دولت الکترونیک چیست؟ + تفاوت با دولت هوشمند و میزان تحقق در ایران

به گزارش خبرنگار ایمنا، بدون شک، دولت الکترونیک یکی از نقاط مهم و اساسی در توسعه و پیشرفت جوامع مدرن است. در دولت الکترونیک امکان دسترسی آسان و بدون محدودیت زمانی به خدمات دولتی فراهم می‌شود و شهروندان می‌توانند به وسیله اینترنت اقدام به انجام امور مختلف مانند پرداخت مالیات، درخواست گواهینامه‌ها یا ثبت‌نام در برنامه‌های دولتی کنند. توسعه و هدایت دولت به سمت هوشمندی و الکترونیکی شدن از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا این کار منجر به افزایش کیفیت و کارایی خدمات عمومی خواهد شد و از طرفی با وجود دسترسی به خدمات آنلاین میزان ترددهای درون شهری نیز کاهش یافته و به موجب آن ترافیک کمتر می‌شود.

خدمات الکترونیک چیست؟

خدمات الکترونیک یا Electronic services به معنای تعامل بین ارائه دهنده و دریافت کننده خدمات است که از طریق اینترنت عرضه می‌شود. به‌بیانی دیگر خدمات الکترونیک، بر بستر اینترنت ارائه می‌شود و هدف آن، ارائه سریع خدمات بدون نیاز به حضور فیزیکی در محل است. برخی از محققان خدمات الکترونیک را به دو شکل سرویس‌های اطلاعاتی و سلف سرویس مفهوم‌سازی کرده و از این دو عامل به عنوان ویژگی‌های ذاتی این نوع خدمات نام می‌برند.

امروزه بسیاری از کشورها به‌دنبال الکترونیکی‌سازی خدمات مراکز خود هستند، زیرا این کار نه‌تنها موجب پیشرفت کشور می‌شود، بلکه به تبع آن مصرف کاغذ، وقت و پول کاهش می‌یابد، همچنین انجام فعالیت‌های اداری از طریق سایت‌های اینترنتی بهتر از مراجعه حضوری به مراکز دولتی است. در همین راستا ایران نیز فعالیت‌های بسیار گسترده‌ای انجام داده است و بسیاری از مراکز این کشور خدمات خود را از طریق بسترهای اینترنتی ارائه می‌کنند؛ البته این پیشرفت علاوه بر تأثیرات مثبت و مزایایی که داشت، مشکلات و چالش‌هایی را نیز به‌وجود آورد.

دولت الکترونیک چیست؟

دولت الکترونیک تحولی نوین در نحوه ارائه خدمات به ارباب رجوع و شهروندان است که هم در دنیا و هم در ایران رو به توسعه است و نوید مزایای متعددی را می‌دهد. دولت الکترونیک یا Electronic government مفهوم تازه‌ای نیست و مدت زیادی است که در دنیا و همینطور در ایران مورد توجه قرار گرفته است، اما تعاریف متفاوتی از دولت الکترونیک می‌شود که ممکن است شناخت آن را کمی پیچیده کند. به طور کلی و در مفهومی ساده دولت الکترونیک به معنای استفاده از وسایل ارتباطی الکترونیکی مانند رایانه و اینترنت برای ارائه خدمات عمومی دولتی به شهروندان و سایر افراد در یک کشور یا منطقه جغرافیایی است.

در واقع، هدف دولت الکترونیک استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ارائه خدمات دولتی آنلاین به صورت مستقیم و ۲۴ ساعته به شهروندان است. به این ترتیب، نیاز به مراجعه حضوری برای کارها و خدمات دولتی وجود نداشته و البته این خدمات با سرعت و اطمینان بیشتری به مردم ارائه می‌شود. البته دولت الکترونیک منحصر به قوه مجریه نیست و می‌تواند توسط قوه مقننه، قوه قضائیه و سایر سازمان‌های نیمه‌دولتی نیز به‌کار گرفته شود تا بهره‌وری داخلی را بهبود ببخشد.

لیست خدمات دولت الکترونیک

دولت الکترونیک به نوسازی رویه‌های اداری، بهبود اقتصاد و ارتقای شفافیت در فرآیند کمک می‌کند. اگرچه این تعریف از دولت الکترونیک به طور طبیعی بسیار گسترده است، اما عملکرد آن را می‌توان به چهار عامل کلیدی تقسیم کرد:

خدمات الکترونیکی: اطلاعات دولتی، برنامه‌ها و خدمات ارائه شده در قالب دیجیتال.

دموکراسی الکترونیکی: بهبود مشارکت شهروندان در دولت.

تجارت الکترونیک: مبادله دیجیتالی پول در قالب پرداخت مالیات، ثبت‌نام خودرو و غیره.

مدیریت الکترونیکی: مدیریت دولتی از جمله نگهداری سوابق و جریان اطلاعات.

به بیان ساده، فناوری اطلاعات دیجیتال این ظرفیت را دارد که اساساً هر جنبه‌ای از دولت را متحول کند. با در نظر گرفتن این موضوع، گذار به دولت الکترونیک یکی از مواردی است که اثرات مثبت بالقوه‌ای را به همراه دارد.

میزان تحقق دولت الکترونیک در ایران

یکی از مسائلی که در دولت سیزدهم جزو اولویت‌ها قرار گرفت تحقق دولت الکترونیک بود. درواقع حرکت به سمت استفاده از فناوری‌های نوین و حکمرانی هوشمند از اهداف اصلی دولت سیزدهم به‌شمار می‌رود که در این راه اقدامات متعددی انجام شده است. با تحقق دولت الکترونیک مردم در هر ساعتی از شبانه‌روز می‌توانند به خدمات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. با این حال فراتر از دولت الکترونیک، دولت هوشمند قرار دارد که طبق گفته معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات ایران ۹۵ درصد دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند پیوسته‌اند. درواقع تفاوت دولت هوشمند با دولت الکترونیک در شیوه و روش کار است. در دولت الکترونیک فرآیندها و خدمات موجود را در حالت ایده‌آل الکترونیکی کرده و به مردم عرضه می‌شود، اما در دولت هوشمند اهداف متعددی دنبال می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به حذف عامل انسانی در دولت هوشمند، رشد تعداد تبادلات مرکز ملی تبادل و افزایش ارائه خدمات از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند اشاره کرد.

در این راستا پروژه‌های مختلفی وجود داشته است که یکی از آن‌ها عملیاتی شدن درگاه ملی مجوزهای کشور است. این اقدام با همکاری وزارت اقتصاد کشور عملیاتی شد و اکنون تمامی مجوزهای کشور از طریق این درگاه به‌صورت شفاف و برخط در دسترس مردم قرار گرفته است.