به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرداری نهادی عمومی و غیردولتی است که از گذشته به‌عنوان یک نهاد خدماتی، فعالیت‌هایی از جمله نظافت شهر را برعهده داشته است. ساختار تصمیم‌گیری در شهرداری‌ها نیز به این صورت بوده است که انجمن شهری به انتخاب مردم همان شهر تشکیل می‌شد و این انجمن یا همان شورای اسلامی شهر، فردی را به‌عنوان شهردار برای انجام این وظایف انتخاب می‌کرده است.
شهرداری‌ها به مرور در حوزه‌های مختلفی از جمله فرهنگ شهروندی و رویدادهایی که می‌تواند به نشاط شهروندی کمک کند، حوزه سلامت شهروندی، پسماند، زیباسازی شهر و بحران شهری آغاز به فعالیت کرده‌اند و امروز از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل شده‌اند و در حال حاضر مسئولیت‌هایی فراتر از خدمت‌رسانی برعهده دارند.
حفظ اموال منقول و غیرمنقول شهر، تنظیم بیلان و دخل و خرج شهرداری، تهیه آمار مربوط به امور جمعیتی شهری و موالید و متوفیات برای استفاده برنامه‌های شهری، مقررات صنفی صدور جواز کسب، صدور پروانه ساختمانی، رفع مزاحمت‌های ساختمانی و جلوگیری از سد معبر، وصول عوارض طبق مقررات مصوب و دیگر فعالیت‌هایی که شهرداری‌ها و دهیاری‌ها انجام می‌دهند از جمله وظایف این نهاد است تا زندگی مناسب همراه با نشاط اجتماعی را برای شهروندان رقم زند.
از این‌رو شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف آشنایی جامعه با عملکرد و خدمات شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، ارتقای منزلت خانواده بزرگ شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، هم‌افزایی و افزایش همدلی و تعامل مردم و خانواده مدیریت شهری و روستایی و اطلاع‌رسانی در راستای آشنایی با رویکردها، سیاست‌ها و برنامه‌های کشور در ارتباط با مدیریت شهری و روستایی، روز چهاردهم تیرماه را به‌عنوان «روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها» نام‌گذاری کرده است.
در حقیقت روز «شهرداری‌ها» متعلق به شهروندان است و این روز را باید به آن‌ها تبریک گفت؛ شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به‌عنوان نهادهای محلی، عمومی و مردم محور از مدیریت کلان کشور جدا شد تا مشکلات محله و شهرها به دست مردم و برای جلوگیری از موازی‌کاری‌ها رفع شود، اما سوال اینجاست که این نهادها تا چه حد موفق عمل کرده‌اند و مردم به‌عنوان جدی‌ترین محور این نهادها چقدر با ظرفیت‌ها و کارکردهای شهرداری‌ها و دهیاری‌ها آشنا شده‌اند؟
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان در آستانه فرارسیدن روز شهرداری‌ها برای آگاهی از نقش و جایگاه این نهاد و آشنایی با ظرفیت‌ها، اقدامات و چالش‌های پیش روی آن است.
تمرکزگرایی در شهرداری‌ها کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد
ایمنا: در حال حاضر شهرداری‌ها به چه سمت‌و سویی حرکت می‌کنند؟
ابراهیمی: شهرداری‌ها با تکیه بر دریافت عوارض محلی در چارچوب قانون، نقش خود را در شهر ایفا می‌کنند. از سال ۶۲ با مطرح شدن موضوع استقلال مالی شهرداری‌ها، کاهش کمک‌های ملی و عوارض محلی این نهاد آغاز شد.
امروزه شهرداری‌ها برای توسعه شهر هدف‌گذاری می‌کنند، لذا هم کالبد شهر مانند احداث معابر، تقاطع‌ها، رینگ‌های ترافیکی، معماری و فرم شهر، حمل‌ونقل شهری، خدمات شهری و ساخت‌وساز شهری و هم روح شهر و فعالیت‌هایی که می‌تواند منجر به مسئولیت‌پذیری شهروندان شود را مد نظر قرار می‌دهد.
