به گزارش خبرنگار ایمنا، با پیشرفت جوامع و استفاده فراوان پول در زندگی، هر کسی در طول عمر خود با اتفاقات مالی متفاوتی مواجه می‌شود، به‌طور مثال هنگام خرید کالاها، هنگام معامله، هنگام شروع کسب و کار، برای سرمایه گذاری و برای بسیاری از امور دیگر به پول نیاز دارد و اگر روش درست برخورد با آن را نداند، می‌تواند منجر به از دست دادن پول، ورشکستگی، زیان مالی و اتفاقات ناگوار دیگری شود که مشکلات روحی متفاوتی را نیز به همراه خواهد داشت.
سواد مالی خانواده آن چیزی است که باعث می‌شود یک خانواده به عنوان مهمترین نهاد جامعه، بتواند کیفیت زندگی خود را ارتقا دهد و کمتر با مشکلات مالی روبه‌رو شود. بتواند در هر موقعیتی بهترین استفاده را از پول بکند و تصمیمات صحیح اقتصادی بگیرد. ضمن اینکه هم خودش به این باور برسد و هم بتواند فرزندانی را تربیت کند که پول برای آنها مقصد نهایی نباشد بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به مقاصد باشد.
اهمیت این موضوع به قدری است که در سند تحول آموزش و پرورش نیز ساحتی تحت عنوان ساحت اقتصادی در کنار ساحت‌های دیگر آموزشی تعریف شده تا بتوان سواد مالی و اقتصادی را از سنین پایین به طور صحیح آموزش داد. به علاوه اینکه در کشورهای پیشرفته این موضوع به طور مستقیم در مدارس آنها آموزش داده می‌شود. اما در ایران موضوع سواد اقتصادی خانواده هنوز بین مردم جایگاه خود را پیدا نکرده است.
طبق پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ توسط سازمان جهانی بیمه‌ای TIAA و سازمان جهانی سواد مالی انجام شد، از بین ۱۶۴ کشور در دنیا، ایران در جایگاه ۱۳۰ از نظر سواد مالی قرار گرفت. همچنین طبق تحقیقات مشخص شد که کمتر از ۲۰ درصد از خانواده‌های ایرانی دارای دانش سواد مالی هستند. اما در سال ۱۳۹۹ سازمان بورس ایران، پژوهشی انجام داد که طی آن تست‌هایی از افراد بالای ۱۸ سال در هر دو جنسیت خانم و آقا گرفته شد و از بین ۱۸ هزار نمونه، مشخص شد که ۳۴ درصد از این افراد دارای دانش سواد مالی نسبتاً خوبی هستند که رشد خوبی را نشان می‌دهد.
همانطور که در خرید یک وسیله برقی به دفترچه راهنمای آن توجه می‌کنیم تا روش استفاده از آن را بدانیم، درباره مسائل پولی نیز که در روابط ما بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد متأسفانه شناخت پیدا نمی‌کنیم.
سواد مالی در تک‌تک لحظات یک خانواده جاری است و باید آموزش داده شود
مریم حسینی بالام، مدیر مؤسسه فرهنگی تربیت اقتصاد حکیم (مفتاح) در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در زمینه اهمیت سواد اقتصادی خانواده می‌گوید: خانواده مهمترین نهاد یک جامعه است و اگر بخواهیم جامعه‌ای رشد پیدا کند باید توجه ویژه‌ای به پایه‌های اصلی شکل‌گیری یک خانواده و همچنین کیفیت آن خانواده داشته باشیم.
وی اضافه می‌کند: یکی از موارد اصلی که شکل‌دهنده پایه‌های اصلی خانواده و ارتقادهنده کیفیت خانواده است. موضوع سواد مالی و اقتصادی و مهارت‌های مرتبط با آن است. این موضوع چون در امور تربیتی دخیل می‌شود، تحت عنوان تربیت اقتصادی نام برده خواهد شد.
مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح تصریح می‌کند: در زندگی متأسفانه توجه کمتری به این موضوع می‌شود در صورتی که روزانه با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم و در لحظه‌های مختلف زندگی با آن درگیر هستیم. همانطور که در خرید یک وسیله برقی به ویژگی‌های آن توجه می‌کنیم و روش استفاده از آن را مطالعه می‌کنیم، دفترچه راهنمای آن را ورق می‌زنیم تا بدانیم چگونه استفاده کنیم که خراب نشود و بهترین کارکرد را داشته باشد و چه نکات ایمنی باید حین استفاده از آن رعایت شود، سپس با آگاهی از تمام موارد از آن وسیله استفاده می‌کنیم؛ اما در مورد چیزی همچون پول که در روابط ما بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، متأسفانه شناخت پیدا نمی‌کنیم.
حسینی‌بالام ادامه می‌دهد: به دنبال این آموزش نیستیم که چطور پول را مدیریت کنیم، چطور می‌توانیم بهترین استفاده را از آن کنیم یا چطور می‌توانیم آن را رشد دهیم؟ بدون آگاهی از این موارد فقط به دنبال استفاده از آن هستیم و نحوه این استفاده با تجربه اتفاق خواهد افتاد و در طی این تجارت ممکن است کیفیت خانواده تحت تأثیر قرار گیرد. پس موضوع سواد مالی در زندگی‌های ما بسیار مؤثر است و ابعاد مختلفی نیز دارد.
