذاری شده‌است.

سیاست راهبردی توسعه علم و فناوری ایران اسلامی در همه حوزه‌ها از مهمترین ارکان سیاست گذاری رهبر انقلاب بوده است که در نتیجه این سیاست ایران اسلامی امروز به یک قدرت بزرگ، صاحب دانشمندان و شرکت‌های دانش بنیان تبدیل شده است.

یکی از مباحثی که رهبر معظم انقلاب همواره دنبال کرده‌اند، مرجعیت جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل علمی بوده است که قطعاً یکی از ارکان این مرجعیت برگزاری مراسم و برنامه‌هایی از جنس رویداد جایزه بزرگ مصطفی (ص) است.

نشریه علمی ساینس (Science) جایزه مصطفی (ص) را نوبل اسلامی توصیف می‌کند؛ با این تفاوت که هدف نوبل سیاسی است، اما جایزه مصطفی (ص) انگیزه حکیمانه و الهی دارد و به دنبال معرفی نخبگان و تقدیر بزرگان علم در دنیای اسلام است.

با برگزاری این رویداد اتفاقات و ارتباطات بین‌المللی در حوزه علم و فناوری رقم می‌خورد و ارتباطات ارزشمندی که بین دانشمندان ما و جهان اسلام ایجاد می‌شود، قطعاً زمینه بخش و ایجاد کننده فرصت‌های بعدی همکاری و توسعه اقتصاد دانش بنیان بین کشورهای اسلامی خواهد بود.

برگزاری این رویداد آنقدر مهم بود که حتی آیت‌الله رئیسی رئیس جمهور به همراه روح‌الله دهقانی فیروز آبادی، معاون علمی‌فناوری ریاست جمهوری و محمدعلی زلفی‌گل، وزیر محترم علوم به همراه تعدادی از مسئولین استانی و کشوری در آئین افتتاح آن حضور داشتند.

برای دوره پنجم جایزه مصطفی (ص) قرعه به نام کلان‌شهر اصفهان افتاد تا از این رویداد بزرگ میزبانی کند، تا در کنار اهداف اصلی جشنواره، فرصتی برای بروز استعدادها و ظرفیت‌های امروز و دیروز این شهر تاریخی فراهم شود، همزمانی این رویداد با چند اتفاق دیگر در شهر اصفهان می‌توانست یک هم‌افزایی ایجاد کرده و اصفهان را در صدر اخبار رسانه‌های داخلی و خارجی قرار دهد، با وجود این اما آن‌طور که شایسته بود شاهد پوشش رسانه‌ای این رویداد بین‌المللی نبودیم.

پرده نخست؛ عدم ایجاد آمادگی ذهنی برای مخاطبان

زمانی که از خیلی پیش‌تر می‌دانیم که قرار است از رویدادی بین‌المللی که از بعد اهمیت چیزی کمتر از «نوبل» ندارد شاید بهتر بود برای مخاطب زمینه‌سازی می‌کردیم و با انتشار پیش‌خبرها ذهن مخاطب را برای آشنایی بیشتر با این رویداد بین‌المللی آماده می‌کردیم، اتفاقی که با آماده‌سازی میان‌برنامه‌هایی برای سیما و تا حدی با فضاسازی شهری انجام شد.

اما امروز دیگر رسانه به تبلیغات شهری و رسانه ملی خلاصه نمی‌شود، نمی‌توان نقش رسانه‌های رسمی مکتوب و برخط و حتی رسانه‌های غیررسمی فعال در شبکه‌های اجتماعی را نادیده گرفت، ظرفیتی که برای روزهای پیش از برگزاری رویداد یا استفاده نشد و یا در کمترین سطح شاهد بودیم.

برگزاری جلسات هم‌اندیشی با رسانه‌های رسمی و غیررسمی اقدام معمولی است که پیش از برگزاری رویدادهای بزرگ انجام می‌شود، چنین جلساتی هم به میزبان برای اجرای بهتر کمک می‌کند و هم اصحاب رسانه را نسبت به اهمیت برنامه توجیه، این جلسه متفاوت از نشست خبری‌های رسمی است.