به نظر می‌رسد، شهرداری‌ها به‌دلیل داشتن الگوی سازمانی، بسیار چابک هستند و سریع عمل می‌کنند و در صورتی‌که این الگو در نظام برنامه‌ریزی ملی به رسمیت شناخته شود، شرایط بهتری برای استفاده از ظرفیت‌های شهرداری ایجاد خواهد شد، چراکه الگوی کارآمدی است.
نبود تمرکز در امور محلی مشکل‌ساز است و در صورتی‌که هر محل یا شهری بتواند در حوزه‌های اجرایی دارای اختیاراتی باشد، به‌طور قطع نتایج بهتری دریافت خواهد کرد.
این مسئله با گذشت زمان کم‌رنگ شده است و شهرداری‌ها در حال حاضر به سمت تمرکزگرایی حرکت می‌کنند، از این‌رو شاهد کاهش قدرت این نهاد اجتماعی و عمومی هستیم و این مسئله می‌تواند بر کیفیت خدمات‌رسانی این نهاد تأثیر بسزایی داشته باشد.
در حقیقت مدیریت شهری به‌لحاظ بنیه فنی و علمی، نهادی مقتدر، توانمند و اجرایی است و در لبه شهروندی می‌تواند از طریق خدماتی که ارائه می‌دهد و رضایتمندی بالایی را ایجاد کند اما نظام‌های پشتیبانی و تصمیم‌گیری در کمک به شهرداری‌ها به‌درستی عمل نمی‌کنند، با مرور برنامه‌های توسعه در چند دوره اخیر، شاهد کم‌رنگ‌تر شدن این نقش و استفاده ناکافی از ظرفیت شهرداری‌ها بوده‌ایم.
ایمنا: به‌نظر می‌رسد یکی از مشکلات جدی در شهرداری‌ها عمر کوتاه مدیریت شهری است و این کار مسائل زیادی را در امور شهری ایجاد می‌کند.
ابراهیمی: بله، همینطور است.
در صورتی‌که تغییرات در مدیران ارشد سازمان‌ها کمتر از چهار سال باشد، به‌طور قطع آسیب‌هایی را به‌همراه خواهد داشت و به‌طور معمول به‌لحاظ علمی یک دوره مفید مدیریتی را چهار تا پنج سال می‌دانند، لذا یک مدیر توانمند حداقل به چهار سال زمان برای پیاده‌کردن اهداف مد نظر خود نیاز دارد که در این فرایندها باید نظارت لازم وجود داشته باشد تا اجازه ندهد سلیقه‌ها و بازی‌های جناحی، این اهداف را تهدید کند.
برنامه‌محوری در سازمان‌ها و شهرداری نیز باید تقویت شود، چراکه به‌طور معمول تجربه نشان داده است، سازمانی که برنامه داشته باشد با تغییر مدیریت، این برنامه‌ها فقط تا ۲۰ درصد تغییر می‌کند و کل ریل و مسیر تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.
برنامه‌محوری منجر می‌شود تا حرکتی پایدار در سازمان‌ها ایجاد شود و با تغییر مدیریت، اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌ها به سادگی تغییر نخواهد کرد و شهری که هدف آن آرامش، سلامتی، سبزینگی و محیط آرام شهری است، به‌طور قطع این هدف پایدار خواهد بود.
شهری که به دنبال تأمین منابع پایدار زیست‌محیطی و اجتماعی است، به‌طور قطع اهداف آن به راحتی تغییر نخواهد کرد و در نهایت مدیران می‌توانند در استراتژی‌ها و شیوه‌های رسیدن به این اهداف تغییر ایجاد کنند، از این‌رو نقش نهادهای نظارتی، بلوغ نظام تصمیم‌گیری در حوزه شورای اسلامی شهر و حوزه شهرداری‌ها برای مدیریت بحران‌های شهری، همچنین برنامه‌محوری در این خصوص بسیار مؤثر است.
