از میدان ژاله تا میدان شهدا؛ در ۱۷ شهریورماه ۵۷ چه گذشت؟

روز ۱۷ شهریور سال ۱۳۵۷، یکی از روزهای ماندگار در تاریخ انقلاب اسلامی است، روزی که رودررویی نیروهای نظامی و ارتش شاهنشاهی با گروهی از تظاهرکنندگان علیه رژیم پهلوی؛ جمعه خونینی را به بار آورد و میدان ژاله را به میدان شهدا بدل کرد.

به گزارش خبرنگار ایمنا، ۱۷ شهریورماه ۵۷، یکی از روزهای ماندگار در تاریخ مبارزات مردم ایران علیه رژیم شاهنشاهی است که در تاریخ انقلاب با عنوان جمعه سیاه ثبت شده است.

پیش‌زمینه شکل‌گیری قیام خونین ۱۷ شهریورماه را باید در روی کار آمدن شریف امامی، نخست وزیر دولت به اصطلاح آشتی ملی جستجو کرد، زمانی که او دستور هجوم و کشتار مردم را صادر کرد، که در اثر آن عده زیادی از مردم در شهرستان‌ها به دست مزدوران رژیم به شهادت رسیدند، در اعتراض به این اقدام، تعداد زیادی از مردم تهران در میدان ژاله و خیابان‌های اطراف آن جمع شده و دست به یک راهپیمایی آرام زدند که با برخورد شدید رژیم مواجه شد و بنا بر اظهارات مقامات رسمی دولت وقت، طی سرکوب این تظاهرات سه نفر شهید و ۱۰ نفر به شدت مجروح شدند. به دنبال این حادثه، چهارشنبه هشتم شهریور ماه نیز مردم در خیابان‌های تهران به ویژه خیابان ژاله سابق دست به اعتراض و تظاهرات زدند و با مقابله شدید مأموران رژیم روبه‌رو شدند و چند تن از آن‌ها شهید شدند.

در سیزدهم شهریورماه ۵۷ مردم تهران به امامت شهید آیت‌الله مفتح نماز عید فطر را در قیطریه برگزار کرده و پس از آن طی یک راهپیمایی میلیونی گسترده با صدای رسای خود اعلام کردند که خواستار برقراری حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) هستند، این راهپیمایی عظیم، جدی‌تر از همیشه زنگ خطر را برای شاه و رژیم پوسیده او به صدا درآورد و عرق سرد وحشت بر پیشانی رژیم فرو نشاند، روزهای چهاردهم و پانزدهم شهریورماه نیز، در تهران و شهرستان‌ها تظاهرات پراکنده‌ای صورت گرفت و ده‌ها نفر دیگر شهید و مجروح شدند.

روحانیت مبارز ایران در اعتراض به کشتارهای فجیع رژیم شاه در تهران و شهرهای دیگر، روز پنجشنبه شانزدهم شهریورماه را روز عزای عمومی و تعطیل اعلام کرده و برای بزرگداشت شهدای چند روز اخیر دعوت به راهپیمایی گسترده‌تری کرد. علی‌رغم ممانعت دولت، رژیم ناگزیر در مقابل اراده پولادین مردم عقب نشست و ملت ایران با جمعیتی بیش از راهپیمایی عید فطر به خیابان‌ها آمدند و از همان مسیر راهپیمایی عید فطر (قیطریه) به راه افتادند و از مسیر خیابان دکتر شریعتی به سوی جنوب تهران سرازیر شدند پس از این دو راهپیمایی میلیونی بود که شاه پس از مشورت با فرماندهان نظامی و با تبادل نظر با سفرای آمریکا و انگلیس، پنجشنبه شب دستور حکومت نظامی صادر کرد و هیئت دولت نیز آن را تأیید کرد.

از میدان ژاله تا میدان شهدا؛ در ۱۷ شهریورماه ۵۷ چه گذشت؟

ساعت نزدیک ۷:۳۰ صبح هفدهم شهریورماه بود که جمعیت در میدان ژاله و خیابان‌های منتهی به آن مستقر شدند. یکی از فرماندهان نظامی با بلندگو به مردم اخطار کرد که حکومت نظامی است‌، چرا تجمع کرده‌اید؟ یکی از روحانیون مردم را دعوت به نشستن کرد.