البته که توقع پوشش خبری مخصوصاً از سوی رسانه‌های غیررسمی بدون پرداخت هزینه، انتظار زیادی است و می‌دانیم برای دیده شدن یک اتفاق باید برای تبلیغات آن به صورت ویژه هزینه کرد، ذکر این نکته بی ارتباط نیست که امروزه هزینه ساخت فیلم در هالیوود به دو بخش تقریباً برابر تقسیم می‌شود، بخشی تمام هزینه‌های تولید و دستمزد بازیگر و… و بخش دوم صرفاً هزینه تبلیغات می‌شود؛ جایزه مصطفی (ص) که هدیه نقدی برگزیده‌اش ۵۰۰ هزار دلار (معادل ۲۵ میلیارد تومان) است حتماً باید بودجه قابل توجهی را صرف فعالیت رسانه‌ای‌اش کند.

پرده دوم؛ نشست خبری با یک ایده خلاقانه

بنابر دعوتنامه قرار بود ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه صبح چهارشنبه ۲۲ شهریورماه نشست خبری این رویداد توسط بنیاد نخبگان استان و به میزبانی استانداری اصفهان برگزار شود اما آغاز نشدن این برنامه در زمان مشخص صدای تعدادی از نماینده رسانه‌ها را درآورد.

نشست خبری با نیم ساعت تأخیر در بنایی بنام تالار اشرف که دارای یک سقف بلند با مقرنس‌های مختلف و زیبا در اطراف آن به چشم می‌خورد و قطاربندی از زر دارد، آغاز می‌شود؛ نمونه‌ای از معماری که در هیچیک از بناهای باقی مانده از عصر صفوی نمی‌توان یافت، انتخاب چنین مکانی برای نشست خبری ضمن ایجاد یک تنوعِ هدف‌دار، جذابیت ویژه‌ای برای مهمانان فراهم کرد، هرچند از کیفیت صدا و برگزاری نشست کم کرده بود.

مسئول دبیرخانه پنجمین دوره اعطای جایزه علمی و فناوری بین‌المللی مصطفی (ص) در این نشست به ارائه آماری پرداخت که در انتهای مراسم در قالب بروشور در اختیار اهالی رسانه قرار گرفت؛ البته که دعوت از رسانه‌های مختلف استانی و افزایش ناگهانی محتوای منتشر شده پس از این نشست خبری را نمی‌توان نادیده گرفت.

پرده سوم؛ افتتاحیه‌ای با بیشترین سطح امنیتی و خروجی رسانه‌ای نسبتاً خوب

جزئیات برنامه سفر رئیس جمهور به اصفهان تا آخرین روزهای برگزاری آئین افتتاح پنجمین دوره اعطای جایزه بین‌المللی مصطفی (ص) مشخص نبود و همین موضوع کافی بود تا ناهماهنگی‌ها خود را نشان دهد و خبرنگاران برای حضور در این آئین شرایط سختی را به جان بخرند که البته آن‌گونه که مسئولان استانداری اصفهان گفتند دلیل این امر ناهماهنگی تیم تهران برای سفر بود.

ناهماهنگی‌ها کار را به‌جایی رساند که بنا به مشاهده خبرنگار ایمنا، خبرنگار ترکیه‌ای که برای پوشش افتتاحیه به اصفهان آمده و تا محل برگزاری مراسم نیز حضور یافت، پشت در سالن برگزاری افتتاحیه ماند و اجازه ورود پیدا نکرد، مشکلی که برای نماینده تعدادی از رسانه‌ها (حتی رسانه‌های خارجی) نیز تکرار شد، اما با وجود تمام این موضوعات آئین افتتاح پنجمین دوره اعطای جایزه مصطفی به‌دلیل حضور ریاست محترم جمهور در این برنامه انعکاس نسبتاً مناسبی نسبت به مابقی برنامه‌ها را تجربه کرد.