شاخه‌های مختلف تربیت اقتصادی
وی با اشاره به اینکه تربیت اقتصادی چندین شاخه دارد خاطرنشان می‌کند: یک بخش تربیت اقتصادی اموری است که مربوط به پول و مسائل مالی و اطلاعاتی است که باید نسبت به آنها به دست بیاوریم که سواد مالی نامیده می‌شود. بخش دیگر دانش عمومی اقتصاد است؛ درواقع یک خانواده لازم است برخی اطلاعات اقتصادی را در مورد کل جامعه و قوانین و چارچوب‌های جامعه بداند که در کیفیت آن خانواده و نقش او در اجتماع و رشد و پیشرفت کشور بسیار مؤثر است. در گروه‌های سنی مختلف این آموزش‌ها متفاوت است اما متأسفانه توجه زیادی به آن نشده است.
مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح اضافه می‌کند: شاخه بعدی تربیت اقتصادی موضوعات مربوط به کارآفرینی و کسب و کار و امور اخلاقی این حوزه است که بعد وسیعی از روابط آن خانواده را شکل می‌دهد. ویژگی‌های اخلاقی مانند مسئولیت‌پذیری، صبر، اعتماد به نفس، اعتماد میان افراد، رفتارهای عادلانه و منصفانه که رفتار خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در این شاخه قرار می‌گیرند.
حسینی‌بالام می‌گوید: شاخه بعدی شامل برخی اصول دینی است که اقتصادی هستند و برای زندگی بهتر لازم است به‌طور کامل رعایت شود. مانند احکام اقتصادی در کسب‌وکارها، احکام روابط میان افراد، وقف و خیریه.
اگر می‌بینیم افراد در جامعه رفتارهای مالی ناپسندی انجام می‌دهند، مشکلات اقتصادی زیادی به وجود آمده است، بدهی‌های مالی زیادی دارند که گاهی منجر به متلاشی شدن یک خانواده خواهد شد، مشکلات عاطفی زیادی دارند که ریشه آن در پول داشتن یا نداشتن بوده است نشان می‌دهد که آن خانواده تحت تأثیر آموزش‌های صحیح تربیت اقتصادی قرار نگرفته است.
تربیت اقتصادی باعث حل ریشه‌ای مشکلات می‌شود
وی ادامه می‌دهد: تربیت اقتصادی یک منطق و روش زندگی است که نه تنها زندگی فردی را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه در روابط بین نقش‌های یک خانواده نیز مؤثر است. اگر به دنبال این هستیم که انسانی را تربیت کنیم که یک شهروند مسئولیت‌پذیر و یک انسان مؤثر در بعد فردی و اجتماعی باشد باید از این دریچه وارد شویم. حتی اگر به دنبال این هستیم که فرد نقش خود در خانواده مانند نقش مادری، پدری، خواهری، برادری و فرزندی را به خوبی ایفا کند، تربیت اقتصادی بسیار روی او مؤثر خواهد بود. این نوع از تربیت علاوه بر رشد فردی، در روابط بین افراد در جامعه، در رابطه با خدا و در رابطه با طبیعت نیز تأثیر خود را نشان می‌دهد.
مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح تصریح می‌کند: بنابراین اگر بخواهیم ریشه بسیاری از مشکلات را در کشور حل کنیم لازم است توجه ویژه‌ای به امر تربیت اقتصادی داشته باشیم. اگر می‌بینیم افراد در جامعه رفتارهای مالی ناپسندی انجام می‌دهند، مشکلات اقتصادی زیادی به وجود آمده است، بدهی‌های مالی زیادی دارند که گاهی منجر به متلاشی شدن یک خانواده خواهد شد، مشکلات عاطفی زیادی دارند که ریشه آن در پول داشتن یا نداشتن بوده است نشان می‌دهد که آن خانواده تحت تأثیر آموزش‌های صحیح تربیت اقتصادی قرار نگرفته است.
حسینی‌بالام اضافه می‌کند: در این شرایط وقتی افراد وارد اجتماع می‌شوند چون از نظر تربیتی روی آنها کار نشده به عنوان یک نقش مؤثر در جامعه مسئولیت خود را به خوبی ایفا نمی‌کنند و سعی به انجام ندادن آن دارند یا آن را به دوش دیگری می‌اندازند. بوروکراسی‌های اداری که در حال وقوع است بخش قابل توجهی از آن به نهاد خانواده بازمی‌گردد و اینکه آن کارمندان آموزش‌ها و مهارت‌های لازم را به درستی در خانواده ندیده‌اند.
طبق نظر یونسکو باسواد بودن به مدرک داشتن نیست!
وی با تاکید بر اینکه بنیاد خانواده مهمترین بنیاد است ادامه می‌دهد: باید توجه ویژه‌ای به بنیاد خانواده شود، چراکه هم باعث رشد فردی هم رشد اجتماعی خواهد شد و در نهایت رشد کشور را در پی خواهد داشت، ضمن اینکه فرد برای ایفا کردن نقش اصلی بندگی خود تربیت خواهد شد.
مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح خاطرنشان می‌کند: سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) اعلام کرده که در قرن اخیر مهم نیست که افراد برای باسواد بودن چه مدرک تحصیلی دارند. بلکه فرد باسواد کسی است که به شش سواد مسلط باشد. این سوادها عبارتند از سواد عاطفی، سواد رایانه‌ای، سواد ارتباطی، سواد رسانه، سواد مالی و سواد تربیتی. همانطور که می‌بینید یکی از آنها سواد مالی است اما در جامعه ما میزان توجه به سواد مالی بسیار کم است. البته در سال‌های اخیر کم‌کم به عنوان یک مهارت جانبی مورد توجه قرار گرفته اما همچنان کمبود آن بسیار دیده می‌شود.
اگر آنچه به افراد آموزش داده می‌شود متناسب با اصول کشور ایران و دین مبین اسلام نباشد، در آینده شاهد مشکلاتی خواهیم بود که تغییر آن سخت می‌شود و آثار جبران‌ناپذیری خواهد داشت.
سواد مالی خانواده شامل چه آموزش‌هایی می‌شود؟
حسینی‌بالام می‌گوید: در موضوع سواد مالی که در محیط خانواده شکل می‌گیرد چندین دسته‌بندی داریم. این موضوعات در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است و هدف این است که کیفیت خانواده رشد پیدا کند، روابط افراد در خانواده عمیق‌تر شود، هر کس مسئولیت خود را به عهده بگیرد و افراد خانواده به رشد یکدیگر کمک کنند. همین فرد وقتی وارد اجتماع می‌شود در نقش‌های دیگر خود نیز مؤثر خواهد بود. باید فرد طوری تربیت شود که کمک‌کننده به سیر عالم هستی در جهت بندگی باشد و در نهایت این خانواده بتواند زمینه‌های ظهور امام زمان (عج) را فراهم کند.
وی اضافه می‌کند: در دین اسلام به تربیت اقتصادی بسیار اهمیت داده شده و احادیث، روایات و آیات بسیاری در حوزه اقتصادی داریم که نشان از اهمیت بالای این حوزه می‌دهد. تدبیر امور خانواده و تدبیر امور مالی و اخلاقی در رأس آنها قرار می‌گیرد. الگوهای خوبی نیز در این حوزه داریم و دانشمندان زیادی در مورد آن صحبت کردند. به طور مثال ابن سینا در کتاب تدبیر منزل توصیه‌هایی را در زمینه عقل معاش خانواده کرده که اگر خانواده به آنها پایبند باشد می‌تواند کیفیت بالاتری داشته باشد.
مدیر مؤسسه تربیت اقتصادی مفتاح با اشاره به دسته بندی موضوعات، تصریح می‌کند: یکی از دسته‌بندی‌ها مدیریت مالی شخصی شامل پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، خرید آگاهانه، بودجه‌بندی و قرض و بدهی است. دسته‌بندی دیگر در حوزه اقتصادی است که دانش عمومی اقتصاد باید افزایش پیدا کند. در واقع آشنایی با بخش‌های اقتصاد و اینکه هر بخش چه نقش‌هایی دارد، نهادهای دولت و خدمات آنها، نحوه استفاده از این خدمات و نقش ما در روابط اقتصادی یک جامعه. و دسته‌بندی آخر اصول اخلاقی و احکام استفاده از پول و احکام مربوط به کسب‌وکار و خرید و فروش و معامله است.
در ایران باید طبق اصول ایرانی و اسلامی آموزش دهیم، نه غربی
حسینی‌بالام اضافه می‌کند: البته باید به این موضوع توجه شود که اصول اولیه اقتصادی کشور ایران با ساختارهای کشورهای دیگر متفاوت است، روش کاری و ساختار زندگی متفاوت است، بنابراین آموزش‌های این حوزه نیز باید متفاوت باشد. به خصوص در رده سنی کودک و نوجوان این موضوع بسیار حائز اهمیت است و بنیه فکری آن فرد را تشکیل می‌دهد. اگر آنچه به افراد آموزش داده می‌شود متناسب با اصول کشور ایران و دین مبین اسلام نباشد، در آینده شاهد مشکلاتی خواهیم بود که تغییر آن سخت می‌شود و آثار جبران‌ناپذیری خواهد داشت.
وی تصریح می‌کند: کما اینکه اکنون موسساتی به وجود آمده که بر اساس اصول سواد مالی غربی به کودکان آموزش می‌دهند و این یک خط قرمز است و باید به آن توجه ویژه شود. استانداردهای آمریکا که به عنوان استانداردهای اصلی این حوزه محسوب می‌شود ۲۰ استاندارد است ولی آنچه که ما تدوین کرده‌ایم ۲۳ استاندارد دارد که به‌جز تعداد محدودی، سایر آنها متفاوت با استانداردهای آمریکا است و باید متناسب با این موارد آموزش‌ها پیش رود تا پیامدهای منفی نداشته باشیم.
گزارش از: مائده جلوخانیان، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما