الزامات عکاسی در اربعین

به گزارش خبرنگار ایمنا، پوستر برگزاری «دورهمی عکاسان اربعینی» را که می‌بینم به یاد سال گذشته می‌افتم. پارسال هم چنین نشستی برگزار شده بود و من نتوانستم شرکت کنم.

البته بیش از این که امکانی برای شرکت نداشته باشم، دلیلی هم برای حضور نداشتم. به نظر من اربعین یک سفر صرفاً معنوی بود که برای گرفتن عکس‌های گاه و بی گاهش، نیازی به یادگرفتن اصول و قواعد خاصی نیست. برای من اربعین یک سفر معنوی و زیارتی بود که هر انسانی با توجه به دیدگاه شخصی‌اش در آن شرکت کرده و تجربه‌ای را به دست می‌آورد. با این حال نخستین حضور من در پیاده روی اربعین، همه پنداشته‌های ذهنی‌ام را دگرگون کرد. حماسه‌ای که در کوچه و خیابان‌های عراق به چشم می‌آمد، فراتر از تمام تصورات پیشین بود. فراتر از تمام نقطه نظرات کارشناسانه‌ای که برای چنین مراسمی در ذهنم تصور کرده بودم. داستان اربعین و مردمی که جانانه پای کار آمده بودند، حقیقتاً چیزی بیش از یک سفر زیارتی و معنوی بود. اربعین و داستان‌هایش سوژه‌های اصیلی بودند که صرف ثبت شدن از قاب چشمان من، بزرگ‌ترین ظلم تاریخ بود. پیاده روی‌های اربعین درکنار تمام محدودیت‌هایی که برای به نمایش گذاشتنش ایجاد کرده‌اند، جهانی‌ترین حرکتی است که در جهان سوژه‌ها رقم می‌خورد.

امسال هم در بیست و دوم مرداد ماه، همان نشست عکاسان اربعین تکرار می‌شود. این بار اما داستان حسابی متفاوت شده است. این بار دنیای سفرهای اربعین من مخاطبانی جهانی پیدا کرده است. مخاطبانی که به هزار و یک دلیل از حضور در چنین حرکت با عظمتی محروم مانده‌اند و من، همان مردم رسانه‌ای هستم که باید دنیای مخاطبانم را متحول کنم. چراکه دنیای امروز، دنیای رسانه‌های کوچک است. دنیای طوفان مردم رسانه‌ها.

ضلع سوم هر اثر، مخاطب

نشست هنرمندان عکاس که شروع می‌شود، دیگر اسم نشست معنایی ندارد. این همان دورهمی دوستانه علاقه مندان به عکاسی است که مدیریت آن را روح الله جوانی به عهده دارد. جوانی که سالهاست عکاس عکس‌های اربعینی است و حالا علاقه مندان به عکاسی را در حوزه هنری اصفهان گردهم آورده تا عکس‌های اربعینی شأن را به نمایش بگذارند.

وی می‌گوید: کارناولی که هرساله به اسم اربعین برگزار می‌شود، فارغ از شیدایی زائران امام و آن تفکرات مذهبی که در ذهن ما می‌گذرد، یک حرکت با عظمت جهانی است که نمونه آن در هیچ کجا دنیای دیده نمی‌شود. این بزرگ‌ترین پیاده روی جهان است که با اختلافی چند ده میلیونی، در صدر بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مردم جهان قرار دارد. حرکت باشکوهی که برای تک تک هنرمندان جهان و به خصوص علاقه مندان به عکاسی مستند اجتماعی، ورود به دنیای سوژه‌ها و استفاده از ظرفیت‌های بصری است.

این عکاس با نمایش نخستین عکس اربعینی یکی از حاضرین جلسه اضافه می‌کند: هنگامی که با یک اثر هنری مواجه می‌شویم، یکی از اضلاع این اثر، مخاطبان آن هستند. مخاطبانی که دغدغه صاحب اثر، به نمایش گذاشتن آثارش در مقابل چشمان آنها است؛ با این حال چگونگی نمایش این اثر، هنرمندی عکاس است.

وی ادامه می‌دهد: هنرمندی که به دنبال عکاسی در اربعین است، باید پیش از حضور، هدف و مسیر عکس‌های خود را مشخص کند. هنر یک عکاس، نه به تک عکس‌های او، بلکه وابسته به مجموعه عکسی است که ارائه می‌دهد. یک هنرمند باید بتواند با هدفی که در پیش می‌گیرد، مجموعه عکسی هدفمند و با محتوا به مخاطبانش ارائه دهد. چراکه عکس‌ها در کنار یکدیگر همچون دانه‌های تسبیحی هستند که اجتماع آنها می‌تواند جریان ساز باشد و به انتقال مفاهیم منجر شود. البته که این مجموعه عکس بر هر سوژه‌ای می‌تواند صدق کند و قرار نیست که به دنبال عجائب باشیم. سوژه‌های ساده ای همچون: مردم و پرچم کشورشان، تنورهای نان، نخلستان‌ها، زنان، کودکان، قطرات آب، پای مردم و یا واکنش مردم به حوادث اطرافشان، همان مجموعه هدفمندی هستند که اگر کمی زمان برای پرداختن با آنها صرف کنیم، شاهکاری دیدنی خواهند شد.

جریان سازی از قاب دوربین زنان

این جوان هنرمند در پاسخ به پرسش یکی از بانوان در ارتباط با چگونگی ایفای نقش زنان در عرصه اربعین اضافه کرد: برخی از بانوان گمان می‌کنند که حضور آنها در اربعین و فعالیت‌هایی همچون عکاسی آنها با محدودیت‌هایی مواجه است. درحالی که می‌توان این محدودیت‌ها را به فرصت تبدیل کرده و با نقش زنانه خود به پوشش اموری غیر ممکن برای مردان پرداخت.

جوانی ادامه داد: در این راستا یکی از مهم‌ترین مهارت‌های هر هنرمندی، توانایی برقراری ارتباط است. گاهی ما با سوژه‌هایی آشنا می‌شویم که در تصور اولیه‌مان، امکان ثبت تصویر وجود ندارد؛ با این حال اگر توانایی ارتباط با آن‌ها را داشته باشیم، این محدودیت به یک فرصت ناب تبدیل می‌شود.

وی با اشاره به تجربه خود در این زمینه افزود: به طور مثال یکی از مجموعه عکس‌های من در این سال‌ها، به حضور پلیس‌های عراقی در کنار جاده اختصاص پیدا کرد. تصویری که در ابتدا ثبت کردن آن غیر ممکن به نظر می‌رسید؛ با این حال با ارتباطی که با آنها برقرار کردم، نه تنها با ممانعتی مواجه نشدم، بلکه حتی مورد استقبال هم قرار گرفتم.

این عکاس مستند ساز که کوله باری از تجربه را با خود به همراه دارد، با اشاره به اهمیت امنیت سازی در ثبت تصاویری گفت: فرهنگ مردم عراق با هنر عکاسی عجین است. اما نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد، ایجاد احساس امنیت برای طرف مقابل است. یک هنرمند می‌داند که چطور باید اعتماد طرف مقابل را جلب کند و از طرفی با انجام دادن چه رفتارهایی می‌تواند باعث تحریک طرف مقابل شود.