به گزارش خبرنگار ایمنا، بیشتر آنچه از پیشینیان برای ما باقی مانده است، سرشار از زیبایی‌ها و مفاهیمی است که به‌عنوان مفاهیم هویت‌ساز از آن نام می‌بریم و باید به‌دنبال راهی برای فرار از نسیانی باشیم که می‌تواند ویران‌گر پایه‌های تاریخی و هویتی کشور باشد.
با سفر به تمام شهرهای ایران مشاهده می‌کنیم که تمام معماری‌ها، تا حد زیادی متحدالشکل شده است و اقلیم، اصول فرهنگی و تمدنی و حتی جغرافیای آن شهر در آن وجود ندارد و این در حالی است که تمام طراحان به‌سمت نماهای رومی پیش رفته‌اند که تهی از هویت‌های بومی و محلی است، لذا توجه به حفظ مفاهیم هویت‌ساز در معماری شهری و طراحی فضاها و مبلمان شهری در راستای حفظ هویت و اصول فرهنگی ایرانی و اسلامی بسیار ضروری است.
در نظر گرفتن هویت و فرهنگ یک شهر در فضاهای عمومی با توجه به کاربرد، عملکرد و ماهیت آن فضا، «مبلمان شهری» نام دارد؛ با ساخته‌شدن نخستین شهرها، مبلمان شهری به‌تدریج با سبک زندگی مردم ظاهر شد و به‌مرور زمان و با پیشرفت دنیای مدرن تکامل پیدا کرد.
تجهیزات و مبلمان‌های شهری در دنیای پیشرفته امروز نه تنها می‌تواند نقش بسزایی در افزایش سطح زندگی مردم جامعه داشته باشد، بلکه در ایجاد مفاهیم هویت‌ساز، حفظ هویت تاریخی و اصول فرهنگی جوامع بسیار مؤثر است.
طبقه‌بندی مبلمان شهری بسیار گسترده است و بر اساس کاربرد و نوع استفاده شامل دو دسته مبلمان ضروری شامل، نورپردازی برای روشنایی خیابان‌ها، کوچه‌ها و پارک‌ها و نیمکت‌های انتظار در ایستگاه اتوبوس و مبلمان تزئینی مانند مجسمه مشاهیر، گلدان‌های تزئینی، فواره‌های آب در میادین و پارک‌ها و بیلبوردها است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با علی صالحی، سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان برای بررسی و شناخت نقش مبلمان شهری در حفظ هویت‌های بومی و محلی شهر و چگونگی طراحی فضاهای شهری در راستای احیای اصول فرهنگی و تمدن ایرانی و اسلامی است.
طراحی ابرپروژه‌ها، دستاوردی جدید برای حفظ هویت شهر اصفهان
ایمنا: در دوره جدید مدیریت شهری برای حفظ مفاهیم هویت‌ساز در معماری شهری چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
صالحی: از چند زاویه می‌توان به معماری شهر نگاه کرد که دو مورد بر زوایای دیگر ارجحیت دارد؛ یکی پروژه‌های در دست اجرای مدیریت شهری است که رعایت الزامات معماری و هویت ایرانی-اسلامی را در آن باید مدنظر داشت و دیگری نظارت در حوزه شهرسازی است و باید پیگیر بود که این موضوع تا چه حد می‌تواند اتفاق بیفتد.
در بخش اول یکی از تأکیدات مهم در برنامه‌ریزی‌های انجام شده در پروژه‌های شهری، الزام در تصویب طرح‌های جدیدی است که ابتدا با معماری ایرانی-اسلامی همخوانی داشته باشد، در معماری آن طرح، حفظ هویت اصفهان در نظر گرفته شده باشد و نماهای جدیدی که منطبق با این هویت است، به‌عنوان یک ارمغان برای اصفهان بر جای بماند و در عین حال پروژه‌هایی که شاید نتواند به‌صورت طراحی و معماری این ویژگی‌ها را در خود داشته باشد، باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در تقابل با این موضوع نباشد.
