تب دنگی چیست + ابتکار شهر تایلندی در «صفر کردن» ابتلا

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، رویدادهای شدید آب‌وهوایی زندگی کودکان را مختل می‌کند و افزایش هشداردهنده آمار ابتلاء به تب دنگی میان این قشر آینده‌ساز جهان موضوعی نگران‌کننده و تأثیرگذار بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها است، به‌ویژه که هرچند از نظر تاریخی اکثر موارد تب دنگی در کودکان خردسال مشاهده شده است، امروزه گرایش این بیماری به افراد مسن است و این امر به‌عنوان زنگ بیداری برای اتخاذ راهکاری در برابر تب دنگی عمل می‌کند.

تب دنگی را نمی‌توان ساده گرفت و این امر بیشتر در موقعیتی نمایان می‌شود که یک کودک یا یک فرد سالم و قوی در اثر ابتلای به آن جان خود را از دست می‌دهند. کودکان همیشه در برابر نیش پشه آسیب‌پذیر هستند، از سوی دیگر روحیه ظریف آن‌ها باعث می‌شود تحمل رنج فقدان اثرات ناگواری بر زندگی آن‌ها داشته باشد. بنابراین لازم است رویکردی جامع برای مقابله با تهدید تب دنگی برای نجات جان و روان آن‌ها اتخاذ کرد.

تب دنگی چیست؟

دنگی یک عفونت ویروسی است که توسط ویروس دنگی (DENV) ایجاد و از طریق نیش پشه‌های ماده آلوده، به‌طور عمده پشه تب‌زرد با نام علمی آئدس ایجپتی (Aedes aegypti) به انسان منتقل می‌شود. به گفته کارشناسان، ویروس دانگی دارای چهار سروتیپ DENV-1، DENV-2، DENV-3 و DENV-4 است. در حال حاضر نیمی از جمعیت جهان با خطر ابتلا به تب دنگی مواجه هستند و احتمال آن می‌رود که سالانه این عفونت ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر را درگیر خود کند. بهترین روش پیشگیری از آن نیز جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ها به‌شمار می‌رود.

تب دنگی بیشتر در مناطق شهری و نیمه‌شهری با آب‌وهوای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رخ می‌دهد و دامنه بیماری آن از بسیار خفیف تا بسیار شدید و مرگ‌آور متفاوت است و پیشگیری و کنترل آن به کنترل ناقل ویروس دنگی وابسته است. تب دنگی هیچ درمان شناخته‌شده‌ای ندارد، اما تشخیص زودهنگام آن در کنار دسترسی به مراقبت‌های پزشکی لازم نقش بسزایی در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از تب دنگی ایفا می‌کند.

علائم تب دنگی

بیشتر مبتلایان به تب دنگی هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهند، اما شایع‌ترین علائم آن در میان مبتلایان، تب بالا (۴۰ درجه سانتی‌گراد)، سردرد شدید، بدن‌درد (دردهای عضلانی و مفصلی)، درد پشت چشم، حالت تهوع، استفراغ، تورم غدد و بثورات پوستی (کهیر) است. ظهور علائم به‌طور معمول از چهار تا ۱۰ روز پس از ابتلای به عفونت آغاز می‌شود و بخش عمده‌ای آن‌ها طی یک تا دو هفته بهبود پیدا می‌کند اما در صورت شدید بودن بستری در بیمارستان الزامی است.

علائم شدید دنگی شامل درد شدید شکم، استفراغ مداوم، تنفس سریع و پی‌درپی، خونریزی لثه یا بینی، خستگی، بی‌قراری، استفراغ یا مدفوع خوبی، تشنگی شدید، رنگ‌پریدگی پوست، احساس سردی و ضعف اغلب پس از پایین آمدن تب ظاهر می‌شود. در این صورت مراجعه سریع و بدون فوت وقت به پزشک از ضروریات است. مبتلایان پس از بهبودی نیز تا چند هفته با احساس ضعف و خستگی مواجه خواهند بود.

درمان تب دنگی

درمان تب دنگی در حال حاضر با تمرکز بر درمان علائم درد و بهره‌گیری از داروهای مسکن و ضددرد انجام می‌گیرد. برای درمان این بیماری به‌طور معمول استامینوفن (پاراستامول) برای کنترل درد مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌شدت توسعه می‌شود از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین اجتناب شود، چراکه این داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند. واکسن «دنگ واکسیا» نیز برای افراد که حداقل یک‌بار به این بیماری مبتلا شده یا ساکن مناطقی هستند که این بیماری در آن شایع است تزریق می‌شود.

نقش تغییرات آب‌وهوایی در گسترش تب دنگی

تب دنگی ارتباط نزدیکی با محیط دارد و بارندگی، دما و جریان هوا در کمک به انتقال نقش‌آفرینی می‌کنند. تحقیقات حاکی از آن است که میان تغییرات آب‌وهوایی و گسترش تب دنگی با نرخ‌های بالاتر، همچنین شیوع آن در جوامعی که پیش از این تحت‌تأثیر آن نبوده است، ارتباط مستقیمی وجود دارد. در واقع تغییرات آب‌وهوایی باعث می‌شود پشه‌ها زیستگاه‌های خود را در مناطق معتدل با دمای گرم‌تر گسترش دهند و با زندگی در مکان‌هایی سازگار شوند که پیش از این نمی‌توانستند در آن تاب بیاورند. عامل اصلی مؤثر در این وضعیت دما است، زیرا حتی یک درجه افزایش دما می‌تواند منجر به ۱۰ درصد بیشتر احتمال بروز تب دنگی شود.

پشه‌ها در دمای پایین‌تر غیرفعال و در حالت استراحت هستند، افزایش دما آن‌ها فعال و وادار می‌کند در جست‌جوی غذا به مناطق بیشتری پرواز کنند. از سوی دیگر باعث می‌شود رشد حشره از تخم به لارو و از لارو به پشه بالغ سرعت گیرد که این امر شانس تکثیر و گسترش آن‌ها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. این امر به معنای تسهیل انتقال بیماری‌های قابل انتقال توسط پشه‌ها از جمله تب دنگی است.

افزایش شهرنشینی و به‌دنبال آن کاهش جریان هوا، در کنار ظهور پدیده جوی ال‌نینو که باعث افزایش دما و شرایط آب‌وهوایی شدید شده است، همچنین وقوع گرمای بی‌سابقه در سراسر جهان و ایجاد تغییرات عمده در الگوهای بارندگی در سال ۲۰۲۳ شرایط مناسبی برای تولیدمثل پشه‌ها ایجاد کرده و به این ترتیب به گسترش چشمگیر تب دنگی منجر شده است. با این وجود برداشتن گام‌های کوچک اما منظم برای ریشه‌کن کردن و محدود کردن مکان‌های زادوولد پشه‌ها نقش بسزایی در جلوگیری از گسترش تب دنگی ایفا می‌کند که ابتکار یک شهر کوچک تایلندی به این منظور بوده است.

ابتکار شهر تایلندی برای مبارزه با تب دنگی

موارد ابتلا به تب دنگی در تایلند به‌شدت در حال افزایش است، با این وجود رهبران منطقه پاک‌تانگ کشور طرحی بحث‌برانگیز برای رهایی از این مشکل سالانه ارائه کرده‌اند که قربانیان زیادی از خود بر جای می‌گذارد. در واقع بیش از یک دهه است که این جامعه کوچک واقع در دشت‌های مرکزی تایلند در برابر تب دنگی موضع گرفته است. این ابتکار از سال ۲۰۱۱ شکل گرفت که سیل‌های مخرب بخش‌های وسیعی از کشور را به محلی ایده‌آل برای گسترش جمعیت پشه‌ها تبدیل کرد.

جمعیت محلی پاک‌تانگ مطابق با این طرح، به‌طور فعال و مشارکتی مدیریت منابع بالقوه پرورش پشه را به‌ویژه در خانه‌ها برعهده گرفتند. به این ترتیب امسال برای سومین سال متوالی، این جامعه کوچک ۶ هزار نفری با ۹ روستا، حتی یک مورد ابتلاء به تب دنگی را نیز گزارش نکرده است. منطقه پاک‌تانگ امروزه منطقه‌ای عاری از هرگونه ویروس دنگی است. حال آن‌که مقامات کشور اعلام کرده‌اند با تجدید حیات تب دنگی در سال ۲۰۲۳، شکست شیوه‌های پیشگیرانه از ابتلای به آن تنها در تایلند ۱۵۰ هزار کشته بر جای خواهد گذاشت.

جامعه پاک‌تانگ به‌منظور حفظ موقعیت خود به‌عنوان منطقه‌ای بدون ویروس دنگی اعلام کرده است افرادی که از دستورالعمل‌ها پیروی نکنند مشمول پرداخت جریمه خواهند بود، در عوض جلوی خانه‌های افرادی که موفق به از بین بردن ناقلان این بیماری شده‌اند پرچم‌های رنگی به‌عنوان شاخص موفقیت نصب خواهد شد. به این ترتیب در بازرسی‌های ماهانه، خانه‌هایی که بدون پشه باشند پرچم سبز و خانه‌هایی با لارو پشه، پرچم نارنجی دریافت می‌کنند. پاک‌تانگ هدف از تعیین جریمه را نیز به‌عنوان مشوقی برای مشارکت کل جامعه در جنبش شکل‌گرفته تعیین کرده و مبالغ دریافتی را به صندوق سلامت جامعه اختصاص داده است.

نحوه مبارزه با تب دنگی در شهر تایلندی

جامعه پاک‌تانگ در راستای مقابله با تب دنگی از بهره‌گیری از نوآوری و خلاقیت غافل نمانده است. در این منطقه شهری کوچک به‌منظور حفظ سلامت جامعه و احترام به افرادی که تمایلی به استفاده از مواد و محصولات شیمیایی برای مقابله با پشه‌ها ندارند، راهکارهایی جایگزین ارائه شده است. به این ترتیب این افراد می‌توانند در مخازن آب یا حوضچه‌های خانه خود، ماهی‌های پشه‌خوار پرورش دهند یا در صورت نداشتن این امکان، از برگ‌های آهک یا آهک فیبر استفاده کنند تا از تخم‌گذاری پشه‌ها در آب‌ها اطراف خانه پیشگیری به‌عمل آید.

رویکرد این جامعه کوچک با واقعیت‌های فصل چالش‌برانگیز تب دنگی در سراسر تایلند به‌طور کامل در تضاد است، چراکه در سال جاری تعداد موارد ثبت‌شده ابتلا به تب دنگی در این کشور تاکنون سه برابر تعداد ثبتی در بازه زمانی مشابه در سال ۲۰۲۲ بوده است، اما این آمار در پاک‌تانگ صفر است.