پرده چهارم؛ نشست‌هایی با بالاترین سطح علمی با کمترین پوشش رسانه‌ای

طی چند روز نشست‌های مختلفی در مراکز علمی و محل اقامت میهمانان این رویداد برگزار شد، اما عدم حضور مترجمین همزمان در این نشست‌ها باعث شد که آنگونه که باید و شاید اخباری از این نشست‌های علمی و اقتصادی منتشر نشود و اخبار منتشر شده صرفاً محدود به اخبار دبیرخانه شود؛ در حالی که با انجام یک برنامه‌ریزی منسجم و استفاده از مترجمین همزمان می‌توانستیم انعکاس بهتری از اخبار شاهد باشیم.

پرده پنجم؛ چهلستون تاریک میزبان بزرگترین رویداد علمی جهان اسلام

در آئین اعطای جوایز که به نوعی اختتامیه پنجمین دوره جایزه مصطفی (ص) محسوب می‌شد نورپردازی ناکافی در کاخ موزه چهلستون صدای تمام عکسان خبری را درآورد از سوی دیگر محل استقرار خبرنگاران جایگاه مناسبی نبود.

برخلاف آئین افتتاح در آئین اعطای جایزه پوشش رسانه‌ای نسبتاً خوبی برای این رویداد را شاهد نبودیم البته که همزمانی برگزاری دیدار سپاهان و الاتحاد با آئین اعطای جایزه پنجمین دوره اعطای جایزه مصطفی (ص) در اصفهان نیز شاید مزید بر علت شد تا اخبار این رویداد زیر سایه اتفاقات غیرمنتظره دیدار سپاهان و الاتحاد قرار گیرد.

پرده آخر؛ ظرفیتی که احصا نشد

پوشش رسانه‌ای بزرگترین رویداد علمی جهان اسلام نتوانست آنگونه که باید رضایت مخاطبان این آئین را فراهم کند. حتی اخبار افتتاحیه که به‌واسطه حضور رئیس جمهور پوشش رسانه‌ای مناسبی را نسبت به مابقی برنامه‌ها تجربه کرد، زیر سایه اخبار سفر ریاست محترم جمهور به اصفهان کمرنگ شد.

یکی از مصادیق دیده نشدن مجموعه برنامه‌های جایزه مصطفی (ص) را می‌توان از صفحات اول روزنامه‌ها متوجه شد، افتتاحیه جمعه شب و اختتامیه دوشنبه شب بود و انتظار می‌رفت در اولین شماره روزنامه‌های سراسری تیتر اول باشد؛ بررسی ایمنا نشان می‌دهد که هیچکدام از این دو برنامه جز مواردی معدود راهی به صفحه یک روزنامه‌ها پیدا نکرد.

کلان‌شهر اصفهان دارای ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی بسیاری است که شاید محدود بودن برگزاری اکثر برنامه‌های جانبی پنجمین دوره اعطای جایزه مصطفی (ص) به محدوده مرکز شهر و مکانی خاص باعث شده این برنامه‌ها از پوشش رسانه‌ای مناسب بهره نبرند.

حضور پررنگ پایتخت‌نشینان و هزینه‌تراشی‌های متعدد نیز نتوانست کاری از پیش ببرد و شاید اگر مدیران این رویداد به استفاده بیشتر از ظرفیت‌های استانی اهتمام ورزیده بودند با هزینه‌های کمتر انعکاس اخبار بهتری را به‌نظاره نشسته بودند.

علاوه بر این، یکی از نشانه‌های بین‌المللی بودن یک رویداد پرداختن رسانه‌های بین‌المللی به آن برنامه است، بررسی‌های ایمنا نشان می‌دهد با وجود حضور مهمان از بیش از ۴۰ کشور دنیا در این مراسم، تعداد خبرهای کار شده در رسانه‌های خارجی از عدد انگشتان یک دست فراتر نمی‌رود؛ بخشی از انعکاس این رویداد را در ادامه از نظر می‌گذرانید:

مجله Global village space گلوبال ویلج اسپیس

نقل مستقیم:

"این جایزه پیام قدرتمندی را منتقل می‌کند که جهان اسلام متعهد به پیشرفت علم و فناوری است. آن‌ها نه تنها دستاوردهای برجسته علمی را جشن می‌گیرند، بلکه به نسل‌های آینده الهام می‌بخشند تا در این زمینه‌ها تعالی را دنبال کنند.

جایزه مصطفی (ص) که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد، به نمادی از تعالی علمی در جهان اسلام تبدیل شده است. از زمان آغاز به کار، این جایزه هر دو سال یک‌بار اعطا می‌شود و از محققان و دانشمندان برجسته‌ای که سهم قابل توجهی در رشته‌های مختلف علمی داشته‌اند، تقدیر می‌شود.

میزبانی اصفهان از مراسم باشکوه پنجمین جایزه مصطفی نوید می‌دهد که این رویداد در کانون توجه مشارکت‌های چشمگیر دانشمندان جهان اسلام قرار دارد. این جایزه به عنوان گواهی بر تعهد جهان اسلام به پیشبرد دانش، تقویت همکاری و ارتقای تعالی در علم و فناوری عمل می‌کند."

شبکه خبری مستقل هنگ‌کنگ BNN Breaking

نقل مستقیم:

"جایزه مصطفی به اقدامات نوآورانه علمی افراد برجسته تعلق می‌گیرد که به بهبود زندگی بشر کمک می‌کنند.

نکته قابل توجه این است که جایزه مصطفی نه‌تنها دانشمندان مسلمان بلکه دانشمندان غیرمسلمان کشورهای مسلمان را نیز به رسمیت می‌شناسد و همین امر فراگیری دامنه و تأثیر جایزه را گسترش می‌دهد و حس جامعه علمی و همکاری جهانی را تقویت می‌کند."

دانشکده محاسبات کوئینز کانادا

نقل مستقیم:

"جایزه مصطفی به عنوان نماد برتری علمی در سطح بین المللی تأسیس شده است و به عنوان "نوبل مسلمان" شناخته می‌شود، زیرا یکی از معتبرترین جوایز علمی جهان است.

این جایزه به منظور قدردانی از آثاری اعطا می‌شود که زندگی بشر را بهبود بخشیده، نوآوری‌های ملموس و پیشرفته در مرزهای علم انجام داده‌اند یا روش‌شناسی علمی جدیدی ارائه کرده‌اند."

این دانشگاه به دکتر احمد حسن برای دریافت جایزه معتبر مصطفی ۲۰۲۳ در بخش "زندگی و علوم پزشکی و فناوری" تبریک گفت.

سان دیلی (The sun daily) اولین روزنامه ملی روزانه مالزی

این روزنامه مراسم جایزه مصطفی ۲۰۲۳ را با حضور دانشمندان و علمای جهان اسلام خیره‌کننده توصیف کرد و برگزیده شدن دکتر احمد فوزی اسماعیل، معاون دانشگاه فناوری مالزی، را مانند حک شدن نام او در تاریخ سرافرازی تعبیر کرد.

رسانه، فقط صداوسیما نیست

در پایان به نظر می‌رسد، رسانه ملی در کنار زیرنویس‌ها و میان‌برنامه‌های متعدد با پخش زنده افتتاحیه و اعطای جوایز از شبکه یک سیما کمک زیادی به رسانه‌ای شدن جشنواره داشت، اما همانطور که اشاره شد نقد جدی در حوزه رسانه‌های رسمی (به جز رسانه ملی)، غیررسمی و بین‌المللی به تیم رسانه‌ای رویداد بین‌المللی جایزه مصطفی (ص) وارد است.