امسال نزدیک به ۴۰۰ میلیارد تومان پروژه‌های احیای بافت تاریخی در بخش‌های مختلف در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است که این موضوع کمک زیادی به احیای فضای هویتی و معماری ایرانی در شهر می‌کند.
چند ابرپروژه به‌ویژه در حوزه فرهنگی و اجتماعی در دست اقدام است که در طراحی ساختمان آن از جمله میدان‌گاه مشاهیر و در حوزه بوستان‌های خانواده‌محور بر حفظ و بهره‌برداری از فضای هویت خانوادگی آن تاکید شده است.
در این دوره مدیریت شهری تلاش شده است به پروژه‌هایی که این ویژگی را دارد و توسط بخش خصوصی در اصفهان در حال اجرا است، کمک می‌کنیم تا با سرعت و قوت بیشتری پیش رود.
در مجموع سعی شده است طراحی ابرپروژه‌ها، دستاوردی جدید برای شهر باشد که در چند پروژه این اتفاق افتاده است؛ احیای سازه‌ها و بافت‌های تاریخی در پروژه‌هایی که در بودجه امسال مد نظر قرار گرفت، برای حفظ میراث موجود بوده و در عین حال سعی شده است پروژه‌هایی که کمتر امکان طراحی بر مبنای این منطق را دارد، تناقضی با این فضا نداشته باشد یا کمترین خدشه را به این موضوع وارد کند.
این موضوع به‌ویژه در پروژه‌های فرهنگی و اجتماعی، همچنین ایستگاه‌های خط دو مترو اصفهان در نظر گرفته شده و از پروژه‌های امسال و سال آینده است؛ امیدواریم در این دوره از مدیریت شهری، ارزش افزوده‌ای برای حفظ و ایجاد این موضوع در احداث پروژه‌ها داشته باشیم.
در حوزه نظارتی نیز تا جایی که قوانین حوزه معماری و شهرسازی تعریف کرده و حدود اختیار گذاشته است، در مجموعه شهرسازی، کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر و کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری این تاکید وجود دارد که ضوابط این حوزه رعایت شود اما به هر ترتیب این‌گونه به‌نظر می‌رسد که بررسی و پرداختن به این موضوع جای کار بیشتری داشته باشد و شاید این قوانین به اندازه کافی بازدارنده یا مشوق خوبی در این زمینه نبوده است.
به‌رغم رعایت تمام جوانب و اصول در موضوع حفظ هویت و تمدن ایرانی و اسلامی در شهر، همچنان خلأهای جدی در بخش ساخت‌وسازی که برعهده مردم بوده و شهرداری ناظر بر آن است، در حوزه حفظ فضای کالبدی و معماری ایرانی در شهر اصفهان وجود دارد.
ایمنا: برای حفظ هویت‌های بومی و محلی در شهر چه باید کرد؟
صالحی: باید کمی در قوانین بالادستی در حوزه مشوق‌ها و بازدارنده‌ها تجدید نظر شود تا بتوان به این موضوع بیشتر از قبل نزدیک شد.
حتی به‌لحاظ شرایط اقلیمی و مصرف انرژی، توجه به این موضوع و بازگشت ما به معماری ایرانی و اسلامی، می‌تواند به بهینه‌سازی ساختمان‌ها نیز کمک کند و تأثیر بسزایی داشته باشد، لذا امیدواریم با اصلاح مسیرهای قانونی در جلوگیری و تقویت این جریان، در ساخت‌وسازهای مردم بیشتر شاهد این موضوع باشیم.
ساخت‌و سازهای مردمی تابع قوانین حوزه شهرسازی است که در این خصوص دستورالعمل‌ها و نحوه برخورد ماده ۱۰۰ با موضوع نما در ساختمان‌ها وجود دارد اما در حال حاضر مشکل موجود، تقویت مشوق‌ها و مهم‌تر از آن فرهنگ‌سازی برای این موضوع، در رابطه با سازگاری با اقلیم جغرافیایی و مصرف انرژی‌ها در نوع و نحوه استفاده از مصالح یا تبیین هویت ایرانی و اسلامی است که در هر دوره تاریخی در نمادهایی بروز و ظهور کرده است و به‌عنوان یک حافظه تاریخی و تاریخچه می‌تواند برای نسل‌های آینده عمل کند.