جمعیت روی زمین نشست‌، اما ظواهر امر نشان می‌داد که نیروهای فرمانداری نظامی قصد متفرق کردن مردم را ندارند. راه عبور را از چهار طرف بر روی مردم بستند. ناگهان صدای رگبار از خیابان‌های منتهی به میدان بلند و همین که جمعیت از چهار طرف به سوی میدان هجوم آوردند، نیروهای مستقر در میدان نیز از چند سو مردم را به رگبار مسلسل بستند.

در مدت چند ثانیه صدها نفر در خاک و خون غلطیدند. مردم بی‌مهابا مجروحین و شهدا را بر روی دست به سوی بیمارستان‌ها حمل می‌کردند. اتاق‌ها، راهروها و حیات بیمارستان‌ها مملو از مجروح و جنازه بود. مردم اطراف بیمارستان‌ها خانه‌های خود را برای پذیرش مجروحان مهیا می‌کردند. هر کس هر چه از لوازم پزشکی‌، پنبه‌، پانسمان و ملافه داشت به بیمارستان می‌آورد.

نفرت مردم به اوج خود رسیده بود. خبر قتل‌عام مردم در میدان ژاله در تهران پیچید و سرتاسر تهران به جنب و جوش درآمد. مردم بی‌اعتنا به حکومت نظامی به خیابان‌ها ریختند و با مأمورین فرمانداری نظامی درگیر شدند. به هر چه از مظاهر دولتی می‌رسیدند حمله می‌کردند.

طبق گزارش ساواک، تظاهرات از میدان ژاله به خیابان‌های دیگری از قسمت شرق تهران کشیده شد، سپس تظاهرات به جنوب تهران‌، خیابان‌های مولوی‌، میدان خراسان‌، میدان شوش و میدان راه‌آهن سرایت کرد و در مدت کوتاهی خیابان‌های فردوسی‌، منوچهری‌، خیابان سعدی شمالی‌، خیابان نظام‌آباد، خیابان فرح‌آباد، منطقه نارمک‌، میدان سپه‌، خیابان لاله‌زار، به صحنه درگیری تبدیل شد. تظاهرات و درگیری تا پاسی از شب ادامه داشت‌.

از میدان ژاله تا میدان شهدا؛ در ۱۷ شهریورماه ۵۷ چه گذشت؟

روزنامه‌ها در فردای آن روز بدون پرداختن به چگونگی درگیری اعلام کردند: «۱۰۰ آتش‌سوزی در تهران روی داد، شعب چند بانک، یک فروشگاه بزرگ‌، یک فروشگاه شهر و روستا در آتش سوخت‌.» فرماندار نظامی در اطلاعیه شماره چهار خود ضمن متهم کردن مردم به اینکه «با پول و نقشه خارجی‌» اقدام به تظاهرات کرده‌اند، اعلام کرد «در واقعه ۱۷ شهریور ۵۸ نفر کشته و ۲۰۵ نفر مجروح شده‌اند.» دو روز بعد دادگستری اعلام کرد تعداد کشته‌شدگان به ۹۵ نفر رسید. گرچه تعداد شهدای آن روز رسماً اعلام نشد، اما آگاهان آمار وحشتناکی را از شهدای ۱۷ شهریور ارائه کرده‌اند.

حضرت امام خمینی (ره) پس از فاجعه ۱۷ شهریور، پیامی به همین مناسبت به هموطنان مظلوم ایران فرستادند و در این پیام با محکوم کردن اعمال وحشیانه رژیم، فرمودند: «شما ای ملت ایران که تصمیم گرفته‌اید خود را از شر رژیم شاه خلاص گردانید، در رفراندومی که در عید فطر و چهارم شوال در برابر ناظران سراسر جهان انجام دادید، به دنیا نشان دادید که رژیم شاه جایی برای خود در ایران ندارد…»

کد خبر 685884

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.