با توجه به اینکه قوانین شهرداری‌ها و تمام سازمان‌ها نیازمند به‌روزآوری است اما باید بگویم که تدوین قانون بسیار دشوار و زمان‌بر است و به‌طور معمول به‌دلیل اینکه روح قانون دارای یک کل واحد است، لذا همان اصلاحات جزئی ممکن است به آن آسیب زند.
اصلاح قوانین و اینکه با فناوری، خدمات و عملکرد روز سازمان همسو باشد، بسیار معقول و منطقی است و همزمان با تغییری که در سازمان ایجاد می‌شود باید اتفاق افتد تا در نتیجه پاسخگویی‌ها در این مسیر بهتر شود.
شهرداری یک سازمان توانمند علمی و اجرایی در حوزه‌های مختلف از جمله ترافیک شهری، خدمات شهری، عمران شهری، معماری و شهرسازی، محیط زیست، برنامه‌ریزی و مالی، فرهنگ شهروندی و حتی حوزه‌های نوین مانند نوآوری شهری و خلاقیت و فناوری است.
از نقاط قوت دیگر شهرداری استفاده از ظرفیت مشارکت مردم برای اجرایی‌کردن اهداف مورد نظر شهرداری‌ها است و سرعت عمل و نظام مالی شهرداری‌ها نیز می‌تواند از عوارض محلی، درآمد خود را کسب کند.
شهرداری‌ها در حوزه قوانین استخدامی با مشکلات متعددی مواجه است
ایمنا: نگاه دولتی به شهرداری‌ها چه مشکلاتی را برای این نهاد غیردولتی رقم می‌زند؟
ابراهیمی: در حال حاضر شهرداری‌ها در حوزه قوانین استخدامی، نظام پرداخت، چارت، ساختار و حوزه آئین‌نامه‌های اجرایی با مشکلات متعددی مواجه است و نقشی که تلاش می‌کند تا شهرداری‌ها را به سمت دولتی شدن سوق دهد، درست نیست، چراکه غیردولتی بودن این نهاد برای آن چابکی و در نتیجه خدمت‌رسانی با کیفیت به‌همراه می‌آورد.
شهرداری‌ها در حوزه برنامه و بودجه، ساختار، نظام پرداخت و جبران خدمات کارکنان با مشکلات متعددی مواجه است که گوش شنوایی نیز برای رفع آن وجود ندارد، لذا استفاده از ظرفیت‌های شهرداری برای رفع این مشکلات بسیار ضروری است؛ مشکلاتی که منجر به از دست دادن فرصت‌ها و درنتیجه کاهش کیفیت خدمات در شهرداری‌ها شده و موجب می‌شود تا رضایتمندی که یک متغیر کلیدی در موضوع حکمرانی در ایجاد اعتماد شهروندان به‌عنوان یک شاخص پیامدی مهم است، به مرور کم‌رنگ و تضعیف شود.
ایمنا: مدیریت شهری در برنامه هفتم توسعه کشور چه نقش و جایگاهی دارد؟
ابراهیمی: نگاه دولتی به شهرداری‌ها در پاسخگویی‌ها، جمع‌آوری اطلاعات، سیاست‌گذاری‌ها و ساختارهای محلی کم‌رنگ دیده شده است؛ برنامه هفتم توسعه در این خصوص ظرفیت‌هایی نیز دارد اما آنچه که مد نظر مدیران شهری در استفاده از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد تحول و توسعه بوده، در این برنامه اتفاق نیفتاده است.
در خصوص تجمیع نظرات کلان‌شهرها درباره ۳۸ اشکال در بحث اصلاح برنامه هفتم، باید اشاره کنم که این موارد از طریق شهرداری تهران که در کمیسیون خاص کلان‌شهرها و در هیئت دولت حضور دارد، در حال رایزنی است تا بتوانند بخشی از مطالبات خود را که در این برنامه نادیده گرفته شده است، در مرحله اصلاح برنامه وارد کنند.
نظر شما