در واقع حذف نماهای ایرانی در ساختمان‌ها منجر می‌شود تا دیگر چیزی برای انتقال به نسل‌های آینده وجود نداشته باشد، در نتیجه دچار خلأ تاریخی و هویتی خواهیم شد، لذا علاوه بر جنبه‌های قانونی و نظارتی شهرسازی باید در حوزه فرهنگ‌سازی نیز تمرکز کنیم.
در این راستا طراحان، فعالان حوزه مصالح ساختمانی و شرکت‌های سازنده نیز ملزم به رعایت و در اولویت قراردادن استانداردها و کیفیت‌هایی هستند که منجر به ارتقای فعالیت آن‌ها می‌شود.
در واقع یکی از راه‌های ارتقای خروجی این فعالیت‌ها، می‌تواند نحوه ورود طراحان در موضوع نماسازی یا ساختمان‌سازی بر مبنای هماهنگی با این هویت باشد.
این موضوع برای شهرداری نیز یک دغدغه بوده و مدیریت شهری تلاش کرده است از طریق رویدادها و برگزاری مسابقات، طراحی این پیام را به طراحان منعکس کند.
به‌نوعی نمای ساختمان‌های سازگار با پیشینه فرهنگی ما، نشان‌دهنده تعهد و خلاقیت طراح و شرکت سازنده آن است.
«خانواده» زیربنای فرهنگ و هویت یک شهر است
ایمنا: مبلمان شهری در حفظ و معرفی هویت تاریخی اصفهان تا چه حد مؤثر بوده است؟
صالحی: از دیگر نکات حائز اهمیت پس از مسائل قانونی، نظارتی و فرهنگ‌سازی در این خصوص، نحوه بروز و ظهور این هویت و نگاه فرهنگی در حوزه ساختمانی بر مبنای ذائقه جدید است و در صورتی که طراحان ما بتوانند بر اساس سلیقه روز، این هویت را بازسازی و نماسازی کنند، نه‌تنها نقطه قوتی برای آن‌ها محسوب می‌شود، بلکه بخش‌های متولی از جمله شهرداری نیز باید این مسئله را در نظر بگیرند و برای افرادی که در این خصوص دارای نگاه حرفه‌ای و خلاقانه هستند، امتیاز ویژه‌ای لحاظ کند تا به این موضوع نه به‌عنوان یک خط قرمز، بلکه در جایگاه یک ارزش نگاه شود.
رسانه‌هایی که دیدارها و گفت‌وگوهای چهره به چهره در آن اتفاق می‌افتد و کالبدهایی که به‌طور فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنان در عصر مجازی و با وجود قوت گرفتن شهروند رسانه‌ها، فرهنگ‌ساز تر هستند و تأثیرگذاری بیشتری خواهند داشت.
در این دوره مدیریت شهری تلاش شده است تا از این ظرفیت‌ها در پاتوق‌های محلی و احیای اماکن فرهنگی و ورزشی یا در ایجاد بسترهایی مانند بوستان‌های محلی و خانواده استفاده شود.
در حال حاضر این اتفاق در مجموعه طراحی‌هایی که در حال شکل‌گیری با شیب ملایمی است و باید سرعت آن بیشتر از گذشته باشد، قابل مشاهده است و مهم‌ترین نکته‌ای که در موضوع مبلمان و فضاهای شهری برای رسیدن به یک تمرکز و خروجی درست باید در نظر گرفته شود، دو شاخص مهم از جمله خانواده که ارتباط مستقیمی با هویت و فرهنگ دارد و گروه‌های حساس مانند معلولان، سالمندان و کودکان است.
گفت‌وگو از: ریحانه راهپیما
نظر شما